IQConcert

Het is inmiddels een traditie aan het worden, Nicholls beloofde zelfs dat ze er de komende jaren weer bij zullen zijn. Voor wat het waard is. Maar het is zeker waar dat de Boerderij en IQ een speciale relatie met elkaar hebben. De band gaat er heen met het overheersende idee dat ze in een warm bad worden ontvangen door fanatieke fans die door dik en dun gaan voor hun band. Het publiek komt met het duidelijke idee dat ze een feestje gaan meemaken dat verzorgd wordt door hun favoriete band. En die twee zaken versterken elkaar, dat is volstrekt duidelijk. De intieme sfeer in de Boerderij doet de rest en het huwelijk is geslaagd. Niet voor niets werd het album “IQ 30” uit 2012 naar aanleiding van het 30-jarig jubileum van de band in De Boerderij opgenomen. Naar schatting zo’n 600 trouwe fans van genre en band zochten op een koude en winderige decemberavond de rocktempel in Zoetermeer op om optimale wijze vermaakt te worden door het progressieve vijftal uit het Verenigd Koninkrijk. Sommigen, waaronder de schrijver van dit epistel, voor de zoveelste keer. Niemand wil de jaarlijkse ‘Christmas Bash’ van IQ, want dat is de officiële naam van het optreden, graag missen.

Een kleine introductie is misschien op zijn plaats voor degenen die niet bekend zijn met het fenomeen. IQ is een tweede generatie progband uit Groot Brittannië, tijdgenoten van onder andere Marillion, Pallas, Pendragon en Twelfth Night. Ze spelen prog zoals het gespeeld dient te worden: lange epische nummers met een hoog melodisch gehalte, vaak gebaseerd op een concept, tempo- en stemmingswisselingen, een charismatische zanger met thematische teksten, capabele muzikanten ook live, het is allemaal aanwezig. Ze zijn helaas nooit echt doorgebroken naar het grote publiek, maar ik  vraag me in alle ernst af of we daar nou zo rouwig om moeten zijn. Doordat ze hun muziekstijl door de jaren heen trouw zijn gebleven, in tegenstelling tot een aantal generatiegenoten, is hun aanhang ook stabiel gebleven. En door uitstekende releases als “Dark Matter” (2003) en het meest recente meesterwerk “The Road Of Bones” (2014) is hun aanhang zelfs versterkt. Hun optredens zijn meestal een feest der herkenning en staan garant voor kwaliteit en plezier. Natuurlijk hebben zij ook hun deel gehad van personeelswisselingen door de jaren, de band is in 1981 opgericht en viert volgend jaar zijn 35-jarig bestaan. Toch is de kern door de jaren heen min of meer hetzelfde gebleven.

Centrale figuur is gitarist Mike Holmes (56), de enige die er vanaf de oprichting al bij is. Zijn rol is om meerdere redenen van belang: niet alleen als gitarist maar ook als componist, arrangeur en producent speelt hij een belangrijke rol. Door zijn vriendelijke houding en simpele voorkomen, met zijn nette kapsel en baardje heeft hij meer weg van een leraar geschiedenis dan van een gitaarheld, en niet te vergeten zijn gevoel voor humor, is hij uitgegroeid tot de favoriet van het publiek. Zijn gitaarspel houdt het midden tussen de spookachtige sound van Hackett en de lange melodische lijnen van Andrew Latimer. Hoewel simpel voorkomen… ik kom daar later nog op terug.

Samen met Holmes vormt zanger Peter Nicholls (56) de muzikale kern van de band. De zanger met de bijzondere stem is met uitzondering van twee albums eind jaren ’80 steeds het gezicht en de stem van de groep geweest. Natuurlijk, hij heeft goed op met name Peter Gabriel gelet maar dat leidt nergens tot storend gedrag of vedetteneigingen. Je moet er een beetje aan wennen, maar zijn stem past precies bij IQ, zoals bij zoveel prog/symfo bands is gekozen voor een zanger met een wat hogere stem om boven het brede palet aan geluiden uit te kunnen stijgen. Hij is verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de teksten, evenals de concepten en artistieke uitingen, zoals de hoezen. Daarnaast is zijn podiumpresentatie ietwat theatraal, maar ook dat past wonderwel bij de band die het verder niet zo moet hebben van uiterlijkheden. Op een enkele uitzondering na dan.

