Gathering, TheAlbum

De winnaars van de Popprijs 2005 waren… Within Temptation. Een begeleidende en veel geciteerde zinsnede van de jury was de volgende: “Door deze groep heeft Gothic Metal in ons land een nieuw ijkpunt gekregen”. In termen van verkoopcijfers is dit een waar woord. Een commerciële doorbraak beleefde dit Waddinxveense gezelschap begin 2002 met het nummer Ice Queen, dat het tot de vierde plaats in de vaderlandse top 40 schopte. Nog vijf hitnoteringen zouden volgen en ook de begeleidende albums “Mother Earth” en “The Silent Force” gingen als de spreekwoordelijke warme broodjes (meer dan een half miljoen van laatstgenoemde, red.) over de toonbank.

In artistiek opzicht weten we natuurlijk wel beter. Sterker nog: in datzelfde jaar 2005 werd het tienjarig jubileum van hét vaderlandse én grensoverschrijdende ijkpunt der gothic metal aangegrepen voor een geremasterde versie, compleet met tekst en uitleg en daarnaast een bonus-cd vol demo’s. Over die remaster verderop meer, nu eerst een woordje over het ‘origineel’. Het origineel wáárvan? Oh ja, van “Mandylion” van The Gathering.

De ambitieuze formatie uit Oss had zich vanaf het uit 1992 stammende debuut al toegelegd op een betrekkelijk melodieuze vorm van doom metal en dat debuut kon zich dan ook in een positieve cultwaardering verheugen. Voor het tweede album werden een nieuwe zanger en dito zangeres aangetrokken en ook de bakens werden verzet. Deze bakenverzetting werd echter maar matig opgepikt door pers en fans en nadat de wegen van band en zanger en zangeres gescheiden waren, had het er alle schijn van dat weer een veelbelovende band vooral een eendagsvlieg gebleken was.

En toen was daar… Anneke van Giersbergen! Een charismatische zangeres met een uit duizenden herkenbaar stemgeluid en een heldere visie op de band en zijn richting. Vanwege het debuut van de sindsdien definitieve zangeres en vanwege het gegeven dat “Mandylion” zo totaal anders klinkt dan zijn voorgangers, wordt dit door nogal wat fans als het ‘feitelijke debuut’ van de band beschouwd. Nogal wat andere fans zijn het daar dan weer niet mee eens. De liner notes rekenen in elk geval ook wel af met een deel van de mythe: het grootste deel van de muziek was al voor Van Giersbergens komst geschreven, zij het nog zonder teksten.

Dan rest toch de vraag: wat is er nu zo anders aan “Mandylion”? De grunts en andere doom-elementen zijn definitief afgeworpen. Wat overblijft, is een vorm van progressieve metal die, nou vooruit, toch nog behoorlijk naar gothic smaakt. Diva Anneke is echter geen gemiddelde ‘gothic’ zangeres, maar een krachtige bandleider die het feeërieke, het donkere, het melodieuze, het bombastische en het ingetogene allemaal precies op de juiste waarde neer weet te zetten.

Laten we eens een blik op de songs werpen. Het album opent statig met Strange Machines, de ‘hitsingle’ van het album. Niet in de laatste plaats dankzij Henk Westbroek – één van de laatste Nederlandse diskjockeys aan wie een eigen mening toegestaan werd – krijgt dit nummer ook enige radio-airplay middenin de weerbarstige jaren ’90. De top 40 wordt nét niet gehaald, maar de fanschare groeit door dit album met de vreemde machines als visitekaartje tot grote hoogte.

