Arjen Anthony Lucassen (Ayreon) – Interview April 2017

Ayreon – The Source
Interview met Arjen Anthony Lucassen, April 2017
Door: Mario van Os

Op 28 april verschijnt het album “The Source” van Ayreon en dus is het weer een mooie gelegenheid om bij te praten met Arjen Lucassen. Met name dit jaar staat er veel te gebeuren rondom het primaire project van Lucassen, want naast de release van zijn nieuwe album eind april, staat Ayreon voor het eerst in zijn bestaan live op het podium in september.
Het toeval wil dat mijn machine – laptop met skype – technische probleempjes vertoont wanneer ik Lucassen aan de lijn krijg. Toeval of toch niet, misschien een onderwerp voor een conceptalbum?

Goede middag Arjen, bedankt dat je dit interview met me wil doen. Hoe is het ermee?
Hey Mario, jij ook bedankt. En het gaat eigenlijk heel goed met me.

Je hebt weer een nieuw album gemaakt, ik heb het al een paar keer mogen beluisteren en mijn complimenten hiervoor. Het is overigens echt weer een typisch Ayreon album geworden.
Dank je. En ja, het is zeker weer een Ayreon album geworden.

Is dat een bewuste keuze vooraf? Of ontstaat dat gewoon?
Nee, het is geen keuze. Het is iets heel vreemds, ik begin gewoon te werken en dan heb ik nog geen flauw idee wat het gaat worden. Ik krijg dan een ideetje en dan ga ik daar aan werken. En langzaam gaat het dan vormen aan nemen en dan komt er een tweede nummer bij en nog een ideetje. Ik verander dan ook constant van gedachte. Ik begin vaak als een soloalbum en dan ineens wordt het wat heftiger. Oh nee, dit is toch te heftig voor een soloalbum, misschien iets voor Star One. En op een gegeven moment komen dan de violen en de cello erbij en wat folky dingetjes. En dan gaat het toch weer meer de Ayreon richting in. Dat heb ik ook echt geleerd. Vroeger had ik echt vooraf een plan en dat wilde ik dan vasthouden. Nu ben ik echt heel open. Als je maar constant blijft veranderen en aanpassen dan is het resultaat veel beter. Het ontstaat veel natuurlijker.
Ik heb alleen de regel voor mijzelf gesteld dat ik nooit twee Ayreon albums na elkaar doe. Dus tussen de Ayreon albums heb ik altijd een ander project nodig om wat stoom af te blazen.

Waarom? Is het zo inspannend om een Ayreon album te maken?
Het is vooral het geregel en een hoop gezeur. Je bent niet een prioriteit voor al die mensen. Ze hebben hun eigen band of projecten en als ze dan eindelijk even thuis zijn hebben ze hun familie en privédingen. Dus je moet ze echt motiveren om tijd te maken en blijven lastig vallen met vragen over kun je dan, kun je dat nog veranderen of kun je dat alvast sturen, etc. Vreselijk vind ik dat. Het organiseren is echt een nadeel van zo’n groot project als Ayreon.

Maar iedereen vindt het ook een eer om met jou te mogen werken, tenminste die al een keer meegedaan hebben.
Het is ook het leukste om te werken met mensen die het echt gaaf vinden. Dat is echt het mooiste. Als ik het gevoel zou hebben dat iemand het alleen voor het geld deed, dan zou ik dat niet fijn vinden. Mijn broer zegt dan altijd “maar je hoeft er niet mee te trouwen…”. Dat is natuurlijk zo, maar het is zo’n fijn gevoel als iemand het echt gaaf vindt en daar dan lekker en met veel plezier aan werkt en dan ook met iets heel goeds komt.

Zijn er nog mensen waar je heel graag mee zou werken?
Ja, die lijst is eindeloos. Dan moet ik terug gaan naar de jaren dat ik opgroeide en van muziek genoot. De zestiger en zeventiger jaren. Ik bedoel mensen als David Gilmour, Geddy Lee, Robert Plant of Paul McCartney. Dat is natuurlijk mijn grote droom, als ik ooit met hen zou mogen samenwerken. Maar je komt niet zo makkelijk in contact met die mensen. Je krijgt ze zo-wie-zo nooit direct te spreken, dat gaat altijd via een agency. Dat ik heb wel ooit met Gilmour gehad, een jaar of vijftien geleden bij een interview voor Oor. En toen heb ik hem wel gevraagd, maar toen zag ik wel aan zijn gezicht dat het er niet in zat. Die gasten zitten daar niet op te wachten. Ze hebben hun roots in hele andere muziek en die kennen mij niet. Dat is heel moeilijk om daar binnen te komen. Of ze moeten het natuurlijk net heel goed vinden. Bruce Dickinson die hoorde het en die vond het te gek en wou dus graag mee doen. Hetzelfde met Fish. Die had ook zoiets van dit is apart, dat wil ik wel doen. Je moet gewoon mazzel hebben. De mensen denken dat ik het makkelijk heb en dat ik kan regelen wie ik wil, maar helaas werkt het zo niet.

