Talk TalkAlbum

1988 is op het eerste gezicht niet direct het meest spectaculaire jaar in de rockgeschiedenis. Een zoektocht naar de hoogtepunten uit het jaar levert wat contemporaine cultgrootheden op (The Pixies, Sonic Youth), enkele populaire metalbands die licht progressieve pretenties vertonen, maar daarmee in retrospectie toch langzaam afstand nemen van hun hoogtijdagen (Metallica’s “…And Justice For All” en Iron Maidens “Seventh Son Of A Seventh Son”) en van die typische jaren ’80 popplaten waarvan de tijdloosheid ook maar betrekkelijk is (Toto’s “The Seventh One”).

De periode rond 1988 lijkt een beetje een muzikaal vacuum te zijn, waar in de mainstream enkele jaren later Nirvana en Pearl Jam met succes in zouden springen. Ook in ons aller favoriete genre kan van een vacuum gesproken worden. Fish verlaat Marillion, IQ moet het al enige tijd (tijdelijk, zoals later zou blijken) zonder Peter Nicholls doen, Twelfth Night is nagenoeg ter ziele, Pallas ligt op zijn gat, kortom: die even zo veelbelovende ‘neoprog’ lijkt ook alweer dood en begraven. Dat dit vacuum ook een einde had zou in de jaren ’90 minstens zo overtuigend blijken.

Niks te beleven dus, in 1988? Toch wel. Een naam die duidelijk in bovenstaand rijtje mist is “Operation: Mindcrime” van Queensrÿche. Niets minder dan een progklassieker, niet alleen omdat het een buitengewoon goede plaat is, maar vooral ook omdat het album één van de wegbereiders van de moderne progmetal is (en wat mij betreft nog altijd een van de zeer weinige geslaagde voorbeelden van een geslaagd conceptalbum in de hoek der zware metaalbewerking).

Er is echter één plaat die qua historische importantie (zij het in een compleet andere hoek) Queensrÿche misschien nog wel overstijgt, namelijk het onderwerp van deze bespreking. Talk Talk had tot hier toe al een behoorlijk stormachtige progressie doorgemaakt: van de tamelijk lichtvoetige synthpop van het debuut (All you do to me is talk… talk talk talk talk talk, leuk nummer evengoed…) in slechts twee stappen naar de avant-gardistische kwaliteitspop van “The Colour Of Spring” mag een prestatie van formaat heten. Niettemin was op grond daarvan beslist niet in te schatten welke kant de band van zanger/toetsenist Mark Hollis, drummer Lee Harris, bassist Paul Webb en toetsenist/gitarist Tim Friese-Greene op zou gaan.

Een eerste beluistering van “Spirit Of Eden” laat de meeste luisteraars in verwarring achter. De eenvoudigste observatie is nog het feit dat de synthesizers, ooit zo prominent bij Talk Talk aanwezig, geheel plaatsgemaakt hebben voor organische instrumenten. Ingrijpender dan dat is echter de compleet andere songstructuur. De eerste ruim twee minuten van openingsnummer The Rainbow bestaan volledig uit wat we tegenwoordig (weer) soundscapes noemen. Dit stuk zet feitelijk de toon voor de rest van de plaat, ofschoon na die twee minuten een van de vele mysterieuze instrumenten op deze plaat door de rust heen breekt en de weg vrijmaakt voor wat toch heel even een vrij normaal liedje lijkt, met een ontspannen ritme. Hoor je wel, daar komt het refrein al? Of nee… dat houdt voor je gevoel ineens halverwege op, waarna je met zo’n vreemde spanningsboog ‘blijft zitten’. En ook deze cadans van opbouwende spanning, gedeeltelijke ontlading en opnieuw opbouwende spanning zal veertig minuten lang je deel blijven. Na tien, twintig keer luisteren ken je een aantal wendingen, maar word je ook nog steeds regelmatig op het verkeerde been gezet of gewoon verrast.

Het tweede nummer, Eden (hoewel er ook een versie van deze plaat in ruime omloop is waarop de eerste drie nummers als één song geperst staan) brengt de spanning tot grotere hoogte. Verlossend is het refrein of wat ervoor door moet gaan, dynamischer zijn de pianoslagen van Tim Friese-Greene. Volslagen onverwacht komt in Desire dan echt de climax. Het basisritme van dit nummer wordt geleverd door orgel en een zacht kietelend gitaartje, tot Mark Hollis het plotseling uitschreeuwt: That ain’t me babe! Het nummer eindigt in kakofonie, maar het is wel wonderschone kakofonie.

De tweede helft van de plaat biedt meer van hetzelfde, maar dan anders. Hoewel de plaat typisch ongeschikt is voor radiohits, werd onder druk van de platenmaatschappij van I Believe In You een verkorte versie op single uitgebracht. Inderdaad, iets om snel weer te vergeten. Het nummer zelf is fraai genoeg, maar kan niet tippen aan de verstilde pracht waarmee Wealth de plaat afsluit. De ‘blub’-geluiden van het orgel zullen, ook ver buiten de context, voor elke fan een feest der herkenning zijn.

In commercieel opzicht heeft “Spirit Of Eden” het succes van zijn voorgangers niet kunnen evenaren. Loftuitingen van critici kwamen grotendeels pas na verloop van tijd. Het zou nog tot 1994 duren eer een recensie van Bark Psychosis’ album “Hex” plotseling de genretitel ‘post-rock’ zou opleveren. Met de acceptatie van die kreet kwam ook de duiding van de oorsprong van het genre: Slint’s “Spiderland” en Talk Talks opvolger, “Laughing Stock” worden vaak als voornaamste invulling van die oorsprong gegeven. Niettemin zijn ook hier veel karakteristieke elementen al terug te vinden: de hoogst atmosferische klanken, de spanningsboog, het gebrek aan conventioneel houvast, de crescendo’s en de massieve ontladingen. Voor de post-rockfan is het in de 21^e eeuw allemaal heel gewoon geworden, maar in 1988 was dit iets heel bijzonders. En dat product van al die elementen, “Spirit Of Eden” van Talk Talk… dat is nu nog steeds iets heel bijzonders.

Casper Middelkamp

CD:

Aanvulling bij de 2012-heruitgave

De eerder gepubliceerde recensie van “Spirit Of Eden” behoeft geen aanvulling of correctie nu we dit album in 2012 als vinyl her-uitgave door EMI voorgeschoteld krijgen. Elke claim voor deze klassieker doet ook vandaag opgeld, sterker, de tijd heeft bewezen dat de historische waarde inderdaad alleen maar toeneemt.

Meer dan terecht dus dat “Spirit Of Eden” samen met “The Colour Of Spring” nogmaals onder de aandacht wordt gebracht middels een werkelijk adembenemende vinylversie, voor de liefhebber aangevuld met een muziek DVD in 96KHZ/24 bit pcm stereo. Welke versie je ook prefereert, de emotionele beleving bij deze – nu opgepoetste- klassiekers is gelijk en intens. Er is dan ook meer dan voldoende reden beide albums gewoon nogmaals aan te schaffen, zelfs als je al een exemplaar op cd in je kast hebt staan.

Govert Krul

LP + DVD-audio 2012 versie: