Sylvian, DavidAlbum

Er zijn twee redeneringen denkbaar, die allebei even geldig zijn. De eerste zegt: laat nooit een fan een recensie schrijven. Het resultaat wordt onleesbaar gejeremieer en nooit een objectieve bespreking. De tweede zegt, vanzelfsprekend, het tegenovergestelde: laat een recensie altijd schrijven door de grootste liefhebber. Alleen iemand die om zijn onderwerp geeft, kan er oprecht over schrijven. Ik moet eerlijk bekennen dat ik de eerste gedachte de meest logische vind, maar in dit specifieke geval moet ik er toch van afwijken.

Ik ben namelijk een enorme fan van David Sylvian, wiens album “Brilliant Trees”, het onderwerp van deze bespreking, zo’n beetje de meest belangrijke collectie muziek uit mijn leven is. Als je denkt dat dat dramatisch klinkt, moet je nu ophouden met lezen. Nu! Ophouden. Lees je nog? Niet doen!

“Brilliant Trees” was voor mij een donderslag bij heldere hemel. Natuurlijk was Japan niet aan mijn aandacht ontsnapt, met name de platen “Quiet Life”, die ik vooral goed vond omdat-ie zo leek op “Flesh + Blood” van Roxy Music, en “Tin Drum” vanwege het tot in het extreme doorgevoerde adagio dat elke toon een andere klank kon hebben. Denk nog maar eens aan het inmiddels wat uitgekauwde Ghosts: elke noot is een geluidje of sampletje van een andere klankbron. Geniaal, maar ook een beetje kil en bedacht.

“Brilliant Trees” is van alles, maar kil en bedacht is deze muziek niet. De 40 minuutjes, het is een kort album, zijn organisch, klinken grotendeels akoestisch. Dat is nogal een prestatie voor een plaat die bol staat van de synthesizers, sampletjes en digitaal vermangelde trompetten. Maar wat overheerst zijn juist de menselijke klanken, stemmetjes, akoestische contrabas, blaasinstrumenten die bijna op menselijke stemmen lijken, klankschalen, bellen en gitaren. Niks DX-7, maar de overduidelijk houtige klanken van het bij elkaar gescharrelde drumstel van Steve Jansen of de Afrikaans klinkende percussie.

“Brilliant Trees” is, in de ontwikkeling van David Sylvian als muzikant, een onvoorstelbare progressie (en in die zin, maar alleen in die zin, een volstrekt progressief album). Japan was een wat weerbarstig teenybopperbandje met pretty boys en top 40 hits. Op die laatste platen van de band wist Sylvian dat stigma al een beetje te ontlopen, met de start van zijn solocarrière is dat tieneridool volkomen verdwenen. “Brilliant Trees” is jazz, experimenteel, ambiënt in het verlengde van Duitse voorbeelden als Can en Tangerine Dream, sferisch. Alleen de eerste single Red Guitar, met zijn bossa nova piano en meezingbaar refrein, is nog een knieval aan het grote publiek, de overige zes nummers zijn een verklaring van onafhankelijkheid.

Onder invloed van Holger Czukay neemt wereldmuziek een voorzichtige plek in de muziek in, vooral in flarden Aziatisch en Afrikaans gezang. Ook hier gebruikt Sylvian klanken en kleine stukjes melodie in plaats van normale akkoorden om de muziek vorm te geven. Luister maar naar Nostalgia; korte gitaarloopjes, een waterig orgeltje, een trompetje, een sampletje van een stukje zang, samen vormen ze de melodie, de ondersteuning. Daarbij is Sylvian een toonbeeld van beheersing: geen toon te veel, maar ook geen geluidje te weinig. Misschien heb ik de plaat te vaak gehoord in mijn leven, maar het komt me voor dat het nummer onherroepelijk zou veranderen als er één geluidje zou ontbreken.

Kant één van het oorspronkelijke album, uitgebracht op de grens tussen lp en cd, bevat stukken die met wat verbeelding ‘liedjes’ genoemd kunnen worden. Op kant twee laat Sylvian dat idee los. Weathered Wall, Backwaters en Brilliant Trees zijn geluidsculpturen, exercities in warm geluid. De liedstructuur is opgeofferd aan ongebreidelde verbeeldingskracht en sfeerklanken.

“Brilliant Trees” is ook een warm album. Misschien door de prachtige trompetpartijen van Jon Hassell en Kenny Wheeler, misschien door de lage, geknepen stem van Sylvian, misschien wel door de ruimte die hij tussen de instrumenten open laat; nog steeds klinkt de plaat als een troostrijke, behaaglijke deken. Of draaf ik nou door? Ik had toch gewaarschuwd?

“Brilliant Trees” is wat mij betreft het absolute hoogtepunt uit het oeuvre van Sylvian. Latere platen komen soms in de buurt, met name “Secrets Of The Beehive”, maar geen enkele plaat evenaart de vrijheid in beheersing van dit album. Als een waar progressief muzikant is David Sylvian zich blijven ontwikkelen, maar ik ben hem onderweg een beetje kwijtgeraakt, vind zijn laatste platen niet om door te komen. Geeft niks. Ik zet gewoon “Brilliant Trees” nog een keer op.

Er zijn een paar versies van de plaat in omloop. Hoewel hij het allermooiste klinkt op een cassettebandje, op een camping zo tegen het vallen van de avond, is er één uitgave die de moeite meer dan waard is. Op die versie is namelijk de oorspronkelijk als cassette uitgebrachte ep “Alchemy: An Index Of Possibilities” toegevoegd. Als je die in de winkel ziet liggen, moet je hem meenemen. Het is de laatste plaat die je ooit nodig hebt. Of ontspoor ik nu helemaal?

Erik Groeneweg