#115 Pim Koopman: drummer met gouden oren

door Wouter Bessels

Hij kruipt op jonge leeftijd al achter de piano in zijn ouderlijk huis in Hilversum. Zijn vader, paukenist, geeft Pims latere collega Max Werner celloles. Pim Koopman gaat piano en slagwerk studeren aan het conservatorium in Hilversum. Inmiddels heeft hij naast Max ook Ton Scherpenzeel nota bene via de plaatselijke volleybalclub leren kennen. Ook een muzikant die niet zonder een piano kan. De basis van Kayak is gelegd, evenals de indrukwekkende muzikale rondreis van Koopman. Aan die reis is afgelopen maandag abrupt een einde gekomen.

De laatste jaren van zijn leven heeft Pim zijn hart verpacht aan Ierland; daar heeft hij een tweede huis. Met name de melodieuze Ierse muziek is vooral na de comeback van Kayak in 2000 van grote invloed geweest op het werk van Koopman. Zoals in Anybody’s Child, een nummer handelend over de religieuze verdeeldheid in zijn tweede thuisland. Niet alleen muzikaal, maar ook tekstueel. Wat dat betreft zit Koopman de laatste tien jaar op een muzikale roze wolk: als vanouds schrijft hij weer veel materiaal voor Kayak, zoals voor de onlangs uitgekomen dubbel-cd “Letters From Utopia”.

Kayak begint in 1972 – geheel in de tijdgeest – te werken aan rockalbums met sterk progressieve invloeden. Daarnaast worden ook ’three minute popsongs’ zoals Mammoth, Lyrics en Wintertime niet gemeden. Pim Koopman zorgt voor epische stukken als Hope for a Life en His Master’s Noise. Samen met Ton Scherpenzeel en Max Werner heeft Koopman zijn creatieve maatjes gevonden, die inmiddels het conservatorium vaarwel hebben gezegd en zich volledig op de muziek hebben gestort. Na het derde album “Royal Bed Bouncer’ ziet platenmaatschappij EMI in navolging van het succes van Focus en Golden Earring een volgende internationale doorbraak voor een Nederlandse band aankomen. Maar verder dan een contract met het Amerikaanse Janus label (waarop ook de platen van Camel verschenen) en een Engelse tournee met Jan Akkerman en Kaz Lux komt het niet. ‘We liepen in die jaren een beetje achter ons eigen succes aan,’ zei Koopman jaren later over die periode. Voor “Royal Bed Bouncer” schrijft hij slechts het dromerige Patricia Anglaia, ingezongen door Patricia Paay, wiens werk hij later gaat produceren.

Na vier albums vertrekt hij. Koopman heeft tijdens optredens vaak last van hyperventilatie en dat zit hem danig in de weg. Als producent komt hij in dienst bij platenmaatschappij Phonogram. Aanvankelijk met weinig succes, dus besluit hij in 1979 zijn ‘hobbybandje’ Diesel op te richten, samen met Rob Vunderink (die hij ruim twintig jaar later weer in Kayak zou treffen) gitarist Mark Boon en bassist Frank Papendrecht, die – hoe wrang – vorige week overleed, óók aan een hartstilstand en óók op 56-jarige leeftijd… Ondertussen ziet Koopman dat Kayak – met Max Werner als drummer en Edward Reekers als zanger – de grootste hit uit hun carrière scoort met Ruthless Queen. Hij vind het een prachtig nummer en had er graag op meegedaan, zo geeft hij jaren later toe in een interview.

Diesel scoort een hit met Going Back To China en werkt lange tijd als begeleidingsband voor Maywood, de groep waarmee Pim Koopman als producer én schrijver grote hits maakt, zoals Late At Night en Rio. In het jaar dat Sausolito Summernight van Diesel een topnotering in Canada behaalt, stapt Koopman uit de band en vormt samen met Okkie Huysdens en Bas Krumperman The President. Een typisch jaren tachtig project, geënt op enerzijds de AOR-stroming uit Amerika en anderzijds de melodieuze synthpop uit Engeland. Ook schrijft hij nummers voor Kinderen voor Kinderen, het Nationaal Songfestival en samen met Jeroen Englebert tekent hij onder meer voor Het Geld Van Ome Jan en Groetjes Uit Rio van Willeke Alberti en Ik Dacht Dat Het Uit Was van André Hazes. Producer is hij onder meer voor Time Bandits, Pussycat, Marco Borsato en Patricia Paay. De drummende duizendpoot ontwikkelt zich in die jaren in de verschillende uithoeken van de Nederpop.

Toch blijft Pim Koopman in de jaren tachtig en negentig vooral een belangrijke studiokracht, producer en mentor voor nieuwe talenten. Hij helpt onder meer Robby Valentine en Valensia met hun eerste albums, waarop de oorspronkelijke ‘Koopman-tik’ goed te horen is. Symfonische invloeden, meerstemmige zang en een klassieke benadering van produceren: het is het resultaat van jarenlange ervaring van een drummer met een stel gouden oren.

Ondertussen werkt hij met Scherpenzeel weer ‘stiekem’ aan Kayak. Met Alex Toonen (toenmalige zanger van de groep For Absent Friends) worden demo’s gemaakt, maar als Max Werner eind jaren negentig zich weer bij zijn oude collega’s aansluit, is het driemanschap weer compleet. De comeback is in mei 2000 middels een fantastisch concert in het Amsterdamse Paradiso en het album “Close To The Fire” een feit. In de daaropvolgende jaren wisselt de bezetting van Kayak regelmatig, maar Koopman blijft een constante factor als drummer en schrijver, net als Scherpenzeel en diens vrouw en tevens Kayak-manager Irene Linders. Koopmans bijdragen aan de rockopera’s Merlin en Nostradamus drukken een grote stempel op de muziek, maar ook op de tekst. Koopman spreekt met zijn diepe stem de verbindende teksten in en doet dat ook buiten Kayak. Als stemacteur spreekt hij steeds vaker reclamespotjes, documentaires en nagesynchroniseerde tekenfilms in.

