HarmoniaAlbum

Geen muzikale beweging is compleet zonder tenminste één supergroep. Voor krautrock was dat Harmonia, gevormd in 1973 toen Neu!-gitarist Michael Rother in het dorpje Forst op visite ging bij Dieter Moebius en Hans-Joachim Roedelius van Cluster. Hoewel Rother eigenlijk op zoek was naar backup voor de live-optredens van Neu!, bleek er tijdens het jammen zo’n sterke synergie te zijn tussen de drie muzikanten dat zij besloten om samen een album op te nemen, onder de naam Harmonia.

Het lijkt soms alsof er in de hoogtijdagen van de Duitse avantgardistische rockmuziek geen album is uitgebracht dat niet op de een of andere manier de hele Westerse popmuziek heeft beïnvloed. Ook het debuut van het nieuwe project van Rother, Moebius en Roedelius, “Musik von Harmonia”, wordt doorgaans gezien als baanbrekend en invloedrijk. Tussen Harmonia en David Bowie is zelfs een directe lijn te trekken: vlak voordat Brian Eno zijn eerste bijdragen leverde aan David Bowie’s Berlijn-trilogie had hij 11 dagen doorgebracht met Harmonia in de studio in Forst. Eerder had hij ze zelfs “de belangrijkste band ter wereld” genoemd.

Op “Musik von Harmonia” wordt vrijwel direct duidelijk waar Eno’s fascinatie vandaankwam. De muziek zit vaak in dezelfde kosmische of spacerock-hoek als Cluster, met meer aandacht voor wijdse soundscapes en herhaling dan voor melodie of conventionele songstructuren. De contouren latere ambient-experimenten zoals die van Eno zijn al terug te horen in composities als Sehr kosmisch, met zijn spacey synthesizergeluiden en klanktapijten. Met bijna elf minuten is het verreweg het langste nummer op de plaat, en hoewel er op het eerste gehoor weinig lijkt te gebeuren is het toch een fascinerende compositie, met geluidscollages die zich telkens ontwikkelen en soms wel, soms niet uitgesmeerd worden over een pulserende beat. Vanaf hier is eenvoudig een lijn te trekken naar latere ambient- en dronemuziek, zoals het album “Cenotaph” van Steven Wilsons project Bass Communion.

Andere nummers onderzoeken op andere manieren wat er mogelijk is met geluid en variatie. Watussi speelt met repetitie en verschuiving op een manier die soms doet denken aan het werk van minimalistische componisten zoals Terry Riley en Steve Reich. Een nummer als Ohrwurm zit weer meer in de hoek van de dronemuziek, met een basis van mechanisch klinkende gitaar en daaroverheen een geïmproviseerd spel dat soms bijna een melodie lijkt te vormen.

Als de muziek wat meer up-tempo is, zoals in het speelse Dino, is de connectie met Neu! een stuk evidenter. Ook hier geldt echter dat herhaling een van de belangrijkste uitgangspunten is. Ahoi begint met een ambient klanktapijt maar werkt ook toe naar een meer uptempo einde dat afloopt in Reichiaanse phasing. Ook afsluiter Hausmusik wordt kenmerkt door phasing, maar doorloopt echter vanuit deze basis alle aspecten van het album nogmaals, om af te sluiten met een mooie fadeout.

Het is duidelijk waarom zoveel mensen “Musik von Harmonia” zo’n onmisbaar album vinden. Op papier lijkt het recept weliswaar niet buitengewoon spannend – herhaling, soundscapes – maar Moebius, Roedelius en Rother verkennen hier meerdere muzikale dimensies. En omdat het hiermee de visies die ten grondslag lagen aan Neu! en Cluster niet alleen samenbrengt maar ook overstijgt is dit zonder meer een van de meest intrigerende albums uit deze periode.