Maar je hebt nu toch een flink aantal artiesten bij elkaar verzameld en zeker niet de kleinste.
Ja, dat klopt wel. Dit keer wilde ik ook echt de beste muzikanten op de wereld hebben. De vorige keer had ik mezelf nog de beperking gesteld om alleen met mensen te werken die ik nog niet had gehad. Dat heb ik nu niet gedaan, ik wil gewoon met de besten werken. En dat wil zeggen dat ik nu met mensen gewerkt heb, waarmee ik al eerder heb gewerkt maar gewoon omdat ze het beste zijn in hun stijl.

Ik sprak in december 2016 met Floor Jansen en zij vertelde ook over haar bijdrage op dit album. Zij was toen net zo benieuwd naar het album als ik. Ze wist niet eens dat ze de bioloog zou zijn op het album. Hoe doe je dat met je muzikanten? Heeft iedereen zo’n blind vertrouwen in jouw kunnen?
Ja, de mensen waarmee ik eerder heb gewerkt weten dat het goed komt. En die weten dat het gezellig is als ze hier komen. Zeker met Floor, die komt hier en dan is het meteen leuk. Ze weet ook dat we de studio in gaan om iets moois te maken. En als het dan niet meteen lukt, doen we het gewoon toch anders. Uiteindelijk ontstaat er altijd iets moois.

Hou je dan niet aan een straks plan?
Nee, door de jaren heen heb ik wel geleerd dat ik het allemaal open moet houden. Om het creatieve proces een kans te geven. Ik wil de mensen ook zo weinig mogelijk vermoeien met informatie die ze niet nodig hebben. Het was voor Floor helemaal niet nodig dat ze wist dat ze bioloog was, ze hoefde namelijk niets biologisch te doen.

Maar zijn ze niet nieuwsgierig wat het gaat worden?
Nou, dat kan. Dan vragen ze het en dan geef ik daar ook gewoon antwoord op. Ik vertel ze natuurlijk wel iets over de achtergrond zodat ze de juiste motivatie en emotie kunnen meenemen. Bijvoorbeeld voor Floor was het eerste nummer dat ze zong All That Was. Hier moet ze toch wel een bepaalde emotie bij hebben. Je moet je geliefde achter laten op een planeet, wetende dat je hem nooit meer zal zien en dat jij overleeft, maar hij niet.

De meeste van onze lezers zullen het eigenlijk wel weten, maar wat is het verhaal achter het album?
Het is een prequel op het gehele Ayreon verhaal. Het is gewoon te complex om dat even snel te vertellen. Maar het is dus een ‘prequel’. Ik weet eigenlijk niet wat het Nederlandse woord daarvoor is. Maar met de moderne techniek kan ik het meteen even opzoeken. Volgens Google translate is het ‘voorloper’. Maar dat zeg je toch niet?

Nee, laten we het gewoon houden op prequel.
Haha, oké. Maar het verhaal. The Source zegt het eigenlijk al, we gaan terug naar de bron van het leven. We gaan dus een hele tijd terug en dan komen we op planeet Alpha. Alpha is het begin, het begin van alles.

Het slaat dus terug op alle Ayreon verhalen?
Inderdaad. Toen ik ooit met het Ayreon begon had ik nog geen flauw idee dat er een hele verhalenlijn zou ontstaan. Ik had gewoon het eerste album (“The Final Experiment”) wat een begin was van het verhaal, het tweede (“Actual Fantasy”) had er eigenlijk niets mee te maken, maar het derde album (“Into The Electric Castle”) had weer referenties naar het eerste. Toen ging ik het vierde album (“Universal Migrator”) maken, dat had al weer veel meer referenties naar alle overige Ayreon album. En zo ontstond langzaam het gehele Ayreon Universe. En bij “01011001” heb ik gezegd, nu stop ik er mee, want het verhaal is rond. Toen heb ik “The Theory Of Everything” gedaan wat echt een ander verhaal is. En nu dus “The Source” wat echt de moeder van de andere verhalen is.

