Interview Richard Barbieri – niet de band maar de artiest

Interview: Mario van Os
Datum: 25 januari 2012

Richard Barbieri, het meest bekend als toetsenist van Porcupine Tree, kan zich buigen over een erg grote discografie. Hij is zijn carriere in 1976 gestart, op 19 jarige leeftijd, bij de band Japan en heeft ondertussen meer dan 40 albums op zijn naam staan en even zoveel gastoptredens op albums van andere musici. Barbieri is meestal rustig, op de achtergrond en laat zich buiten zijn muziek niet vaak horen, hetgeen dit interview nog unieker maakt. Hij vertelt natuurlijk over de totstandkoming van het album met Steve Hogarth, maar ook over zijn rol in Porcupine Tree, zijn eigen muziek, zijn relatie met Steven Wilson en het waarschijnlijk dit jaar nog te verschijnen nieuwe album van Porcupine Tree. En zullen we Marillion en Porcupine Tree ooit samen op één podium zien?

Laten we beginnen met het nieuwe album “Not The Weapon But The Hand”. Kun je vertellen hoe het album tot stand is gekomen?
Ja, ik heb twee jaar geleden het initiatief genomen voor dit album en ben het proces gestart. Ik heb tijdens de wintermaanden veel muziek geschreven en ik wilde echt weer iets doen met Steve. We zijn de laatste jaren erg goede vrienden geworden. Deze keer wou ik gelijkwaardig een album maken, want ik heb al eerder op zijn vorige solo album een bijdrage geleverd. We hebben het werk gedeeld, ik heb me geconcentreerd op de muziek en Steve op de teksten. Ik heb heel veel materiaal geschreven en hem toegezonden, maar ik hoorde eigenlijk nooit wat terug. Hij heeft er waarschijnlijk al die tijd naar zitten luisteren, terwijl hij met zijn auto aan het rond rijden was. En ik bleef maar materiaal aan hem sturen. Tot zo’n vier of vijf maanden terug, toen ik opeens respons kreeg. Hij had een maand de tijd om hieraan te werken en het ging toen opeens heel snel. Ik was erg blij met het resultaat dat ik ontving. Het gehele proces is niet hetzelfde gegaan als we normaal gewend zijn. Soms zijn er zoveel stemmen op een nummer, zachte stemmen aan de linkerkant en tegelijkertijd word je rechts toegeschreeuwd. Al die stemmen komen direct op je af als “layered harmonies”. Hij heeft de zang benaderd zoals ik mijn toetsen benader, heel veel lagen over elkaar en daardoor wordt een bepaalde atmosfeer gecreëerd.

Als ik naar het album luister hoor ik eigenlijk geen enkele relatie met jullie andere werk. Het is geheel anders dan wat jullie voorheen gedaan hebben. Alleen het eerste nummer Red Kite doet een beetje aan Marillion denken.
Dat was ook het eerste nummer dat hij naar me terug stuurde en ook het eerste nummer dat ik schreef. Ik vond het prima klinken en het was ook een beetje hetgeen ik had verwacht. Een beetje zoals hij bij Marillion zingt. Maar toen kwam al het andere materiaal terug. En dat was eigenlijk allemaal vreemd…

Het is ook zeker niet het tweede soloalbum van H. Het lijkt eigenlijk helemaal niet op “Ice Cream Genius”
Inderdaad op dit album worden helemaal geen instrumenten door Steve gedaan. Steve zingt ook anders dan normaal, hij gebruikt een andere kant van zijn stem. En we hebben het album meer gelijkwaardig benaderd en dat ging heel natuurlijk. Ik heb hem een compleet uitgewerkte instrumentale track gestuurd en hij stuurde het aan me terug, gecomplementeerd met de zang. Als we in de studio waren geweest was het proces zeker anders gegaan. Dan hadden we elkaar verbeterd en met elkaars taak bemoeit. Nu ging het vanzelf.

