Pink FloydAlbum

Het originele album (1967)

Een van de meest bewogen jaren in de recente geschiedenis is zonder meer 1967. In Amerika is een sociale revolutie gaande, waarbij gestreden wordt voor gelijke burgerrechten voor blank en zwart, man en vrouw, jong en oud, terwijl tegelijkertijd activisten zich luidruchtig verzetten tegen de Vietnam-oorlog. Het hippie-tijdperk is op zijn hoogtepunt met de ‘Summer of Love’, terwijl in diezelfde zomer rassenrellen Amerikaanse binnensteden tot puin reduceren. Echter, niet alleen sociaal en politiek gezien is 1967 een cruciaal moment in de geschiedenis: ook op cultureel vlak is het jaar een zogeheten ‘watershed’, een moment van uitzonderlijke verandering. Onder invloed van de hippiecultuur en de drug-gerelateerde muzikale cultus verschijnt er een aantal albums die nog steeds gezien worden als bijzonder belangrijke invloedsbronnen voor zowat de gehele popmuziek(cultuur) zoals deze tegenwoordig is. Terwijl in Amerika The Doors debuteert met een zelfgenaamd album is in Engeland de complete popmuziek in flux. Zo is 1967 het jaar waarin tieneridolen The Beatles het monumentale album “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” uitbrengt, dat een kentering zal blijken in de populaire muziek. Echter, terwijl de heren Lennon, McCartney, Starr en Harrison hun album opnemen in de Abbey Road studio is in dezelfde studio een underground-gezelschap bezig met hun debuut, dat de eerste stap naar gigantisch succes zal worden: terwijl The Beatles zich opstellen als een van de eerste progressieve rockbands is (The) Pink Floyd bezig met “The Piper At The Gates Of Dawn”, de eerste in een serie albums die de band het allergrootste progressieve-rockgenootschap aller tijden zullen maken.

In den beginne maakte David Gilmour nog geen deel uit van de bezetting van de band, daar hij zich pas later bij de heren Mason, Waters en Wright voegde toen de oorspronkelijke voorman, Syd Barrett, steeds vaker niet in staat bleek op te treden door zijn excessieve narcoticagebruik. Echter, “The Piper At The Gates Of Dawn” is compleet onder directie van de ‘Madcap’ en als zodanig amper herkenbaar als de Pink Floyd die de meeste mensen kennen van het latere succeswerk als “The Dark Side of the Moon” en “Wish You Were Here“. Op “Piper” namelijk varieert de band tussen psychedelische pop en spacerock, een instelling die na het vertrek van Barrett langzaamaan doorevolueerde, totdat Pink Floyd gezien werd als een exponent van “progressieve rock”. Het debuutalbum is evenwel niet onder die noemer te scharen, en lijkt gekenmerkt te worden door twee termen: retrospectievelijk gezien is het album in meerdere opzichten een exponent van de tijdsgeest, terwijl Syd Barrett’s invloed voornamelijk gekenmerkt wordt door een allesomvattende atmosfeer van ‘Englishness’, een typerend Engelse insteek die nog wel het treffendst te omschrijven is als ‘bloemetjesbehangerigheid’.

De Engelse natuur van het album komt niet alleen naar voren in het accent van zanger Barrett maar ook in de thematiek en intertekstuele allusies die het album stevig wortelen in de Engelse middenklasse cultuur. Zo refereert Barrett veelvuldig aan Engelse kinderverhalen en sprookjesthematiek – de titel van het album is een hoofdstuktitel van Kenneth Grahame’s “The Wind In The Willows”, een Engels kinderboek uit 1908 dat gezien wordt als een absolute klassieker die vele generaties van plezier voorzien heeft (en in 1996 door Terry Jones zeer vermakelijk verfilmd werd met een cast die onder andere bestond uit meerdere Monty Python-leden). Ook schenkt Barrett veel aandacht aan kinderen, fantasie en geestesverruimende ervaringen (spacerock), waardoor zijn invalshoek bijzonder veel doet denken aan het werk van Engelse Romantische dichters als William Blake en Samuel Coleridge, wat overigens niet verrassend is gezien het feit dat de leden van de zogeheten ‘counter-culture’ zich qua instelling vergeleken met de kunstenaars van de Romantiek, de culturele stroming die het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw bestreek.

Muzikaal gezien is “The Piper At The Gates Of Dawn” in de eerste plaats een psychedelische popplaat, waarop meezingstukken en melodieuze refreinen afgewisseld worden met (elektronisch) instrumentaal experiment. Nauw hiermee verbonden is de spacerock op deze plaat: Astronomy Domine en Interstellar Overdrive worden gekenmerkt door stuwende ritmes en ‘wijd explorerende’ gitaar en toetsen, en beide nummers zijn ook tekstueel gezien in hogere sferen. Hoewel deze insteek op het eerste gehoor nog weinig overeenkomst vertoont met de muziek waarmee Pink Floyd wereldfaam vergaarde, is er toch al een aantal elementen aanwezig die genetische overeenkomst vertonen met de Pink Floyd van latere platen. Zo is bijvoorbeeld de experimenteerdrang die zal leiden tot hoogtepunten als Echoes en “Dark Side Of The Moon” al volop aanwezig, en is een nummer als Interstellar Overdrive al een kleine stap in de richting van latere langere nummers die een grote sprong voorwaarts voor de band zullen blijken. Desalniettemin is “The Piper At The Gates Of Dawn” een album dat slechts moeilijk in het overige oeuvre van de band is in te passen; zelfs met de opvolger “A Saucerful Of Secrets” zijn er haast al meer verschillen dan overeenkomsten, wat te danken is aan de veranderende rol van de verschillende leden binnen de band ten gevolge van het gedrag en uiteindelijke opstappen van Syd Barrett.

