Wereldse Meningen
De plek waar leden van het Progwereld team hun hart kunnen luchten.

In de jaren ’70 werd de progressieve rock voornamelijk gekenmerkt door bands die probeerden een equilibrische samensmelting van het symfonische karakter van klassieke muziek en het nieuwe, rauwe geluid van rockmuziek, jazz en blues te vervaardigen. Dit culmineerde vaak in lange nummers met uitbundige orkestraties, vaak met meerdere lagen van toetsenpartijen als basis, zoals bijvoorbeeld Close To The Edge van Yes, of ook met behulp van echte orkesten of strijkers- c.q. blazerssecties, zoals Uriah Heep’s Salisbury Hill. Destijds was er nog weinig onderscheid tussen bijvoorbeeld symfonische rock, krautrock etc. Dit omdat bands nog daadwerkelijk progressief waren; doordat bands als Yes, Genesis en Pink Floyd continu vernieuwend waren, kon er niet gesproken worden van een werkelijk genre, hoogstens van een invalshoek. Al de zogeheten progressieve bands uit de jaren zeventig worden gekenmerkt door dat zij klassiek geïnspireerde muziek vervaardigden met behulp van destijds zeer moderne apparatuur, zoals Mellotrons en allerhande synthesizers. Dit alles echter vond zijn climax in de over-the-top podiumacts van bands als ELP en Pink Floyd. De progressie en pure emotie van de muziek had plaatsgemaakt voor een gevestigde scene en tegen de schijnbare decadentie van veel bands ontstond een beweging; in 1977 ontstond de punk, die in zijn eenvoud weerwoord wilde bieden aan het ingewikkelde van de progressieve en symfonische rock. De prog bleef voortleven, uit de spotlights gejaagd maar niet minder actief. Tot nu…

Al langere tijd verbazen verschillende dingen mij: ten eerste, dat de progressieve rock steeds populairder lijkt te worden en, ten tweede, dat de definitie van goede progrock lijkt te verschuiven, te inverteren haast.

Het eerste is een ontwikkeling die al bezig is sinds medio jaren negentig, toen bands als Spock’s Beard en The Flower Kings naam maakten met hun symfonische rock, grotendeels gebaseerd op de muziek uit de jaren zeventig maar niettemin zeer modern. Zij gebruikten (en gebruiken nog steeds) popstructuren waarop zij dikke lagen orkestraties legden, oftewel veel nummers worden voor het ongeoefende oor gekenmerkt door ‘meezingrefreintjes’ maar zijn toch lange nummers met veel solo’s en tempowisselingen. Mijns inziens is pas hier de neoprog werkelijk ontstaan, hoewel de basis uiteraard al in de jaren tachtig was gelegd door acts als Marillion, Pallas en IQ. De neoprog wordt gezien als een relatief toegankelijke vorm van progressieve rock en wordt daarom vaak verguisd door de ‘echte’ progliefhebbers, mensen van de oude stempel die alles wat neo heet beschimpen. Om de uitdrukking neoprog afdoende te illustreren wil ik verwijzen naar het eerste nummer van het meest recente studioalbum van The Flower Kings: Love Supreme is een nummer van twintig minuten, met veel heerlijke solo’s maar het meest kenmerkende is, dat er een refreintje inzit dat al sinds ik het nummer voor de eerste keer hoorde, toen het album net uit was, blijft rondzingen in mijn hoofd: It shines even brighter, for each single day we’re climbing the ladder, it shines even brighter, with a love supreme, all the work of the master’s hand. Een andere naam om de neoprog aan te duiden is ‘The New Wave Of Progressive Rock’. En nu is er iets gaande dat mijns inziens de benaming ‘The Second New Wave Of Progressive Rock’ kan krijgen, en veel hoofdrolspelers zijn reeds gevestigde namen…