Ik ontdek inderdaad ook diverse links naar de vorige albums. De tekst 01011001 is waarschijnlijk de meest duidelijke, maar er zijn ook diverse andere verwijzingen.
Klopt. Wat ik altijd doe als ik een Ayreon album ga maken is de gehele back catalog beluisteren. Dat is met twee redenen. Ten eerste natuurlijk om geïnspireerd te raken, maar ook om te horen wat ik al heb gedaan zodat ik niet in herhalingen val. Maar ook om verwijzingen te maken. Dat vind ik altijd prachtig. Ook bij bijvoorbeeld een nieuwe film van Star Wars of Startrek dat er kleine verwijzingen zijn naar dingen die alleen de fans weten. Dat vind ik altijd super. En dat heb ik ook trachten te doen.

Maar ook muzikaal is het duidelijk herkenbaar Ayreon met ook muzikale verwijzingen.
Ja, de Ayreon sound staat. Als iets niet die Aryreon sound heeft dan noem ik het gewoon iets anders, zoals The Gentle Storm, Stream Of Passion, Guilt Machine, Star One of Strange Hobby. En ik kan natuurlijk variëren met muzikanten en vocalisten. Dat is natuurlijk heel fijn bij Ayreon dat ik daar verandering kan brengen in het geluid. Door gewoon een andere zanger of muzikant te gebruiken. Ik gebruik ook allemaal ‘distinctive’ vocalisten. Specifieke zangers die zich duidelijk onderscheiden qua geluid. Zo iemand als Hansi (Kürsch) of Tobias (Sammet) die herken je uit duizenden. Dat hoort ook bij een conceptalbum, iedere rol hoort zijn specifieke geluid te hebben. Ik hoor wel eens conceptalbums waar dan vijf dezelfde gillers op staan. Ik vind het juist leuk als de stemmen heel verschillend van elkaar zijn. Dat maakt het interessanter.

Ja, dat herken ik wel. Zo vind ik ook Zaher Zorgati op Deathcry Of A Race heel apart.
Klopt, ik heb ook tegen hem gezegd om zijn eigen ding te doen. Zing gewoon in het Arabisch. Dat maakt het speciaal.

En dan ga je in september eindelijk weer live op het podium staan. Dat is weer erg lang geleden.
Ik heb in 2015 nog een klein akoestisch toertje gedaan met Anneke van Giersbergen. (red: check youtube). Maar voor de rest is dat niet mijn ding.

Ja, hoe kwam dat optreden met Anneke van Giersbergen tot stand?
Anneke had deze optredens al staan en zou ze eigenlijk samen met die jongen van Anathema (Vincent Cavanagh) doen. Dat ging op het laatste moment niet door. En toen belde ze mij, of ik dat niet wilde doen. Ik zei meteen “Nee, natuurlijk niet! Je weet toch dat ik niet live wil spelen”. Maar Anneke hield aan: “het zijn een paar nummers, akoestisch met gitaar en zang”. En ja, wie kan er dan nog nee zeggen tegen Anneke. Was overigens wel erg leuk om te doen.

Had je verwacht dat de concerten in september zo snel zouden uitverkopen?
Nee, natuurlijk niet. Toen we begonnen dachten we laten we het in Tilburg doen. Maar Noorderligt is nu wel drieduizend man, we weten niet of dat gaat lukken om die vol te krijgen. Maar het is eenmalig dus misschien krijgen we het wel vol. We zijn toen naar 013 gegaan en die waren meteen enthousiast en zeiden dat krijg je wel twee keer vol. En ze gaven meteen een optie op een derde avond. Ja, haha zeiden we nog. Maar toen gingen ze in de voorverkoop en de eerste was binnen een uur weg en de tweede binnen twee uur en toen hebben we gelijk de derde ook gedaan en die was de volgende dag ook weg. Het is ongelofelijk en dat had ik niet verwacht.

Hoe denk je dat dit komt? Is het juist die exclusiviteit/rariteit dat jij op het podium staat?
Dat zal zeker meespelen. Het is een eenmalige show. Maar ja … zeg nooit eenmalig. Ik moet gewoon niets meer beloven, want het loopt toch altijd zoals het loopt.
Maar ja, ik ben ook niet echt een lid van de band. Ik zal zeker mijn opwachting maken, maar ik hoef niet twee uur op de bühne te staan.

Je doet toch wel mee?
Ja, ik moet wel een paar nummertjes spelen.

Bij “The Theater Equation” was je ook betrokken, maar ik neem aan dat dit anders is?
Ja, hoor. Dit is echt mijn ding. Ik ben hier 100% verantwoordelijk voor. Ik doe dit samen met Joost (van den Broek) en dit is gewoon twee jaar hard werken. We zijn een jaar/anderhalf jaar geleden hier aan begonnen.

