Art ZoydAlbum

Een tijdje geleden ging ik op bezoek bij een oude vriend van me die ik lang niet meer heb gezien, Roderick Usher. Hij woonde ergens in een ver afgelegen gebied samen met zijn zus, beiden ongetrouwd. Het was een erg hartelijk weerzien, maar het viel me meteen op dat Usher erg onstabiel en onzeker was. Niet veel later na mijn aankomst overleed zijn zus Madeline aan een slepende ziekte. Usher stond erop dat zij eerst twee weken in het huis zou liggen in haar kist alvorens haar definitief te begraven. Hoewel dit een erg vreemd verzoek was, deden we dit toch. Gedurende een week werd Usher alleen maar onrustiger. Ik moet bekennen dat mij ook een beklemmend gevoel begon te bekruipen. Op een nacht stormde Usher dan ook angstig mijn kamer binnen (die net boven de plek waar het lichaam van Madeline lag was). Ik zag het als mijn plicht mijn vriend een beetje te kalmeren en nam een boek uit zijn bibliotheek: ‘The Mad Trist’. Vreemde dingen gebeurden tijdens het lezen. Wanneer ik bijvoorbeeld las dat ridder Ethelred ergens bruut binnenstapte, hoorden we gepiep en gekraak in het huis. Wanneer ik las dat de draak het uitkeelde, hoorden we een luide schreeuw in het huis weerklinken. Op dat moment hield Usher het niet meer uit en riep uit dat het zijn zus was die we hoorden. We hadden haar namelijk levend begraven terwijl Usher dit wist! Plots vloog de deur open en zagen we daar Madeline staan. Zij viel vervolgens dood neer op haar broer, die op dat moment ook stierf van angst. Na dat alles gezien te hebben, vluchtte ik snel weg van hen, weg van het huis. Doch deed een plotse lichtflits mij omkijken naar het huis, maar wat ik zag verbijsterde me. Het huis brak in tweeën en zonk het meer in.

De oplettende lezer en kenner van de Amerikaanse literatuur heeft natuurlijk al lang gemerkt dat dit niet mijn verhaal is, maar het gaat om ‘The Fall Of The House Of Usher’ van Edgar Allan Poe. Het verhaal waarop Jean Epstein zijn stomme film uit 1928 heeft gebaseerd. En als begeleiding voor deze film heeft Art Zoyd nu dit album gemaakt.

Art Zoyd was dertig jaar geleden één van de acht bands die het beroemde R.I.O.-charter ondertekende. Ze beloofden elkaar te steunen door middel van optredens voor elkaar te organiseren, maakten muziek die tegen de stroming in ging en hadden een politiek engagement. Die laatste twee lagen aan de basis van een voortijdig einde van dit charter. De naam bleef wel voortleven als genre in combinatie met de term Avant-Prog. Maar van de oorspronkelijke bands zijn enkel Univers Zero en Art Zoyd over. Art Zoyd is dan wel mede sinds het vertrek van het voorheen bepalende bandlid Thierry Zaboïtzeff meer geëvolueerd naar een elektronische experimentele band. Ze openden toen onder leiding van Gérard Hourbette namelijk hun studio’s voor andere muzikanten en componisten.

“La Chute De La Maison Usher” past in een lange traditie waar Art Zoyd al even mee bezig was: oude stomme films (vaak horrors) voorzien van passende begeleidende muziek. Zo maakten ze al muziek voor “Faust” en “Nosferatu”, beide van de legendarische F.W. Murnau. Net als die albums en net als hun vroegere zielsverwant Univers Zero kenmerkt “La Chute De La Maison Usher” zich door een erg donkere sfeer. Dat mag natuurlijk geen verrassing heten gezien de teneur van Poe’s verhaal. Maar daar waar het lezen van het kortverhaal vooral ontzetting en afschuw oproept, werkt “La Chute De La Maison Usher” vooral beangstigend of zelfs spookachtig. Vooral Le Retour De Madeline zorgt voor een erg donker, spookachtig sfeertje. Meer zelfs: in dat nummer bereikt dit vervolgens zijn hoogtepunt qua sfeer.

Het grote nadeel van het concept van dit soort ‘soundtracks’ waarin Art Zoyd nu al een tijdje werkt, is wel dat je als luisteraar van enkel het album iets mist. Dat hebben ze zelf ook goed begrepen, want ze traden naar aanleiding van dit album enkel op met begeleiding van de gelijknamige film. Ondanks het typische overdreven geacteer (in de stomme films werden angstsituaties weergegeven door heel gewichtig en zwaar overdreven te acteren wat ons anno 2008 nogal bizar aandoet) creëert de film door middel van Art Zoyds muziek een sterke beangstigende thriller. Ik kan dan ook alleen maar aanraden om het album op te zetten als begeleiding bij ‘La Chute De La Maison Usher’. Het gevoel dat het album over wil brengen wordt daardoor nog veel sterker.

Let wel: dit wil niet zeggen dat het album zonder de film niet veel voorstelt. Ook zonder de begeleidende film staat dit album als een huis. De muziek op “La Chute De La Maison Usher” doet buiten de sfeer nog weinig denken aan de muziek die Art Zoyd in het begin van zijn carrière maakte. Experimentele elektronica heeft nu meer dan ooit de overhand. Bands als Heldon of Merzbow zijn nu meer de referenties geworden. Maar eigenlijk is Art Zoyd nog steeds vrij uniek in de manier waarop het werkt en het muziek maakt. Op deze manier blijven ze nog steeds trouw aan hun uitgangspunt van zoveel jaren geleden: Muziek maken tegen de stroming in.

“La Chute De La Maison Usher” is geen verrassend album geworden. Integendeel zelfs, Art Zoyd brengt de luisteraar perfect wat hij verwacht van hen. Ze zullen waarschijnlijk weinig nieuwe zieltjes winnen met dit album maar de liefhebber van experimentele muziek vindt hier alweer een erg aangenaam album. Maar er moet rekening mee gehouden worden dat het erg zwaar op de maag kan liggen. In deze context gezien heeft het album op de hedendaagse luisteraar ongeveer hetzelfde effect als Poe’s verhaal in de 19e eeuw op zijn lezers of als Epsteins film uit 1928 op het publiek toen. Mijn aanbeveling voor de liefhebbers van het genre en van voornoemde bands is om dit album ’s avonds als begeleiding van ‘La Chute De La Maison Usher’ van Jean Epstein te beluisteren, mocht dit mogelijk zijn.

Peter Van Haerenborgh