Nu we bepaald hebben dat Porcupine Tree en Marillion niet jullie grootste inspiratiebron waren voor dit album, kun je misschien vertellen welke andere bands jullie beïnvloed hebben voor dit album?
Ik had vooraf geen invloeden in gedachten. Ik luister niet naar muziek om het te kopiëren. Ik luister naar allerlei soorten muziek, maar zeker niet om het te gebruiken en ik hoor het ook niet terug in mijn eigen werk. Ik wordt beïnvloed door van alles om me heen, alledaagse dingen, geluiden op straat, van films, van boeken, van emoties, etc. Maar nu het album klaar is hoor ik wel een paar gelijkenissen. Bijvoorbeeld het tweede nummer (A Cat With Seven Souls) heeft een soort Massive Attack sfeertje over zich en op een andere nummer hoor ik weer iets van Kate Bush. Maar ik heb dat niet vooraf bedacht.

Als recensent heb ik ook moeite met dit album om goede referenties te geven. Maar misschien is het ook niet altijd nodig.
Dat is inderdaad wat journalisten doen, ik weet ook niet waarom…

Dan heb ik nog wat vragen over de teksten. Hoewel ze door Steve Hogarth zijn geschreven, kun jij er toch wat over vertellen?
Voor sommige nummers had hij al teksten klaar liggen en andere zijn instinctief opgekomen toen hij de muziek hoorde. Er is niet een centraal thema of concept. Elk nummer staat op zichzelf.
De sterkste teksten zijn zeker te vinden op Not The Weapon But The Hand en die komen ook terug op Your Beautiful Face. Het gaat over het feit dat er onder uiterlijke schoonheid soms veel rottigheid ligt en onder een lelijk uiterlijk soms innerlijke schoonheid schuil gaat. En de wijze waarop mensen dit proberen te verbergen.

Inderdaad ik had de vraag staan of het nummer Your Beautiful Face over liefde gaat of over oorlog of politiek?
Als je nadenkt over de titel en naar het beginstuk luistert, zou het een lovesong kunnen zijn. Maar het handelt over macht en de negatieve wijze waarop die wordt gebruikt door de hoofdpersoon. Zeker als je denkt aan de laatste zin van dat nummer “The world is a safer place without your beautiful face”.
Zo ook het nummer Only Love Will Make You Free, het epic nummer van het album. In het middenstuk verandert de stem van Steve opeens in een heel donkere toonsoort, het is bijna alsof hij staat te preken. En dat is heel interessant, het nummer begint met een poppy geluid en dan opeens verandert het in een totaal andere toonsoort. Hij verraste zichzelf daarmee, want het was een heel vreemde stem en hij herkende zijn eigen stem bijna zelfs niet terug.

Steve heeft zeker de grenzen van zijn stem verkend met dit album. Het nummer Lifting The Lid was eigenlijk instrumentaal bedoeld. Ik kon er geen zangstem bij bedenken, dus had ik het nog niet aan Steve gestuurd. Je bent namelijk onzeker als je iemand je eigen werk moet toesturen, maar Steve wilde het toch horen. En ik moet zeggen dat hij er erg voorzichtig mee is omgegaan, zijn stem is erg terughoudend op dit nummer. Hij wilde het niet verpesten. Hij heeft eigenlijk geen enkel nummer willen veranderen, hij wilde zich niet met het instrumentale gedeelte bemoeien.

Jullie hebben vier gastmuzikanten op dit album, namelijk Arran Ahmun, Dave Gregory, Chris Maitland en Danny Thompson. Hoe hebben jullie die opgenomen?
Het meeste hebben we gewoon in de studio opgenomen, alleen Dave Gregory heeft veel thuis gedaan. Ik hou er van als er meer muzikanten betrokken zijn bij een album. Maar Steve was meer op zijn hoede. Hij vond dat het een album moest zijn van onze beide persoonlijkheden en dat zou kunnen vervagen als er meer muzikanten bij betrokken raken. Maar ze hebben een geweldig werk geleverd en we hebben slechts kleine stukjes door hen laten doen; “We took little flavours from these musicians”.

Er staan inderdaad weinig andere instrumenten op dit album, het zijn vooral jouw toetsen en de stem van Hogarth. Bijvoorbeeld op Red Kite zou ik op een gegeven moment een gitaarsolo verwachten en ik hoopte dan een beetje op Steve Rothery. Maar ook zonder deze solo pakt het nummer geweldig uit.
Dat komt omdat het ook voor de helft mijn album is. Ik ben opgegroeid in een periode dat er bijna geen solo’s werden gemaakt. Ze waren of heel kort of gewoon geen solo. Ik hou van solo’s die snel vertellen wat ze te zeggen hebben en dan weer weg zijn. Mijn favoriete solo is die van Robert Fripp in David Bowie’s Fame. Geweldig mooi, maar kort gehouden.

