Pink FloydAlbum

Als in 1982 het concept van “The Wall” volledig is uitgemolken (plaat, show, film) en Pink Floyd als groep behoorlijk op haar gat ligt, begint Roger Waters in het verlengde van de thematiek van “The Wall” te werken aan een collectie nummers, die deels al zijn ontstaan in de voorgaande jaren (zo klinken tekstregels van Your Possible Pasts door in de Stop!-scene in de film van “The Wall”). Als kind van een vader die niet terug is gekomen uit de oorlog gaat hij op “The Final Cut” verder, waar hij op het dubbelalbum uit 1979 het concept afrondde: de gevolgen van oorlog, maar dan vanuit een ander perspectief. Op het ‘Requiem For The Post War Dream’ stelt Waters zijn vader parallel aan de ‘onbekende soldaat’, die wel terugkwam uit de oorlog. En wat dan?

Hoe doordacht een plaat als “The Final Cut” is, ontdek je als luisteraar pas wanneer je de ware ziel van de plaat ontdekt. Hoe kom je als soldaat uit de strijd en hoe ga je daarna de strijd met jezelf en je omgeving aan. Roger Waters heeft dat thema erg treffend beschreven in de twaalf nummers, die hij niet voor niks opdroeg aan Eric Fletcher Waters, zijn eigen vader. Een sterk autobiografisch album, dat algemeen wordt erkend als zijn eerste, echte soloplaat.

De naam van Richard Wright is nergens meer te bekennen en halverwege de opnames distantieert David Gilmour zich van de productionele kant van de plaat. Uiteindelijk maakt controlfreak Waters van “The Final Cut” een beklemmende, introspectieve, maar ook een onderschatte en spectaculaire (geluidseffecten!) plaat.

Slechts op een paar momenten mag Gilmour ‘zijn ding’ doen. Zijn het niet de briljante gitaarsolo’s in het titelnummer, Your Possible Pasts, The Fletcher Memorial Home of The Gunner’s Dream, dan wel David’s rauwe zang in Not Now John. De drums van Mason klinken hol en onheilspellend; echter, op de meeste nummers is hij niet te horen en voeren topsessiemuzikanten als Ray Cooper (Paranoid Eyes) of Andy Newmark (Two Suns In The Sunset) de ritmische boventoon. Waters zelf klinkt soms wanhopig tot op het bot en de sfeer wordt nog dramatischer en zelfs minimaler als het orkest onder leiding van Michael Kamen de stempel drukt op nummers als The Fletcher Memorial Home en The Post War Dream.

Aan de andere kant is daar de breekbare kant van de plaat, waarin Waters zijn singer-songwriter stijl toont die ook op ‘opvolger’ “The Pros And Cons Of Hitch Hiking” in ruime mate aanwezig is. One Of The Few, Southampton Dock, Get Your Filthy Hands Off My Desert en vooral Paranoid Eyes zijn zo sfeervol van opzet en uitvoering, dat het geluid je bijna in je luidsprekers doet kruipen.

De laatste twee stukken van de plaat vallen het meest op: allereerst het stevige Not Now John en daarna het uiterst relaxte Two Suns In The Sunset, dat bijna als een bevrijding in de oren klinkt, maar toch de atoombom als thema heeft, inclusief de klassieke oerschreeuw van Waters.

Bij het verschijnen van “The Final Cut” in maart 1983 werd de plaat geroemd als geluidstechnisch meesterwerk, mede dankzij de toen indrukwekkende ‘Holophonics’. Een voorloper van het in de jaren negentig – nog ver voordat 5.1 surround geluid in de huiskamer haar intrede had gedaan – baanbrekende QSound, waarmee Waters negen jaar later met “Amused to Death” een standaardwerk afleverde. De geluidseffecten zorgen voor het hoorspelachtige karakter van de plaat en geven ieder nummer een extra dimensie. Ook de hoes mag er zijn: geen product van Storm Thorgerson & co. (Hipgnosis) of Gerald Scarfe, maar een somber en rechtlijnig ontwerp van Willy Christie (destijds Waters’ zwager).

Door de jaren heen is “The Final Cut” niet de populairste Floyd-plaat gebleken, maar wel een van de meest gekoesterde, die onder meer Steven Wilson (Porcupine Tree) en Fish tot ‘haar fans’ mag rekenen. Ook Waters zelf haalt het werk van deze plaat nog vaak aan en plaatste een blokje songs in zijn recente tournees tussen het werk van “Wish You Were Here” en “Amused To Death”. Als thema zijn de teksten van “The Final Cut” tijdloos: iedere oorlogsveteraan – wanneer dan ook – gaat door een periode van traumatische depressies en gaat daarmee de confrontatie aan in de samenleving. Alleen is de plaat – door de manier waarop Waters het thema verbindt met de politieke situatie in Engeland aan het begin van de jaren tachtig (Thatcher, Falklandoorlog) – tekstueel typisch ‘een kind van zijn tijd’.

Op de recente cd-heruitgave wordt When The Tigers Broke Free (afkomstig uit “The Wall”-film) aan de plaat toegevoegd, tussen One Of The Few en The Hero’s Return en dat verandert wel de snelheid van de plaat ingrijpend. Qua thematiek valt het puzzelstukje wel op zijn plek op dit boeiende oude album.

Wouter Bessels