Wat kunnen we verwachten?
Het wordt echt een heel grote show. Om te beginnen al met zestien zangers en dan tien muzikanten, allemaal effecten, een groot led screen achter het podium met allemaal visuals erop. Het wordt echt een vette show. Ik ben natuurlijk een zware perfectionist dus alles moet ook perfect geregeld worden. En het feit dat we negenduizend kaarten verkopen, geeft ons extra mogelijkheden. De vergaderingen voor de voorverkoop gingen we kijken hoe we op dingen konden bezuinigen en goedkoper konden aanpakken. Na de voorverkoop ging het opeens van “we maken het scherm groter” en “we kunnen dit er ook nog bij doen”. De financiële armslag is veel groter geworden.

En muzikaal?
Het wordt zo-wie-zo een “best of …”. Het is dus niet beperkt tot “The Source”. We spelen van elk album minimaal twee nummers. In principe alleen Ayreon nummers, maar een paar Star One krakers is ook wel leuk. Het zou natuurlijk leuk zijn om een solonummer er tussendoor te gooien. Maar het is al zo ontzettend moeilijk om een keuze te maken uit het Ayreon repertoire en te beperken tot twee uur muziek. Ik kan een paar nummers niet spelen, die ik wel te gek vind, maar waar gewoon geen plaats voor is in die tijd of selectie.
Ik ga wel een aantal nummers flink editen, dus als een nummer oorspronkelijk negen minuten of langer duurt, dan heb ik dat gewoon terug ge’edit naar vijf minuten. Ik wil dan liever meer nummers spelen dan een nummer lang uitrekken.

Dat is enerzijds ook wel jammer, want dan missen we wellicht een mooie solo of een langere impressie.
Dat is een keuze, maar er blijft voldoende van het nummer over om te genieten.

Ik neem aan dat de show ook wordt opgenomen voor dvd?
Ja natuurlijk. Daar ben ik nu ook heel druk mee om een perfect story board te maken. Het is namelijk best ingewikkeld met zoveel zangers, zangeressen en muzikanten op het podium. En we hebben niet een hele tour om dingen overnieuw te doen. Het zijn drie shows en that’s it.
Bij het opnemen van “The Theater Equation” is dat ook helemaal fout gegaan. Bij het editten hebben we regelmatig lopen vloeken. De camera’s gingen vaak de verkeerde kant op als er weer iemand begint te zingen. Het is dat de artiesten het zo ontzettend goed hebben gedaan, anders was dat een echte ramp geworden. Dat overkomt ons dus bij deze show niet nog een keer, dat gaan we helemaal tot in de puntjes voorbereiden.

Nog even terug naar je album en dan met name de promotie. Het kan ondertussen niemand ontgaan zijn dat jouw album komt, want je bent goed aanwezig op de diverse (social) media.
Dat is met name het promotieteam van Mascot. Die bedenken dat allemaal en dat werkt echt ongelofelijk goed. Elke week sturen ze me wel ideeën om dit of dat te doen. Maar dat heb ik ook wel nodig. Ik denk daar niet zo aan. Ik ben lekker bezig met mijn muziek en de promotie ligt bij hen.

Maar het is nog niet zo overheersend dat het vervelend wordt.
Gelukkig niet. Maar het is ook echt een samenwerking tussen het team en mij. We doen het samen. Ik heb dat nog nooit zo meegemaakt. Dat is wel erg prettig bij Mascot. Het hele ‘guess the artist” is mijn ding, dat heb ik altijd al gedaan. Dat vind ik zelf ook spannend want dan gaan de mensen raden en dan kijk je wie ze raden. Maar de rest komt bij het promotieteam vandaan. Ze hebben ook een heel plan gemaakt om het album verder te promoten. Van het signeren van het album hebben ze weer een speciaal moment gemaakt. En allemaal van dat soort dingen. En ook de pers springt er bovenop. We zijn voor komende maand al in zes tijdschriften ‘album van de maand’. Ik mag nog niet zeggen in welke, maar dat zijn echt de grootste tijdschriften ter wereld. En dan heeft het promotieteam al posts gepland bij het verschijnen van dat artikel. Een heel prettige samenwerking, zij komen met het idee en ik werk het verder uit. Want ik wil het wel in mijn eigen woorden doen en wil zeker niet te opdringerig overkomen.

Oké Arjen, het was weer heel gezellig om met je te praten. Heb jij nog wat toe te voegen?
Nou nee, het meeste hebben we wel weer gehad.

Dan bedankt en tot de volgende keer.
Zeker, we spreken elkaar gewoon weer bij het uitkomen van de dvd.

Foto’s met dank aan Lori Linstruth