Paul Cook (54) is de andere oudgediende in de band, met uitzondering van een periode tussen 2005 en 2009, heeft hij steeds het krukje achter het drumtoestel warm gehouden. Geen uitzonderlijke drummer maar uiterst solide en volledig passend in het plaatje van ‘doe maar gewoon, hetgeen de band kenmerkt. Hetzelfde geldt voor bassist Tim Esau, oorspronkelijk lid sinds de oprichting en na een hiaat van ruim twintig jaar vanaf 2011 weer vast onderdeel van de band. De laatste additie van de band is toetsenist Neil Durant, die sinds 2010 al weer een indrukwekkende hoeveelheid toetsenborden bestuurt. En hij had het daarbij niet makkelijk, hij moest immers de partijen van medeoprichter Martin Orford overnemen. Orford speelde lang een dominante muzikale rol en besloot in 2007 de band te verlaten, omdat hij het gevoel had dat er weinig beweging meer in zat en dat de grote doorbraak niet meer zou plaatsvinden. Jammer voor de man, hij zal af en toe wel eens op zijn achterhoofd krabben over die beslissing. Want de band mag zich met name de laatste jaren, na het vertrek van Orford, verheugen in een toenemende belangstelling, ook in commerciële zin.

Enfin, het concert, daar kwamen we eigenlijk voor.

Geen voorprogramma dit maal, ondanks vooraankondiging. Om vooralsnog onbekende redenen geen Synaesthesia deze keer. Geen probleem, ik geloof niet dat er iemand in de zaal was die zich hieraan stoorde. IQ betrad om half negen het podium dat versierd was aan beide zijden met twee grote witte kerstbomen. Het betrof immers de traditionele kerstshow. Drie grote videoschermen doen hun werk hoog achter het podium en begeleiden de klanklandschappen van de band op gepaste wijze met beelden. Gestart werd met het sterke Sacred Sound, een prima opener. Nicholls, volledig in zwart kostuum, verwelkomt het publiek en introduceert From The Outside In en tot grote instemming van het publiek, Born Brilliant, evenals Sacred Sound afkomstig van het succesvolle “Dark Matter” uit 2004. We krijgen een geweldige versie voorgeschoteld, met hoofdrollen voor Holmes en Durant. Dan volgt een trits nummers van het meest recente album, “The Road Of Bones”. Achtereenvolgens titelnummer The Road Of Bones, Without Walls en Ocean passeerden de revue. Vooral het epische en bijna twintig minuten durende Without Walls kreeg grote bijval en was zonder twijfel een van de hoogtepunten van het optreden. Opmerkelijk is de rol van relatieve nieuwkomer Durant op toetsen. Zijn aandeel in met name de nieuwe nummers is groot, niemand die nog treurt om het vertrek van Orford. Hierna was het de beurt aan Outer Limits, Guiding Light en Until The End. Dit laatste nummer is evenals het al eerder gepeelde From The Outside afkomstig van “The Road Of Bones” waarmee het volledige album dus deze avond werd gespeeld. De dreigende sfeer van de nummers (het verhaal draait rondom een man die een dorp in gijzeling houdt door zinloze moorden) wordt door de beelden op de schermen nog eens versterkt. Griezelig goed. Headlong is het afsluitende nummer van de reguliere set. Maar het is iedereen in de zaal al lang duidelijk dat het hier niet bij zal blijven.

Want het is Kerstmis, tenminste over een paar weken, zoals Nicholls terecht aangaf. En dat betekent in de regel verkleedpartijen en bijzondere nummers in de toegift. In voorgaande jaren gold met name Mike Holmes als blikvanger, volledig gekleed in het wit en voorzien van veren vleugels van gigantische afmetingen. Dit jaar was dat niet anders, zij het dan dat Mike waarschijnlijk vond dat een witte engel niet echt paste bij zijn imago. Dus ditmaal volledig gekleed in het zwart met dito vleugels en voorzien van rood licht, betrad de gitarist onder luid gejuich het podium. Het van het album “Ever” (1993) afkomstige nummer Out Of Nowhere werd verweven met Mama Mia van ABBA, hoe bedoel je verrassing… Widow’s Peak, van “The Wake” uit 1985, sloot het concert op geweldige wijze af. Althans, dat dacht een groot deel van het publiek en vertrok dus richting vestiaire en uitgang, maar miste daardoor een onverwachte tweede toegift in de vorm van The Wake. Daarna gingen de huislichten aan en was het over met de pret.

Dit was wederom een prima optreden van de Britten, er is wederom aan klantenbinding gedaan op deze winderige decemberavond. Hopelijk kunnen we weer nieuw werk verwachten in het volgende jaar. Dan weet je in elk geval wat je volgend jaar onder de kerstboom kunt verwachten.

Verslag + Fotografie: Alex Driessen