Al enige tijd lees ik regelmatig recensies die een plaat of een band prijzen om dingen die vroeger taboe waren binnen het progressieve genre: nummers zonder solo, korte nummers, songgerichte muziek… Ik kan dan maar een ding denken: Aargh! Natuurlijk is het hele ‘aargh-idee’ een persoonlijke smaakvoorkeur, maar het principe is wel degelijk op objectieve wijze van toepassing… Een aantal in het oog springende voorbeelden: de meest recente cd van Fates Warning, “FWX”, mist het sologeweld dat het oude FW-werk juist zo kenmerkt… Een mede-progliefhebber opperde dat misschien Jim Matheos was uitgeschreven, maar ik denk dat het een doelbewuste ontwikkeling is: het is namelijk al twee albums gaande… Ook het nieuwe album van Saga kent slechts één gitaarsolo, terwijl mijns inziens juist de solo’s van de zeer getalenteerde gitarist Ian Crichton in combinatie met het klassieke iele zanggeluid van Sadler Saga interessant maakte… platen als “Marathon” en “Full Circle” zijn dan ook regelmatig in mijn cd-speler te vinden. Ook onder debutanten is steeds vaker een dergelijke tendens te onderscheiden: neem bijvoorbeeld de Nederlandse band novAct, die recentelijk hun debuutalbuum “Tales From The Soul” hebben uitgebracht. Begrijp me niet verkeerd, ik vind het een fraaie plaat, maar mijn favoriete nummers zijn de nummers met langere solo’s, zoals bijvoorbeeld nummer drie. Punt is dat in veel recensies, zoals in bijvoorbeeld de recensie van onze collega-site DPRP, gezegd wordt dat een pre van dit album juist is dat de muzikanten wars zijn van het overdreven soleergeweld à la Dream Theater… Pardon?! Werd Dream Theater in 1993 met hun plaat “Images And Words” niet gezien als de ultieme samensmelting van het symfonische karakter van de progressieve rock en het venijnige van de heavy metal? En tegenwoordig lees ik steeds vaker dat Dream Theater de recensenten ergert omdat de kenmerkende stijl als overdadig beschouwd wordt…

En dan zie ik het parabolische karakter van de geschiedenis: wat in de jaren zeventig Yes verweten werd, namelijk datgene waardoor ze in de eerste plaats geprezen werden, wordt nu ook Dream Theater verweten. En ondertussen tekent zich een subgenre af binnen de prog, dat mijns inziens niet geheel onder de progressieve rock past, omdat progressief heden ten dage slechts nog het genre aanduidt en niet de aard van de muziek… Bands als novAct daarentegen zijn wel degelijk progressief… ten opzichte van het genre! En hier zit datgene wat mij niet zint: progressieve rock moet, mijns inziens, niet progressief zijn, in zoverre dat ze juist wel haar eigen kenmerken bewaart: de complexe constructies met veel ruimte voor instrumentaal. Dan rest mij nog een vraag: waardoor ontstaat deze tegenbeweging? Is het doordat bands als The Flower Kings dusdanig progressief zijn binnen hun kader dat ze half geïmproviseerde jazznummers uitbrengen? Is het omdat mensen niet langer Dream Theater uit kunnen staan? Is het omdat Neal Morse weg is bij Spock’s Beard? Zijn de definities van het genre aan het veranderen of bestaat er juist binnen de muziek een inversie van de kernwaarden…

Het is niet zozeer dat de definities drastisch veranderen, het punt is al dat ‘progressief’ als genre reeds te veelomvattend is, zodat de muziek die eigenlijk de hoofdstroming van het genre uitmaakte steeds meer in de verdrukking raakt. De term progressief is een verzamelnaam geworden voor alles wat óf symfonisch, of zo kleinschalig of controversieel is dat het nergens anders bij hoort. Al met al ben ik van mening dat we terugmoeten naar een overzichtelijke definitie van progressief, met een vastomlijnde vorm van subgenres. Uiteraard kan er een continue toevloed blijven bestaan, alsmede randgevallen, maar om de muziek ‘leefbaar’ te houden moet er een Lebensraum gecreëerd worden, zodat voor de liefhebber van elk subgenre – dus eigenlijk elk genre onder hetzelfde mom – het eenvoudiger wordt een distinctie te onderscheiden tussen verschillende vormen van muziek zonder daarbij met anderen te moeten discussiëren over wat een term behelst. En om dit overzichtelijk en binnen de perken te houden moet niet bij wijze van spreken elke band die een tempowisseling in een nummer verwerkt het etiket ‘progressief’ krijgen. De eigenlijke progressieve muziek is namelijk niet meer progressief en wat wel progressief is, past door zijn natuur niet meer binnen het genre…

Christopher Cusack
christopher@progwereld.org