Tja… voor mij mogen de solo’s best lang zijn.
Ik snap wat je bedoelt. Dat heb ik onder andere bij de gitaar solo van David Gilmour in Comfortably Numb. Het begin is geweldig, maar hij had voor mij veel korter gemogen. Voor mij is het nu te langdradig. Dat is overigens Steven Wilson’s favoriete gitaarsolo ooit gemaakt.

Er is eigenlijk één persoon die ik mis op dit album, namelijk Aziz Ibrahim. Waarom komt hij niet op dit album voor?
Inderdaad, en ik hou ook van de dingen die Aziz doet. Het was eigenlijk wel mijn intentie om hem mee te laten doen op dit album. Maar hij was te druk met andere dingen. Ik geloof iets met een tour met Steven Wilson :-)
Het is ook erg moeilijk om hem iets te laten doen. Ik probeer dat al jaren. Hij is altijd met iets bezig en kan alles spelen wat hij wil, maar als je hem iets opdraagt dan wordt het moeilijk. Hij is niet te sturen.

Maar dat heeft Steven Wilson ook en daar kun je goed mee samenwerken.
Ja, maar Steven is volledig ‘in control’. En hij kan van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat werken, elke dag. En hij is een controlfreak. En hij heeft ook een hele hoge output.

Dit is een mooi bruggetje naar Porcupine Tree, waar ik ook een paar vragen over heb.
Kunnen we op korte termijn een album van PT verwachten?
Yes! Dat komt eraan. Het wordt wel wat later dan dat we oorspronkelijk hadden gepland. We zouden eigenlijk nu begonnen zijn met het album, maar Steven wilde eerst nog een tweede ronde maken met zijn solotour. En omdat we allemaal de vrijheid hebben om onze eigen dingen te doen, en Steven dus ook, moeten we daarop wachten. Maar na de zomer komen we weer samen om ideeën voor het nieuwe album te gaan bespreken. En aan het einde van het jaar hopen we een heleboel nummers klaar te hebben en misschien wel een compleet album. En we hebben er allemaal weer zin in, want het vorige album is alweer een tijdje geleden.

Wat is jouw rol in Porcupine Tree? Is die net zo gelijkwaardig als in dit project met Steve Hogarth?
Het is meer een probleem van perceptie. Omdat Steven Wilson altijd op de voorgrond is en alle interviews doet, lijkt het zijn band. Het geeft de indruk dat hij alles beheerst en controleert. Maar dat is niet waar. Het is gewoon een band waarin we allemaal een gelijkwaardige rol spelen. We nemen gezamenlijk alle beslissingen.
Natuurlijk is Steven degene die de meeste nummers schrijft en muzikale ideeën inbrengt, maar we bedenken gezamenlijk de thema’s en maken gezamenlijk de muziek. Met name de muziek die we samen als een band bedenken in de studio, is de meest interessante. Omdat onze persoonlijkheden van alle bandleden dan het meest aan bod komen. Als je ook kijkt naar de nummers die we live spelen, dan is zeker de helft meegeschreven door een ander bandlid. We beslissen ook zelf wat we wel doen en wat niet, welke nummers we gaan spelen, etc.
Het is eigenlijk hetzelfde als met de band Japan. Iedereen dacht dat David Sylvian daarin alles deed. Maar ook daar waren we gewoon een band.