Hoewel de rest van de plaat zeker niet zomaar ‘meer van hetzelfde’ is, is Strange Machines op zijn minst een goed visitekaartje. Eléanor is met zijn pakkende melodielijn en heavy metal drumpartijen een van de beste Gathering nummers ooit gemaakt. In andere songs wordt de metal met andere elementen gemixt. Zo kent het gitaarwerk in Fear The Sea een wat opgeschroefde new wave benadering en laten de beide In Motion-nummers een wat geromantiseerde shoegaze-invloed horen. Deze inspiratie zou later explicieter gemaakt worden met de publicatie van enkele covers, waaronder een van Slowdive. De meest aparte noot (maar met enige fantasie kunnen we dit wel interpreteren als een glazen bolmoment, daar het vooruit lijkt te kijken naar meer atmosferische nummers op albums als “if_then_else” en “Souvenirs”) vinden we in het instrumentale titelnummer. Inhoudelijk is dit nummer overigens meer reflecterend dan vooruitkijkend, daar het opgenomen is ter nagedachtenis aan een overleden vriend van de band. Ook Sand And Mercury onderscheidt zich van de andere nummers en wel met een meer epische structuur. De kwaliteit van dit langste nummer op de plaat niet tegenstaand, zou de band qua variatie en compositorische verfijning op latere albums wel grotere hoogten bereiken.

De bonustracks worden gevormd door zeven demo’s uit twee verschillende series: vijf vroege versies van “Mandylion”-nummers, één vroege versie van het “Nighttime Birds”-nummer Third Chance en een nog niet op een regulier album verschenen instrumentaaltje Solar Glider. Aan de kwaliteit lijkt het niet gelegen te hebben, maar op “Mandylion” zou het wel een buitenbeetje geworden zijn. Het luchtige nummer had eventueel, al dan niet met ingevoegde tekst, wel tussen de meer uptempo nummers van “Nighttime Birds” gepast. Over uptempo nummers op “Nighttime Birds” gesproken: de vroege demo van Third Chance weet te verrassen met een sound die zowel licht als rauw is. Er zit nog een ander refrein in dan in de definitieve versie. Kennen we die tekst trouwens ook ergens van? Juist… voor even wanen we ons in de Mike & Thomas Show.

De vijf “Mandylion”-demo’s bieden vooral inzicht in hoe de nummers tot stand gekomen zijn. Zoals het demo’s betaamt is de geluidskwaliteit een slag minder. Verder is hier en daar een passage veranderd, geschrapt of toegevoegd. Met name de beide In Motions en Mandylion klinken een slagje zweveriger dan in de definitieve versie. Het doomgehalte ligt nog net iets hoger en degene die de uiteindelijke versies als wat overgeproduceerd ervaart, vindt hierin wellicht een interessante variatie. Aangezien In Motion #1 de vroegste opname van Van Giersbergen bevat, vindt de archeologisch ingestelde luisteraar hierin wellicht verdere aanknopingspunten voor haar invloed op de sound (al blijft het lastig om deze los te zien van andere autonome ontwikkelingen binnen de band en zijn omgeving).

Al met al is de uitbreiding interessant voor de doorgewinterde fan, maar de gemiddelde luisteraar die het origineel al in huis had, zal in deze demo’s niet zo veel meerwaarde vinden. Ook de geluidsremastering voegt weinig tot niets toe, daar het origineel al prima klonk. Hier en daar is het resultaat te horen van een nadruk die nét wat anders ligt, in een vermoedelijke poging het geluid wat uit te diepen, maar of dit werkelijk een verbetering is, is discutabel.

Los daarvan is “Mandylion” absoluut een essentieel werkje in de Nederlandse proggeschiedenis. Dat de band zich in de rest van hun repertoire nog in interessante richtingen zou doorontwikkelen, doet niets af aan de mate waarin dit debuut nog bij elke luisterbeurt als een bom inslaat. Mocht je hem tot nog toe gemist hebben en hem aantreffen naast de remaster die maar luttele euro’s meer kost? Koop hem dan maar compleet en wel.

Oh ja, en die popprijs? Sinds 1986 is deze onder meer ook naar Herman Brood, 2 Unlimited, Marco Borsato, Anouk, DJ Tiësto en Ali B. gegaan. De aan de prijs verbonden 10.000 Eurootjes zijn altijd mooi meegenomen, maar of je jezelf als ijkpunt van de gothic metal verder graag in dat gezelschap begeeft, is een andere discussie.

Casper Middelkamp