Het dagboek van The Gentle Storm

Interview met Arjen Lucassen, de man achter Ayreon en nu ook mede achter The Gentle Storm

Door: Math Lemmen

Sinds augustus vorig jaar is er op de Facebook-pagina van The Gentle Storm met regelmaat nieuws te vinden over de vorderingen van dit project van Arjen Lucassen en Anneke van Giersbergen. Al deze updates wekten mijn nieuwsgierigheid en ik stond dan ook te trappelen om de cd te kunnen beluisteren. De impact van deze ervaring kunt u lezen in mijn recensie van The Diary. Naar aanleiding van dit album kwam er een aantal vragen in me op en wat is er mooier dan deze vragen te kunnen stellen aan de componist van al dit moois? In een geanimeerd gesprek vertelt deze sympathieke muzikant openhartig over zijn ervaringen met dit project, andere projecten en zijn gezondheidsproblemen.

Arjen, in hoeverre ben je tevreden over dit nieuwe project (op een schaal van 10) en waarom?

Ik ben er supertrots op en geef het gewoon een 10. Ik heb er een jaar aan gewerkt en alles ging vanzelf, alles paste. Van het samenwerken met Anneke tot en met de opnames, alles viel gewoon op zijn plaats. Dit was echt zo’n project waarvan ik dacht: dit zou wel eens kunnen lukken. Dat was ook de reden dat ik het akoestische toertje nog heb gedaan, want toeren is eigenlijk niets voor mij.

Wat was er eerst? De samenwerking met Anneke of het concept van “The Diary”?

Het oorspronkelijke idee was om een aantal nummers op twee manieren uit te voeren. Eentje helemaal folky en akoestisch en eentje heel heftig en bombastisch. Als start ben ik een aantal nummers gaan componeren als klassieke stukken, voor contrabas, cello en viool. Toen kwam de vraag bij me op wie dit moest gaan zingen? Moest ik twee verschillende zangers hebben, één voor de rustige en één voor de heftige versies of moest ik beide versies door één vocalist laten zingen? Uiteindelijk heb ik gekozen voor één vocalist. Ik had daarbij al in mijn achterhoofd, dat als het een vrouw zou worden, ik graag met Anneke zou willen werken omdat ik haar de beste zangeres van de wereld vind. Zij heeft die zeldzame combinatie van techniek en emotie. Als het een man zou worden, had ik graag Russel Allen gevraagd omdat ik hem de beste zánger van de wereld vind. Precies op dat moment stuurde Anneke me een berichtje met de vraag om samen wat nummers maken. Ik antwoordde haar dat dit wel super toevallig was omdat ik haar al in gedachten had voor dit project. Ik heb haar daarop de demo’s toegestuurd en uitgelegd dat het de bedoeling was om de nummers op twee verschillende manieren op te nemen. Ze was daar heel enthousiast over omdat ze van beide benaderingen houdt en zo zijn we aan de slag gegaan. Omdat ik de muziek erg filmisch vond, had ik er wel graag een verhaal in. Anneke was erg voor een liedjesverhaal en zo hadden we beiden iets wat we nog nooit hadden gedaan. Omdat we beiden Nederlanders zijn, vonden we dat het verhaal zich in Nederland moest afspelen en omdat de muziek nogal barok-achtig klonk, moest het in het verleden worden geplaatst en dan ligt de Gouden Eeuw wel erg voor de hand.

In hoeverre heeft Anneke meegeschreven aan dit project?

Anneke heeft alle teksten voor de nummers geschreven.

Kun je het concept van “The Diary” nader toelichten? Had je daar een bepaald beeld of een bepaalde visie bij?

Ik laat me voor het verhaal altijd inspireren door de muziek. En de muziek gaf me een historisch gevoel. Vandaar dat het zich uiteindelijk in de 17^e eeuw afspeelt. Normaal componeer ik veel met synthesizers en effecten waardoor het heel futuristisch gaat klinken. De meeste van mijn projecten spelen zich dan ook in de toekomst af. Deze muziek klonk echt als een klassiek orkest en daarom hebben we het verhaal deze keer in die tijd geplaatst. Het verhaal is eigenlijk dat Anneke op haar zolder een oude kist vindt. In die kist zit een boek dat ze oppakt, waar dan vervolgens brieven uitvallen. Die brieven blijken een dagboek te zijn van een vrouw uit de 17^e eeuw in Nederland. Het dagboek is eigenlijk een briefwisseling van deze vrouw met haar minnaar die op een VOC-schip de wereld rondvaart. Anneke leest die brieven als het ware voor in de afzonderlijke nummers.

Zijn het allemaal nieuwe composities of heb je ook nog ouder materiaal gebruikt?

Het zijn allemaal nieuwe nummers. Ik gebruik nooit oud materiaal. Dat gooi ik altijd weg.

Bij de beluistering van de Gentle cd moest ik met regelmaat aan Flairck denken. Wat vindt je van de muziek van Flairck? Heeft deze muziek je beïnvloed bij het uitwerken van dit project?

