Emerson, Lake and PalmerAlbum

Klassieke muziek was/is niet echt mijn ding. Vanzelfsprekend luisterde ik wel eens onwillekeurig, het is tenslotte goed voor je algemene ontwikkeling, zonder titels van werken of componisten te herkennen. Maar me echt erin verdiepen, nee dat toch niet, dat gebeurde pas veel later. Thuis waren ze jazzliefhebbers, Lionel Hampton, Duke Ellington, Count Basey,  maar vooral Benny Goodman, dat hielp dus ook niet echt. Symfonische rock was de kreet indertijd, dus gebaseerd op symfonieën uit de klassieke muziek. Yes gebruikte Strawinsky’s Firebird Suite als openingsmuziek voor hun live concerten, dat klonk wel altijd heel mooi. Rick Wakeman was duidelijk beïnvloed door klassieke muziek, vooral door Brahms (Cans and Brahms van Fragile). Maar de groep die het verst ging in de fusie van klassiek en rock was toch wel Emerson, Lake & Palmer, ook wel kortweg ELP genoemd.

Geen wonder dat het mij pas veel later lukte om de muziek echt te waarderen dan het geval was bij Yes en Genesis. Het eerste album waar ik echt behoorlijk van onder de indruk raakte was “Brain Salad Surgery” uit 1973, toch pas het vierde studioalbum van de band. En zeker niet bij de eerste beluistering kan ik melden. Ik kan me de worsteling met bijvoorbeeld “Tarkus” nog helder voor de geest halen. Pas veel later snapte ik het allemaal beter en kon ik de schoonheid van de muziek ten volle waarderen. Beter laat dan nooit zal ik maar zeggen. Mooi om daarom nu met de huidige kennis en appreciatie nog eens terug te keren naar die ‘moeilijke’ muziek uit het begin van de 70’er jaren.

Het verhaal is bekend, maar ik zal toch even de hoofdlijnen herhalen voor degenen die minder bekend zijn met werk van de drie heren.

“Pictures at an Exhibition” is een live-opname, oorspronkelijk uitgebracht in november 1971 als een live-album en gebaseerd op Schilderijententoonstelling, een suite van de Russische componist Modest Moessorgski (1839-1881).  Het originele live-album werd opgenomen op 26 maart 1971 in Newcastle City Hall in Newcastle upon Tyne in Noordoost Engeland. Het openingsnummer van het album werd gespeeld op een Harrison & Harrison pijporgel dat in het stadhuis was geïnstalleerd in 1928. De beroemde anekdote vertelt dat het toetsengedeelte van het orgel zich ver boven het podium niveau bevond, bovenaan een verhoging die vooral gebruikt werd voor optredens van het koor. Het tromgeroffel, wat aansluit op het openingsnummer, diende als overgang naar het volgende nummer en om de aftocht van Emerson terug naar het podium te dekken. Omdat het hier een live-optreden betrof, raakte Keith Emerson’s Moog, met zijn voltage-gecontroleerde oscillatoren, soms volledig ontstemd als gevolg van vochtigheid en temperatuurverschillen. Welkom in de oertijd van de synthesizer.

Door allerlei redenen waar ik hier niet op in zal gaan werd het album pas uitgebracht na “Tarkus”, hun tweede studioalbum uit juni 1971. Na het succes van “Tarkus” werd “Pictures” uiteindelijk uitgebracht als een laag geprijsd live-album. De hoes van het oorspronkelijke album werd ontworpen door de bekende schilder William Neal. De klaphoes met de inmiddels iconische beeltenis van lege schilderijlijsten aan de buitenkant en de onthulling ervan aan de binnenkant is wereldberoemd. Het door de band geschreven arrangement van de suite maakt gebruik van slechts vier van de oorspronkelijke tien stukken van Moessorgski’s suite, samen met het verbindende Promenade. De suite werd live uitgevoerd als één ononderbroken muziekstuk, met nieuwe, door de groep geschreven, stukken gekoppeld aan de originele thema’s van Moessorgski. En dan mag ik natuurlijk niet de uitsmijter vergeten; het afsluitende Nutrocker is een vrije bewerking van Emerson van de Notenkraker suite van Tsjaikovski, overigens een tijdgenoot van Moessorgski. Dit nummer is ook nog op single uitgebracht in de VS, zonder veel succes.

