Boek

Drie jaar geleden verscheen “Dutch Mountains” van Peter Voskuil, een ruim 700 pagina’s tellend boekwerk over de geschiedenis van de Nederlandse platenindustrie. ‘Het ultieme standaardwerk’, zo meldt de omslag van deze bijna 5 kilo wegende ‘stoeptegel’. Toch gaat Voskuil voorbij aan een belangrijk aspect binnen het aanbod van geluidsdragers van eigen bodem: de witte plaat, oftewel de ‘bootleg’. Charles Beterams vult dat gat nu in met “Little White Wonder”. Een boek waarin de auteur, platenbaas en verzamelaar het verhaal uit de doeken doet vanaf de achterkant – of onderkant – van diezelfde Nederlandse platenindustrie.

De witte plaat, jaaa! Sinds het begin van de jaren zeventig een waar fenomeen. Een elpee die zonder medewerking van de artiest en platenmaatschappij is uitgebracht. Iedereen kende in die tijd wel iemand die er een paar had. Platen met een mysterieus tintje. Illegaal. Maar die in de eerste jaren na de introductie bij veel platenzaken gewoon tussen de reguliere platen staan.

Sterker nog, figuren uit de platenwereld hebben actief meegewerkt aan de eerste bootleg die in ons land is verschenen. Dat gebeurde begin 1970 met een album vol songs die Bob Dylan opnam met The Band. Die plaat levert de titel van Beterams’ boek en markeert het startpunt van een bijna 250 pagina’s tellend relaas over de wereld die tientallen jaren in een mysterie gehuld is gebleven, maar nu eindelijk in geuren en kleuren is beschreven.

De subtitel levert al een belangrijk stuk duiding: ‘De opkomst van de witte plaat in Nederland’. Verwacht dus geen vijftigjarige geschiedenis en een opsomming van alle, voor zover bekend in Nederland gefabriceerde en uitgebrachte bootlegs. Wel het resultaat van een jarenlang durend doorwrocht onderzoek, waarbij Beterams alle hoofdrolspelers – voor zover nog in leven – getraceerd en gesproken heeft over hun activiteiten. Die koppelt hij aan informatie uit kranten en tijdschriften, zodat gaandeweg een gloedvol tijdsbeeld ontstaat over hoe doorzichtig de platenindustrie in feite in de jaren zeventig in elkaar zat en hoe groot het verschil is met het voorgaande decennium.

Van Dylan naar de Stones, Santana, Pink Floyd, Deep Purple, Yes, Zappa en The Byrds. Allemaal hebben ze een Nederlandse bootleg op hun naam staan. En in alle gevallen is lef het toverwoord: nergens is de plaat en z’n verhaal voorspelbaar of herhalend.

Groot voordeel is dat Beterams het resultaat van zijn research niet kapot checkt, zoals hij in het voorwoord helder uitlegt. Mooie herinneringen staan in dit boek boven een opsomming aan feiten. Dat was in het boek van de Engelsman Clinton Heylin over bootlegs uit 1994 wel anders, terwijl het accent daarin lag op voornamelijk de Amerikaanse en Engelse bootlegmarkt. Hoe belangrijk in feite die van Nederland is geweest, onderschrijft Beterams’ boek. Dat tegelijkertijd, in tegenstelling tot Heylins boek, wars is van enig chauvisnisme.

Wie “Little White Wonder” simpelweg betitelt als een spannend jongensboek doet Beterams’ research schromelijk tekort. De auteur laat zich volledig onderdompelen in de historie en de verhalen van de onderwereld van de Nederlandse platenindustrie, tot en met de onvermijdelijke rechtszaken. Gaandeweg schetst hij een belangrijk stuk cultureel erfgoed dat ver over de landsgrenzen inmiddels op grote waarde wordt geschat. En daarin zit vooral de historische meerwaarde van dit boek.

Nog nooit is dit onderwerp zo uitgebreid en met kennis en inzicht beschreven, terwijl sensatie en nostalgie terecht achterwege worden gelaten. Een boek met een unieke invalshoek en tegelijkertijd een standaardwerk over een vinyltijdperk dat nooit meer terugkeert.

Het boek is verkrijgbaar in Nederlands of Engels.