Dan over je eigen carrière. Als ik naar je discografie kijkt, dan is die erg indrukwekkend. Kun je daar iets over vertellen?
Ja, ik denk dat je mijn discografie kunt opdelen in drie delen. Te beginnen is daar natuurlijk de albums met Japan.  Toen de band uit elkaar ging in 1983 was ik nog maar 26 jaar oud. Dus dat was een beetje vroeg om al met pensioen te gaan. Haha.
De volgende fase was toen ik samen met Steve Jansen en Mick Karn ons eigen platenlabel zijn gestart. We hebben samen veel albums gemaakt en hebben daar ook andere muzikanten bij betrokken. Zo heb ik een album gemaakt met mijn vrouw Suzanne als Indigo Falls, een met Tim Bowness van No Man, eentje met de Claudio Chianura en Hans-Joachim Roedelius en ook eentje met een Japanse artiest Takemura. Dat was vooral in de ’90’s. En daarvoor was er ook nog een reunion album van Japan, onder de naam Rain Tree Crow, waar ik heel trots op ben. Ik vind dat een echt mooi album.
En via Tim Bowness kwam ik eigenlijk toen ook in contact met Steven Wilson omdat zij samen in No Man speelden. Porcupine Tree was toen nog maar een nevenproject van Steven. En ik heb nog twee soloalbums (“Things Buried” en “Stranger Inside” – MvO)  gemaakt in de laatste paar jaren.
Ja, dus eigenlijk heb ik wel veel muziek gemaakt en ik werk eigenlijk erg snel, want ik werk niet altijd aan muziek. Ik heb muziek niet altijd nodig in mijn leven. Ik luister natuurlijk altijd wel naar muziek, maar ik kan een hele tijd zonder actief naar muziek te luisteren of te maken, langere tijd zonder te oefenen, etc. Dat is zoals ik ben. Na een bepaalde periode ben ik er dan weer helemaal aan toe om iets te gaan doen.  Dat is geheel anders dan bij Steven Wilson, die werkt altijd aan of met muziek. Hij kan volgens mij geen dag zonder. En hij luistert dan ook nog naar heel veel verschillende soorten muziek.

Daar zit ook een deel van het succes van de band bij Porcupine Tree. Steven heeft zo’n brede interesse in muziek dat hij met ieder bandlid over zijn muzieksmaak kan praten. Ik ben vooral geïnteresseerd in elektronische, ambiente, textural en abstracte muziek. En Steven houdt ook van die muziek en kan daar met mij over praten. Met Gavin (Harisson) spreekt hij vooral over Jazz en Fusion, zoals Zappa of King Crimson. Allerlei muziek waar ik niet naar luister en ook niet over kan meepraten. Hij heeft een klik met ieder van ons, terwijl we allemaal heel verschillende soorten muzikanten zijn. Steven is daardoor ook de verbindende factor.

Nu je dat zo zegt; No Man is een meer ambiente en elektronische band, terwijl Porcupine Tree toch vooral een rockband is.
Porcupine Tree is inderdaad een rockband geweest sinds de laatste tien jaar, vanaf “In Absentia” kun je dat wel zo zeggen. Maar nu zijn we klaar voor een verandering. Steven wil geen heavy gitaar meer in de muziek. Hij wil meer gaan componeren op de keyboards in plaats van met zijn gitaar. Dat zal een groot verschil gaan maken, dus er komt zeker een verandering in onze muziek. Ik denk dat het meer ruimte geeft aan andere ideeën, in plaats van de erg dominant aanwezige gitaar. Het kan heel interessant worden.

Gaat hij dan volledig over van zijn gitaar naar toetsen?
Dat zou zomaar kunnen.

Interessant. Ik hoop je daarover aan het eind van het jaar nogmaals te kunnen spreken.
Doen we.
(MvO: ik ben even verbaasd door wat ik hoor en sta even met mijn mond vol tanden, dus Richard Barbieri gaat door).

Met het nieuwe album willen we ook weer eerst de nummers live spelen voor een publiek, voordat we het album afronden. Bij “Fear Of A Blank Planet” hebben we dat ook eerst gedaan en dat is een heel erg sterk album geworden. Dat willen we met het nieuwe album misschien ook wel weer. Dan kunnen we de beste arrangementen uitproberen en daarmee het album afronden. Het werkt vooral goed voor Gavin en Steven. Met name Gavin komt dan met betere patronen voor zijn drumpartijen. Na een tour leert hij vaak hoe hij een nummer nog beter kan spelen en zegt dan “I wish I had put that on the album”.

Als Steven zich meer gaat toeleggen op de toetsen, heeft John Wesley dan een kans om vast lid van de band te worden?
Nee, we hebben John altijd alleen voor de liveoptredens. We hebben een volledig andere culturele achtergrond. Wij Engelsen hebben een volledig andere kijk op muziek dan Amerikanen. Ik kan geen blues spelen, geen rock ’n roll, etc. Dat is Amerikaanse muziek. Wesley lijkt soms wel van een andere planeet, hij is in elk geval van een ander continent. In de studio zou dat niet werken. Maar voor de liveoptredens is hij geweldig.