Ik heb me bewust beperkt tot de oorspronkelijke elpee, de draaitafel weer eens onder het stof vandaan gehaald dus. Er zijn vele nieuwe versies op de markt variërend van een dvd met dolby surround uit 2000 en een remaster bonus track uit 2001 tot en met een uit 2008 daterende de luxe bonus edition met materiaal opgenomen tijdens een optreden in The Lyceum Theatre in december 1970. De muziek dan: we’re gonna give you Pictures at an Exhibition.

We betreden de schilderijententoonstelling onder de tonen van openingsnummer Promenade, de beroemde orgelsolo met het centrale thema gevolgd door, zoals eerder vermeld, de sprint naar het podium beneden om op tijd te zijn voor The Gnome. Dit instrumentale groepsnummer wordt gedomineerd door Moog en Hammond, ondersteund door een sterk metalig klinkende ritmesectie. Opnieuw Promenade, de verbindende wandeling, ditmaal ondersteunt een spaarzaam Hammond orgel de engelachtige vocalen van Greg Lake. Dan volgt een tussenstuk, een korte synthesizersolo, geen origineel stuk van Moessorgsky, wat overgaat in het prachtige en diep lyrische The Sage, een pittoresk schilderijtje van de hand van Lake in de sfeer van een middeleeuwse liefdesliedje, zichzelf ondersteunend op akoestische gitaar. Dit nummer fungeert als een soort van romantisch voorspel voor het volgende nummer The Old Castle. Na een aarzelend applaus van het verblufte publiek volgt zo’n typische stukje ribbon-controlled Moog-solo van maestro Emerson, opnieuw niet van de hand van Moessorgsky.

Op The Old Castle speelt de totale groep een zwaar aangezette en snellere versie van het originele thema, inclusief geweldige Moogsolo van Emerson. Let ook eens op de originele baslijn van Greg  Lake. Het volgende nummer is de eigen compositie Blues Variation, een min of meer recht toe recht aan 12 maats blues met een jazzy feel, prima drumwerk van Palmer en een freaky Moog aan het einde. Wat nu weer, geen geluid, een technische probleem? Oh ja natuurlijk, plaat omdraaien, we zijn halverwege.

Op kant 2 wordt de wandeling langs de schilderijen voortgezet met het bekende Promenade waarna we stilstaan bij The Hut Of Baba Yaga, wederom een instrumentaal nummer, met de Hammond C3 als centraal punt. The Curse Of Baba Yaga , Moog-klanken, solo basgitaar en strakke drums rondom het orgelspel van Emerson. Het betreft hier een nieuwe titel voor het middelste gedeelte van het oorspronkelijke stuk van Moessorgsky. Weer een bewerking van het origineel, wel volledig nieuw is het vocale gedeelte en de bijbehorende teksten. Het nummer gaat naadloos over in het instrumentale The Hut Of Baba Yaga 2.

The Great Gates Of Kiev is ook in de originele versie van Moessorgsky het laatste schilderij in zijn pianocyclus, waarbij teksten en zang zijn toegevoegd. In het midden zit een geweldig stuk Hammond orgel met zware feedback. Gedragen zang met soms behoorlijke uithalen van Greg Lake. In the burning of our yearning, for life to be. Zonder twijfel mijn favoriete track van dit album en uitermate kenmerkend voor de sound van ELP. Prachtig ingetogen solowerk op het Hammond orgel culminerend in de gierende oscillatoren solo. Een oorverdovend applaus van het compleet overdonderde publiek volgt. “Want some more music?” vraagt Emerson nog, volstrekt overbodig, waarna we worden getrakteerd op een speciale versie van Tsjaikovski’s Nutcracker suite, zeer toepasselijk Nutrocker genoemd. De “yeah, yeahs” van een uitzinnige Emerson zijn duidelijk te horen, vooral als hij halverwege zijn boogiewoogie mag spelen gevolgd door een korte drumsolo van Palmer, waarna de band weer terugkeert naar het centrale thema. Thank you and goodnight. En daar zijn de uitloopgroeven alweer.