De huidige Kayak-tournee “Letters from Utopia” wordt aangekondigd als de laatste tour in de huidige vorm. De groep zou in de toekomst niet meer de cyclus album-tour-album-tour etc. nastreven, maar een andere aanpak willen kiezen. Toch wordt de tour aangekondigd als ‘afscheidstournee’; tot onvrede van de band, die te kennen geeft in de toekomst nog wel op te willen treden. Schouwburgen in onder meer Leiden, Harderwijk, Laren en Barendrecht worden aangedaan. Op het podium van het Singer Theater in Laren wordt de aanwezigheid van Pim en Ton door zanger Edward Reekers aangekondigd als: “hier in het Gooi is het voor deze muzikanten bijna veertig jaar geleden allemaal begonnen”. Hans van Hemert zit op dat moment in de zaal en ziet dat het goed zit met zijn collega-producent, daar achter de drums in de ‘vissenkom’.

Naast het spelen voor publiek in het pluche treedt de groep ook op in zalen in het clubcircuit, zoals De Boerderij in Zoetermeer en het Patronaat in Haarlem, waar de band komende vrijdag zou optreden. Helaas mag het niet zo zijn.

Nog geen twee dagen na het optreden in Iduna in Drachten overlijdt Pim Koopman maandagochtend thuis in Hilversum. Tot grote verslagenheid van zijn familie, medebandleden en fans. De uitstekende drummer, bevlogen producer en kleurrijke schrijver laat een nalatenschap na waar je u tegen zegt. Om zijn eigen tekst uit 1976 te citeren: “Well Done”.

Reacties op het overlijden van Pim Koopman:

Cindy Oudshoorn: “Pim was mijn begin bij Kayak. Hij was een enthousiasteling die met hart en ziel muziek maakte. Door hem en de rest van Kayak ben ik ook weer muziek gaan maken, iets wat ik niet kende… Pim was een liefdevol man met veel, heel veel woorden. Ja, hij praatte graag en soms werd ik er gek van, want de verhalen waren veelal niet nieuw, nee, ik had ze veelal al vaker gehoord. Maar op de een of andere manier had hij een charmant enthousiasme over zich waardoor je hem zijn verhaal nog maar eens liet doen. En wat had ik op dit moment die verhalen weer graag gehoord. Ja, dat ene verhaal waarin hij zo trots vertelt hoe ons eerste contact was, of dat verhaal hoe we samen muziek maakten in zijn hok. Het is onwerkelijk dat we nooit meer samen op een podium zullen staan. Vreselijk dat ik dan niet meer achterom kan kijken, terwijl hij speelt. En wanneer hij dan ziet dat ik naar hem lach, dat we dan even contact hebben en naar mekaar laten weten dat we op dat moment zo verschrikkelijk aan het genieten zijn van de muziek die we aan het maken zijn. Nooit meer samen een applaus in ontvangst nemen, nooit meer samen dromen van een toekomst met Kayak, nooit meer… Ik ga je vreselijk, vreselijk missen…”

Eddie Mulder (Flamborough Head): “Ik kende Pim in de jaren ’89 en ’90 als een zeer kundige musicus en hartelijk en Bourgondisch persoon, waar ik zeker meer mee had willen werken, maar de dingen lopen zoals ze lopen. Nog een paar keer tegengekomen terwijl ik het voorprogramma met Flamborough Head deed. We troffen elkaar dus zelden. Toch raakt het onverwachte hiervan mij.”

Koen Roozen (Flamborough Head): “Afgelopen zaterdag heb ik Pim na afloop van zijn concert met Kayak in Drachten nog gesproken. Hij was zeer gedreven en enthousiast over ‘ons leuke bandje’ zoals hij dat zelf vertelde. Ik heb twee keer met mijn band in het voorprogramma van Kayak mogen staan en herinner mij Pim als een zeer vriendelijke, laagdrempelige en vooral enthousiaste man met enorme muzikale talenten. Ik wens zijn familie, vrienden en natuurlijk de andere leden van Kayak heel veel sterkte met dit grote verlies.’

Ed Wernke (For Absent Friends): ‘Op 6 november mocht For Absent Friends het voorprogramma van Kayak in de Boerderij in Zoetermeer verzorgen. Ik heb toen uitgebreid gesproken met de sympathieke drummer van Kayak. Namens FAF wens ik zijn familie, vrienden en de band Kayak heel veel sterkte toe met het verwerken van dit verlies.”

Bert Heerink: “We zijn verdrietig en aangedaan. Het is niet moeilijk om heel stil te worden van een bericht als dit. Kracht en passie waren in Pim altijd zichtbaar zowel tijdens als vóór en ná optredens. Pim was een goed mens, fantastische drummer, begaafd componist, tekstschrijver en voor collega’s een fijne vriend. Pim heeft veel moois achtergelaten om zijn herinnering levend en groot te houden. Voor allen die hem zó zullen missen wensen we heel veel troost en sterkte toe.”

Max Molliger (Gruppo Sportivo): “Ik ken Pim al sinds we allebei met een Jimi Hendrix trio op tweede paasdag in Ons Gebouw in Hilversum hebben gespeeld. Ik was 14, dus Pim 13. Sindsdien zijn we elkaar regelmatig tegengekomen op festivals. Fijne drummer, fijn mens.”

Emile den Tex: “Een markant mens waarmee ik verscheidene malen met plezier heb samengewerkt in de studio. Ik zal hem missen.”