Die link komt door het meespelen van Jeroen Goossens met zijn grote arsenaal aan fluiten. Ik heb altijd veel van folk gehouden. Die invloed komt bij mij vooral van Jethro Tull, eind jaren 60, begin jaren 70. Verder ook van bands als Renainssance en Fairport Convention, maar ook Led Zeppelin.

Op welke manier heb je instrumenten als de contrabas, de hoorn en diverse percussie-instrumenten toegevoegd? Laat je deze muzikanten horen wat ze moeten spelen of schrijft iemand de partijen voor hen uit?

Voor de verschillende percussie-instrumenten hebben we vooral tom toms en kick-drum gebruikt en die met vingers en allerlei rare stokken laten bespelen om ze zo anders te laten klinken. We hebben ze wel soms met natuurvellen bespannen, maar verder hebben we geen authentieke percussie-instrumenten gebruikt. Voor de contrabas, cello en viool zijn de partijen uitgeschreven. Ik doe dat niet zelf, maar ik neem ze op in Pro Tools en iemand die handig is met dat programma kan die opnames met één druk op de knop omzetten in notenschrift. Voor de overige instrumenten hebben we de muzikanten uitgenodigd met de vraag om al hun instrumenten mee te brengen en hen verzocht het één en ander in te spelen, en daarna hebben we bekeken wat we van die opnames zouden kunnen gebruiken.

Wat heb je met het geluid van de hoorn gedaan om die zo groots te laten klinken als op dit album?

De hoorn hebben we vijf keer over elkaar opgenomen. Dat arme meisje heeft dus alles vijf keer moeten inspelen, waarbij ze elke keer een andere techniek gebruikte. Dat hebben we ook bij de contrabas, de cello en de viool gedaan. We hebben deze muzikanten ook gevraagd meerdere instrumenten mee te brengen, zodat het breder ging klinken wanneer we het gingen dubbelen.

Is er een moment geweest dat je hebt overwogen om een echt orkest in te zetten, voor de Storm-cd met name?

Daar heb ik wel aan gedacht. Maar met een heel orkest heb je minder controle. Nu heb ik de partijen kunnen dubbelen en naar eigen wens kunnen bewerken. Daarbij wordt een orkest vaak met microfoons van afstand opgenomen. Ik neem altijd graag van dichtbij op. Bij de contrabas hoor je dan bijvoorbeeld elke rasp op de snaar als die wordt aangestreken. Maar wie weet, als het project een succes wordt, gaan we het misschien wel live met een orkest doen.

Heb je een bestaand koor gebruikt of is het voor de gelegenheid samengesteld?

Ik heb een bestaand koor gebruikt. Het is hetzelfde koor dat wordt gebruikt voor de Theatre Equation. Dat is geselecteerd uit een groep van ongeveer zestig mensen. Ik ging een keer naar de repetitie van dat koor en dat klonk als een klok. Toen heb ik deze mensen gevraagd of ze hier ook aan mee wilden werken en dat deden ze heel graag. Op You-Tube staat een update over hoe we dat hebben opgenomen. Ik houd overigens van koren, al sinds de muziek van The Omen, dat vond ik fantastisch.

Hoe staat het met de tourplannen?

Anneke heeft een echte superband bij elkaar gezocht met een aantal muzikanten die ook op het album meespelen, zoals Ed Warby op drums, Johan van Stratum op basgitaar en Joost van den Broek op keyboards. Met die band gaat ze het hele jaar toeren.

Je gaat zelf niet live meespelen. Het is algemeen bekend dat je niet graag live optreedt. Kun je toelichten waarom niet? Ben je een beetje de Nederlandse Hans Lundin (Kaipa) aan het worden?

Nee, ik heb die akoestische tour met Anneke gedaan van elf optredens. Dat is helemaal niet mijn ding. Dat heeft een scala aan redenen: het wachten, het reizen, het niet slapen en podiumangst. Het enige leuke aan die optredens vond ik dat ik kon zien dat we de fans blij maakten met onze muziek.
Ik leef daarnaast ook heel erg als een kluizenaar, wat me overigens heel goed bevalt. Hans Lundin van Kaipa? Oké, ja dat is wel te gekke muziek met een heel goede zanger, Patrick Lundström. We zouden eigenlijk nog een keer gaan samenwerken, maar dat is er tot nu toe niet van gekomen, wel jammer. Ik vind zijn band Ritual ook heel erg goed.

In hoeverre ben je nog betrokken bij de live-setting en zijn er al plannen voor een opvolger van dit dubbelalbum?

