Porcupine TreeAlbum

Weinig bands zijn tegenwoordig zo spannend als het in Engeland gevestigde ensemble Porcupine Tree. Hoewel de band tot herhaaldelijk ongenoegen van bandleider Steven Wilson regelmatig direct verbonden wordt met invloedsbronnen als Pink Floyd, is het gezelschap een van de weinige hedendaagse muzikale genootschappen die continu aantonen onderhevig te zijn aan voortdurende progressie zonder daarbij kwalitatief aan kracht in te boeten, wat ertoe leidt dat de band met recht door menig progressieve-muziekliefhebber tot diens favorieten gerekend wordt. Met een voortschrijdende productie die stilistisch begint met het uiterst psychedelische en fragmentarische “On The Sunday Of Life…” uit 1991 en die tegenwoordig al aan het negende volwaardige studioalbum, “Fear of a Blank Planet”, toe is, prikkelt Porcupine Tree continu de luisteraar door amper te vervallen in passen-op-de-plaats. De voornaamste oorzaak van de continue aantrekkingskracht van de muziek van de groep is dan ook het feit dat Steven Wilson en kornuiten continu nieuwe hoeken van het muzikale spectrum verkennen zonder daarbij de eigen identiteit in het geding te brengen. Zo zijn in de aanzienlijke carrière van het gezelschap al genres zo divers als psychedelica, krautrock, dance, progressieve rock, metal en pop de revue gepasseerd, en is de muzikale horizon van de band almaar breder geworden.

Hoewel de band altijd onmiskenbare popinvloeden heeft gehad – Steven Wilson heeft zijn voorliefde voor popacts als ABBA, Beach Boys en The Carpenters immer expliciet uitgedragen – brengen de heren in 1999 een album uit waarvan “pop” de codering is. Met “Stupid Dream” namelijk verkent de band de toegankelijkere kant van het progressieve spectrum, waarbij de song-georiënteerde benadering van voorganger “Signify” als uitgangspunt is genomen, met als resultaat een album waarop geen psychedelica/dance-georiënteerde suites van tien minuten of langer staan; het langste nummer is Don’t Hate Me, dat een ruime acht minuten duurt. Het gros van de nummers echter klokt in op een drie tot vijf minuten, en is als zodanig ver verwijderd van nummers als The Sky Moves Sideways en Voyage 34.

Uiteraard ligt de meer popgerichte natuur van het album niet alleen in de lengte van de nummers. Ook qua geluid speelt het (jaren ’60/’70)popidioom een grotere rol dan voorheen. Zo is er bijvoorbeeld minder psychedelisch instrumentaal werk, hoewel met name Don’t Hate Me en het instrumentale Tinto Brass wel degelijk behoorlijk psychedelisch te noemen zijn, en is er een sterkere focus op zang, waarbij meerstemmige achtergrondkoren het toegankelijkheidsgehalte behoorlijk verhogen. Als zodanig is er aantal nummers die zonder meer pop genoemd kunnen worden, zoals Piano Lessons en Stranger by the Minute, terwijl sommige nummers een middenweg zoeken tussen pure pop en pure prog, zoals Don’t Hate Me, dat fluctueert tussen strak ritmische, haast klinische rock en gevoelige pop, zoals het half wanhopige refrein. Ook de opener van het album, Even Less, bevindt zich tussen beide kanten. Soms is al goed te horen waar later Steven Wilson met Aviv Geffen voor het nevenproject Blackfield op zou teruggrijpen, terwijl nummers als Stop Swimming weer doen denken aan no-man, het duo dat Wilson samen met Tim Bowness vormt.

In het oeuvre van de band vormt “Stupid Dream” een onmiskenbare schakel. Vaak wordt het album gezien als een keerpunt – de psychedelica wordt ingewisseld voor pop – in de carrière van de band. Niet toevalligerwijze tekent deze plaat dan ook het moment waarop de band steeds meer zichzelf naar boven werkt vanuit de underground. Hoewel deze nieuwe lijn niet geheel succesvol is in dat de opvolger van het uitstekende “Stupid Dream”, “Lightbulb Sun” een (weliswaar kwalitatief indrukwekkende) herhalingsoefening is, is de progressie naar latere albums goed te volgen. Als zodanig is “Stupid Dream” niet alleen op zichzelf een zeer sterk album, maar ook in het grotere geheel van het werk van de band springt het album als een markeerpunt in het oog.

“Stupid Dream” is voor veel mensen het beste Porcupine Tree-album, en groot was dan ook de vreugde toen bekend werd dat dit album evenals zijn voorgangers opnieuw zou worden uitgebracht. Echter, er is voor gekozen om de plaat niet in een digipack met een bonus-cd uit te brengen zoals de vorige albums; in plaats daarvan is ervoor geopteerd de cd geremasterd met nieuw artwork opnieuw uit te brengen met een dvd-a waarop naast de 5.1-mix van het album nog wat leukigheidjes zijn te vinden, zoals het nummer “Ambulance Chasing”, dat aanvankelijk ook op “Stupid Dream” zou komen te staan; de lange versie van Even Less (dat in deze versie weer een flinke stap terug de geschiedenis in gaat), een foto-gallerij, en tenslotte de bijzonder fraaie clip van Piano Lessons, geregisseerd door Mike Bennion (met wie Wilson het Deadwing-script geschreven heeft).

Hoewel deze extraatjes natuurlijk erg leuk zijn, draait het bij de dvd-a voornamelijk om de surround-mix van het album. Daar waar de nieuwe stereomix van het album al bijzonder fraai is, is de 5.1-mix al helemaal genieten voor audiofielen in het bezit van een goede installatie. Daar waar het album an sich al extra spannend is door het veelvuldige gebruik van meerlagigheid en geluidseffecten (ja, toch Pink Floyd), komt via het surround-systeem die auditieve variëteit nog beter naar voren. Hoewel de mix niet in alle opzichten perfect is – zo wordt er bijvoorbeeld teveel via de centre speaker gedaan – geeft de kristalheldere 5.1-productie zeker een extra dimensie aan het album.

“Stupid Dream” is een sterk album dat door zijn “softe” natuur een duidelijke positie inneemt in het verzamelde werk van Porcupine Tree. Door een ferme stap in de richting van pop te zetten, wisselt de band bepaalde psychedelische karaktertrekken in voor toegankelijkheid, en daarmee zet het gezelschap straffe schreden in de richting van meer bekendheid. Met de nieuwe remaster wordt het album niet alleen beter verkrijgbaar, maar wordt het ook nog eens extra aantrekkelijk door de mix. Als zodanig blijft “Stupid Dream” een belangrijk document in de geschiedenis van Porcupine Tree.

Christopher Cusack

CD + DVD-audio:

2LP: