Forgas Band PhenomenaAlbum

Zou de Amerikaanse platenmaatschappij Cuneiform Records het als een belediging opvatten wanneer een recensent een album dat door dit label is uitgegeven zou betitelen als “goed in het gehoor liggend” of iets van dien aard? Cuneiform staat namelijk bekend om het uitbrengen van “muzikantenmuziek”, moeilijke muziek die meestal te plaatsen is in de fusion, R.I.O., Zeuhl, avant-prog of Canterbury-hoek, veelal genres die slechts een kleine groep avontuurlijk ingestelde muziekliefhebbers aanspreken. “Soleil 12” van de Franse formatie Forgas Band Phenomena past perfect binnen het profiel van Cuneiform, maar toch lijkt het album een stuk toegankelijker dan het meeste materiaal dat met veel enthousiasme en toewijding door deze Amerikaanse muziekliefhebbers aan de wereld wordt gepresenteerd.

Forgas Band Phenomena is een jazz-fusion/Canterbury-genootschap dat geformeerd is rond drummer Patrick Forgas. Deze Franse trommelaar heeft een lange staat van dienst in de progressieve rock en de jazz: al in 1975 bracht hij zijn eerste plaatmateriaal uit. Echter, pas sinds 1997 houdt hij zich bezig met Forgas Band Phenomena, wat feitelijk een soort project is: voor iedere plaat die onder dit banier wordt uitgebracht trekt Forgas een nieuw regiment van jonge getalenteerde jazzmusici aan. Ten tijde van het opnemen van “Soleil 12” was Forgas zelf 54, terwijl zijn band in leeftijd varieerde tussen 26 en 35. Echter, aan het samenspel te horen lijkt het soms alsof de acht leden al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw samen musiceren: de band is perfect op elkaar ingespeeld, wat lovenswaardig is gezien het feit dat het hier behoorlijk complexe instrumentale muziek betreft, waarvan bovendien alle composities tijdens één optreden live zijn opgenomen.

Op het eerste gehoor zou de luisteraar niet geneigd zijn te denken dat “Soleil 12” de opname is van een optreden. De opnamekwaliteit is namelijk zonder meer uitstekend, zoals gewoonlijk bij Cuneiform-uitgaven, en bovendien worden de composities vrijwel foutloos gespeeld. Nu wordt er wel na de nummers beschaafd geklapt, maar zoals bands als Pink Floyd wel duidelijk hebben gemaakt hoeven dergelijke geluiden op album niet te betekenen dat er live gespeeld wordt. Echter, het derde album van Forgas Band Phenomena is wel degelijk in een concertsituatie opgenomen, waardoor het respect voor de heren musici behoorlijk toeneemt, voor zover dat nog nodig was, aangezien de muziek op zichzelf al zeker sterk en interessant is.

Forgas Band Phenomena valt eerder onder de jazz dan onder de Canterbury, hoewel er wel gebruik gemaakt wordt van rockstructuren in de muziek, en ook de elektrische gitaar soms de gelegenheid krijgt fijn te gieren. Echter, wat betreft geluid doet de muziek sowieso meteen denken aan bands als Caravan en Hatfield And The North. Deze beide groepen speelden namelijk vaak complexe jazz-georiënteerde muziek, die evenwel bijzonder toegankelijk bleef vanwege het feit dat het altijd vriendelijk bleef klinken, en het instrumentale gefröbel amper verzandde in doelloos gerotzooi. Met Forgas Band Phenomena is datzelfde het geval: de muziek klinkt altijd luisteraarvriendelijk, en hoewel er veel gesoleerd wordt, met name op saxofoon en viool, raken de solo’s nooit verstopt in de free jazz-zelfbevlekking waar bijvoorbeeld Soft Machine zich soms aan vuil maakte. Toch is ook Soft Machine een referentie die direct opkomt bij het luisteren naar “Soleil 12”. Hoewel dit album wat klinischer klinkt dan bijvoorbeeld “Third” van die vermaarde Engelse band, zijn de nummers qua opbouw, lengte, en instrumentaliteit duidelijk tot op zekere hoogte op dezelfde leest geschoeid als bijvoorbeeld Slightly All The Time.

Door de gecontroleerdheid en af en toe klinische perfectie mist Forgas Band Phenomena soms de energie en vitaliteit die bijvoorbeeld labelgenoten Machine and the Synergetic Nuts zo spannend maken, maar deze ‘netheid’ wordt ruimschoots gecompenseerd door de dynamiek en de interne spanning van de muziek. Zo wordt er veel afgewisseld tussen instrumenten, wordt er veel gewerkt met contrapunt, polyritmiek en dissonantie, en zitten er toch voldoende ongecontroleerde momenten in de muziek om de aandacht gespannen te houden. Hierdoor is deze plaat van meer dan een uur instrumentale fusion/Canterbury, wat al gauw een lange zit kan worden, toch spannend genoeg om voor de volledige speelduur te boeien. Met name de laatste tien minuten van Coup de Théâtre vallen op dit gebied in positieve zin op: een nummer van bijna vijfendertig minuten viool- en saxofoongerommel kan makkelijk gaan vervelen, maar daar is hier geen sprake van.

Hoewel “Soleil 12” overduidelijk bestaat uit “moeilijke” muziek, slaagt Forgas Band Phenomena er wonderwel in om de instrumentale neo-Canterbury-muziek van begin tot eind boeiend te laten zijn. Hoewel de muziek op momenten te gecontroleerd en braaf klinkt, zit er toch voldoende afwisseling binnen de compositie zelf en spanning tussen compositie en improvisatie om het album interessant te houden. Mede door deze spanning, het vriendelijke Canterbury-karakter en het open, heldere geluid is “Soleil 12” een album dat weliswaar muzikantenmuziek is, maar toch toegankelijk genoeg zou moeten zijn om meer muziekliefhebbers dan alleen het vaste rijtje Cuneiform-adepten van een bijzonder genietbare luisterervaring te voorzien.

Christopher Cusack