“The Piper At The Gates Of Dawn” is een album waarvan de waarde moeilijk te bepalen is. Dient de plaat gezien te worden in de context van de rest van het oeuvre van de band, zodat het een charmant en naïef debuutplaatje wordt, of kan de langspeler ook op zijn eigen mérites beoordeeld worden zonder de verdere ontwikkeling van de band in ogenschouw te nemen? Dit laatste is uiteraard bijzonder moeilijk aangezien het hier een van de beroemdste bands aller tijden betreft, wat maakt dat het vanzelfsprekend is om de bandnaam direct te associëren met de eclatante successen van het gezelschap. Echter, “The Piper At The Gates Of Dawn” is een album dat het zonder meer waard is om onbevooroordeeld beluisterd te worden. Hoewel het album een product van zijn tijd is, en als zodanig in moderne oren behoorlijk gedateerd klinkt, is het een plaat waarop authentiek interessante en spannende dingen gebeuren die weliswaar niet per se doorwerken in het verdere werk van Pink Floyd, maar desalniettemin van grote originaliteit doen spreken. Bovendien is een liedje als Bike ook veertig jaar na dato nog steeds een mateloos populair nummer dat vele mensen kunnen meezingen. Zowel op zichzelf als bij wijze van debuutplaat is “The Piper At The Gates Of Dawn” dan ook niet minder dan een historisch getoetst semi-meesterwerk, dat door zijn duale natuur zowel Pink Floyd-fans als mensen die geen interesse voor het latere materiaal kunnen opbrengen aanspreekt, en als zodanig is het een bijzonder waardevol document.

Ter ere van het veertigjarige jubileum van de oorspronkelijke release van het album brengt platenlabel EMI een uitgebreide remaster uit, die zowel een mono- als een stereoversie van de plaat bevat. Tevens is er een disc met alle b-sides van de albumsingles, waarop eveneens enkele onbekende versies van albumtracks staan. Tezamen vormt deze collectie een eerbetoon aan de oorsprong van de band die mede te danken is voor de positie van EMI in de hedendaagse muziekwereld.

Christopher Cusack

40th Anniversay Edition (2007)

Op vijf augustus 2007 was het precies veertig jaar geleden dat Pink Floyds debuut verscheen en ter ere van dit jubileum pakt EMI uit met een bijzondere editie van “The Piper At The Gates Of Dawn”. Naast een dubbel-cd met zowel de mono- als stereomix is er ook nog een speciale versie met een extra cd met alle singles (a- en b-kanten) uit 1967 en niet eerder uitgebracht materiaal. De laatste zit in een fraai uitgevoerde verpakking ter grootte van een dvd-doosje met een boekwerkje met alle songteksten van het debuut, wat foto’s en een reproductie van een boekje van Syd Barrett. De presentatie is dan ook dik in orde, maar dat zijn we inmiddels gewoon van ‘recente’ (her)uitgaven van Pink Floyd.Het gaat natuurlijk om de inhoud en deze valt mij eigenlijk een klein beetje tegen. Uiteraard ben ik in mijn nopjes met de monoversie, maar die hadden we toch al? Deze mix is ter gelegenheid van het dertigjarige jubileum immers al in 1997 uitgebracht. Ook Arnold Layne, Candy And A Currant Bun, See Emily Play, Apples And Oranges en Paintbox heeft vrijwel iedere liefhebber op cd. Neen, écht interessant wordt het pas bij Interstellar Overdrive [take 2], Apples And Oranges [stereo version], Matilda Mother [alternative version] en Interstellar Overdrive [take 6], want deze nummers zijn nog niet eerder officieel verschenen.De (opnieuw) geremasterde monomix is natuurlijk de hoofdreden om tot aanschaf van deze speciale editie over te gaan. In een tijd waarin elke zichzelf respecterende band een surroundmix van zijn albums maakt, is het wellicht moeilijk voor te stellen wat de meerwaarde van deze éénkanaalsmix is. De verschillen zijn echter enorm groot en kunnen dan ook – mits de versie uit 1997 in de collectie ontbreekt – zonder meer een aanschaf rechtvaardigen. Het is overigens een erg amusante bezigheid om de verschillen tussen beide mixen te ontdekken en ik wil dan ook om die reden hier niet verder over uitwijden.

Is dit nu een passend presentje? Ja en neen, eigenlijk. De geluidskwaliteit is vanzelfsprekend weer verbeterd en dit cadeautje komt als een geschenk uit de hemel voor wie de, dikwijls superieure, monomix nog niet heeft. Anderzijds zijn de vier niet eerder verschenen bonustracks wel erg karig voor wie wel in het bezit van deze mix is. Door de sierlijk vormgegeven verpakking helt de balans voor mij echter meer richting ‘ja’ dan ‘nee’ over, maar dat moet uiteraard iedereen voor zichzelf uitmaken…

Deze versie is niet meer verkrijgbaar!

Frans Schmidt