Het live-gebeuren is helemaal in handen van Anneke en vooral Joost van den Broek. Of er een opvolger van dit album komt hangt af van het feit of het een succes wordt. Als het album en de tour een succes worden, zal ik heel graag een opvolger maken. Ik heb al meer van dit soort projecten gedaan zoals Ambeon en Guilt Machine, waar echter maar één album van is gemaakt. Om heel eerlijk te zijn is dat omdat deze projecten niet zo goed verkochten. Dan wordt het heel moeilijk om een tweede album te maken. Ik doe dit voor mijn beroep, dus ik maak graag albums waar mensen op zitten te wachten. De Ayreon albums bijvoorbeeld verkopen altijd als een speer. Dan zitten we hier thuis altijd weken te werken met inpakken en dergelijke.

Zijn er nog verder plannen voor Ayreon, Star One of andere projecten?

Ik gebruik de periodes na een Ayreon album meestal om weer wat op te laden, omdat een Ayreon album altijd een groot ding is en veel energie vergt. Meestal doe ik dan zo’n twee andere projecten en dan volgt er wel weer een Ayreon album. In principe is geen enkel project afgelopen. Dus ook Star One zit nog in het vat. Met Stream Of Passion en Ambeon ligt dat iets anders. De mensen van Stream Of Passion schrijven nu zelf hun muziek en de zangeres van Ambeon is geswitcht naar een ander genre, Nederlandstalig.

Hoe staat het met de voorbereiding van The Theater Equation? In hoeverre ben je daar zelf nog bij betrokken?

Daar ben ik nog zijdelings bij betrokken. Ik heb de muzikanten en de zangers uitgezocht en benaderd. Ik ga wel eens naar de repetities kijken en bel elke week met Yvette Boertje, mijn voormalige manager die dit project helemaal heeft opgezet. Verder is de muzikale leiding helemaal in handen van Joost van den Broek en dan weet ik dat het wel in orde komt.

Je hebt de afgelopen jaren ook wel de nodige problemen met je gezondheid gehad (reuk, gehoor, elleboog, depressie). Hoe is het nu met je gezondheid? Waar moet je op letten?

Ja, je wordt ouder, ik ben nu 54, en dat begin je te merken. Ik kan bijvoorbeeld niet zitten en moet de hele dag staan met als gevolg dat ik last van hielspoor krijg. Ik ben mijn geur kwijtgeraakt en dat heeft ook gevolgen voor mijn smaak. En dat terwijl ik een absolute fijnproever was. De piep in mijn oren raak ik nooit meer kwijt. Ik heb die opgelopen doordat ik oordopjes had aangeschaft die je helemaal in je oren moet stoppen. Daarom heb ik dat toen ook op Facebook gezet. Ben alsjeblieft voorzichtig met koptelefoons, oordopjes en ga niet te dicht bij boxen staan. De depressie was een gevolg van de scheiding. Ik ben na de scheiding flink gaan feesten en mede daardoor nam mijn weerstand af. In die periode ben ik ook mijn geur kwijtgeraakt. Door al die ellende raakte ik toen in een depressie. Daar ben ik inmiddels helemaal bovenop. Maar ik pas me constant aan aan de omstandigheden. Dus voor alle ongemakken vind ik wel weer oplossingen. Het is ook een manier van omgaan met ’the facts of life’.

Welke progbands volg je momenteel nog?

Ik volg alles, ik wil alles horen. Ik luister veel samplers die met bladen zoals Eclipse of ProgMagazine meekomen en daar ontdek ik bands. Daar hoorde ik de laatste Beardfish ook, erg gaaf en dan ga ik meteen de cd aanschaffen. Met jazzmuziek heb ik niets en daar weet ik dan ook niets van af.

Wil je nog iets zeggen tegen de lezers van progwereld.org?

Ja, wat ik erg belangrijk vind is dat mensen een ‘open mind’ hebben, dat ze open staan voor allerlei soorten muziek. Dat willen we ook bereiken met dit album. Dat als je een metal-fan bent, je ook eens wilt luisteren naar de akoestische cd of andersom. Ik was altijd een ontzettende Led Zeppelin fan en dan van de heftige nummers. Toen kocht ik Led Zeppelin 3 met allemaal die folky nummers er op. In het begin had ik zo iets van, moet dat nou? Maar je draaide de hele lp en na verloop van tijd vond ik de akoestische nummers leuker dan de heavy nummers. Ik hoop dat ons album ook zoiets kan bewerkstelligen. Dat gezegd hebbende maakt het mij echter ook niets uit als iemand één van de beide cd’s niet mooi vindt. Geef hem dan desnoods aan iemand anders.

Tenslotte wil ik je ontzettend bedanken voor dit prettige interview en complimenteren met dit prachtige dubbelalbum. Tijdens het beluisteren was ik me aan het voorstellen waar de cd over zou gaan. Ik had de press-release toen nog niet gelezen. Toen ik die las, was ik met stomheid geslagen dat ik er zo dicht bij zat. Dat is een teken dat de sfeer en het onderwerp waar jullie muziek over gaat, zeer goed zijn getroffen.

Mooi, gaaf en bedankt voor dit prettige gesprek.

Cd:

Limited Edition (4cd + artbook)

3 LP + 2 Cd