Weer even terug naar het album met Steve Hogarth. Op het internet wordt een extra nummer Intergalactic genoemd dat op het album zou komen, maar het staat er uiteindelijk niet op. Wat is er gebeurd met dat nummer?
Ik heb het verwijderd van het album. Het paste gewoon niet bij de rest. Het is een erg dynamisch en up-tempo nummer, waarvan je zou kunnen zeggen dat het album dat nog nodig had. Maar ik vond uiteindelijk van niet. Maar het is wel een mooi nummer wat we zeker op een andere wijze beschikbaar gaan stellen. Ik ben dan wel heel benieuwd wat de mensen er van vinden.

Kunnen we ook een tour verwachten ter ondersteuning van dit album met Steve Hogarth?
Ja, dat zouden we inderdaad wel willen. Maar het is moeilijk te realiseren. Ten eerste de agenda’s. Steve is vanaf heden druk met het nieuwe album van Marillion en de daarop volgende tour. Daarna krijg ik het druk met het nieuwe album voor Porcupine Tree. Dus we moeten ergens de tijd vinden.
Daarnaast is het erg moeilijk om deze muziek live te brengen. Het is niet zozeer complex, maar het bevat heel veel elementen over elkaar. Ik wil zeker niet met mijn laptop op het podium staan, dus we moeten een manier vinden om het live te brengen. En dan zijn er ook heel veel stemmen op het album, in lagen over elkaar. Het is voor Steve natuurlijk heel moeilijk om alle stemmen tegelijkertijd live te doen. Maar er is zeker een formule om het live te brengen en dat vinden we nog wel.
Dus we hopen zeker om een tour te kunnen doen.

Kunnen we wellicht ook een dubbelconcert verwachten van Porcupine Tree en Marillion?
Wel een interessant idee en feitelijk hebben we al eens in het voorprogramma van Marillion gespeeld in de Heineken Music Hall in Amsterdam (op 26 mei 2001). Maar nu is dat bijna niet meer te realiseren, want we staan zelf voor een uitverkochte HMH. En de fans van beide bands zullen zich dan tekort gedaan voelen. We kunnen dan namelijk niet beiden een volle show van meer dan twee uur spelen (why not? – MvO).

Maar misschien kunnen jullie op het volgende Marillion Weekend spelen?
Inderdaad een interessante gedachte …

Kunnen we nog meer van jullie samen verwachten?
Ik zou dat erg graag doen. Op korte termijn zal het niet gebeuren, want we hebben het erg druk met onze eigen dingen. De eerste prioriteit is om dit album live te brengen.

Ik heb eigenlijk nog een vraag voor Steve Hogarth, maar misschien kun ook jij die ook beantwoorden. Wanneer kunnen we het nieuwe album van Marillion verwachten?
Ja, ze zijn daar nu aan het werk. Ze zijn nu in de Real World Studios van Peter Gabriel om aan hun nieuwe album te werken. Weg van het Marillion hoofdkantoor omdat ze daar veel te veel worden afgeleid. In hun eigen studio doet de ene dat, de andere moet vroeger naar huis, etc. Steve heeft nog niet veel losgelaten, maar ze zullen heel snel met iets komen. Ze gaan in juni toeren en hun album zal nog iets eerder uitkomen.

Heb je nog een boodschap voor de Progwereldlezer, of iets te melden aan onze lezers?
Ja, eigenlijk wel. Nederland is een van de beste plaatsen voor ons om te komen. Zeker een van de betere markten. Nederland was een van de eerste plaatsen waar Porcupine Tree buiten Engeland kon komen. Een uitverkochte Heineken Music Hall is geweldig, maar ook kleinere zalen als Paradiso zijn perfect. Nederland is zeker een goede bakermat voor progressieve muziek. Dus we komen graag in Nederland en ik wil jullie allemaal bedanken.

Fotografie: Jill Furmanovsky (www.jillfurmanovsky.com) en Luigi Colasanti Antonelli