Ultra kort eigenlijk, het geheel klokt op iets meer dan 38 minuten. Je realiseert je direct het belang van de moderne informatiedragers wat betreft kwaliteit maar zeker ook kwantiteit van de muziek. Het geluid is zeer behoorlijk als je bedenkt dat de opnametechniek in die tijd nog lang niet het niveau had van wat we tegenwoordig gewend zijn. Het hielp wel dat de beroemde opnametechnicus Eddy Offord achter de knoppen zat.

Dit was een bijzonder aangename ervaring, zou ik eigenlijk vaker moeten doen. Een uiterst genoeglijke manier om de oude helden weer eens te horen spelen, op exact de zelfde wijze waarop ik het indertijd als teenager, compleet met Pioneer hoofdtelefoon, mocht beluisteren.

2016 heruitgave:

Naar aanleiding van de trieste dood van Keith Emerson eerder in 2016, is dit dubbel cd digi-pak van het klassieke ELP album opnieuw geremastered met toevoeging van bonusmateriaal. Het album is opgedragen aan de herinnering aan de legendarische toetsenist.

En ja hoor, daar is ‘ie weer, de ELP catalogus, in vrijwel dezelfde verpakking als de laatste heruitgaven (Steven Wilson Stereo Remixes etc.), maar een andere tak van het label deze keer. Het interessante aan deze nieuwe dubbel cd versie van ”Pictures At An Exhibition” is dat het een volledige 2016 remaster betreft, (”ELP”, het eerste album, en ”Tarkus” komen uit de 2012 Pearce/Wilson Stereo Remastered Remixes) met het ‘Mar Y Sol’ live optreden toegevoegd als bonus, samen met het optreden in The Lyceum in 1970.

Disc 1 betreft het originele 1971 album opnieuw geremastered in 2016 vanaf de originele master tapes in 24 bit/high density-formaat door de gerenommeerde mastering engineer Andy Pearce, plus een bonusversie van ”Pictures At An Exhibition” live opgenomen tijdens het Mar Y Sol Festival, in Puerto Rico in april 1972. De bonusversie is een gecondenseerde versie van ongeveer vijftien minuten, redelijk van kwaliteit, en interessant door de manier waarop de heren hebben getracht een veertig minuten durend opus terug te brengen tot zijn essentie. Dat lukt wonderwel moet ik zeggen, een aanrader als je niet veel tijd hebt, maar wel zin in een kort bezoekje aan de schilderijententoonstelling. Voor de geïnteresseerden: na Promenade wordt linea recta overgeschakeld naar The Hut Of Baba Yaga, The Curse en The Hut II waarna The Great Gates Of Kiev het kwartiertje ELP afsluit. Geen The Gnome, The Sage of The Old Castle dus maar daarom niet minder interessant.

Disc 2 bevat het alternatieve live-album opgenomen in The Lyceum, Londen, op 9 december 1970, nu ‘sonically Improved’ door diezelfde Andy Pearce, speciaal voor deze release. Ik kan hier niet veel meer over zeggen dan dat het een solide uitvoering is van het epische werk. Met als toegift een drietal nummers, The Barbarian, Knife-Edge en Rondo, die niet op het originele album staan. Bijzonder is natuurlijk wel het feit dat het concert een aantal maanden vóór het originele optreden in maart 1971 in Newcastle werd opgenomen. Maar op dit gegeven na voegt deze versie niet veel toe aan het bestaande werk.

Het fraai uitgevoerde cd-boekje is voorzien van een uitgebreide toelichting met inbegrip van een recent (2016) interview met de bandleden Keith Emerson en Greg Lake door de legendarische rock journalist Chris Welch. Ongetwijfeld zal de rest van de catalogus te zijner tijd volgen, mogelijk afhankelijk van het (verkoop) succes van de eerste serie uitgaven. Overigens wordt op speciaal verzoek van Greg Lake ook een 140g vinyl versie uitgebracht. Voor de echte liefhebber.

Alex Driessen

Enkele cd:

2016 heruitgave: