Henry Cow/Slapp HappyAlbum

Hier begon het allemaal mee, de Rock in Opposition. Het tweede samenwerkingsalbum van Henry Cow en Slapp Happy, “In Praise of Learning”. De combinatie moeilijke muziek en linkse politiek kreeg hier een vorm die later nog maar zelden geëvenaard is. Drie jaar later, nog voor hun volgende studioalbum, zou Henry Cow vier andere bands uitnodigen in Londen en werd de R.I.O. in het leven geroepen. Achterop staat een citaat (iets aangepast) van de befaamde sociaal geëngageerde filmmaker John Grierson: “Kunst is geen spiegel – het is een hamer.” De kunst van Henry Cow is niet zomaar entertainment: zij bevat een boodschap.

Maar wat is die kunst, en wat is de boodschap? De kunst is die van het ondermijnen van verwachtingen, het doorbreken van gevestigde patronen. De boodschap is er een met sterk communistische ondertonen. Henry Cow was zeer links georiënteerd en streefde een socialistische maatschappij na, en poogde met moeilijke muziek dit streven kracht bij te zetten. De teksten en songtitels bevatten dan ook nadrukkelijke verwijzingen naar politieke ontwikkelingen in China en de Britse communistische partij.

Toch is het maar de vraag of muziek als die van Henry Cow nou zo geschikt is om draagvlak te creëren voor een radicale politieke stroming. Het is dan wel zo dat een aanzienlijk deel van de modernistische kunst uit Rusland ontstaan is uit communistische initiatieven, maar dat betekent nog niet dat moeilijkdoenerij omgekeerd geschikt is om in groten getale zieltjes te winnen voor een politiek denkbeeld. De polyritmische en atonale muziek van Henry Cow, die daarenboven voorzien is van felle, vaak valse zang, zal niet veel mensen omvormen tot communist. Wat onbetwistbaar is, echter, is dat “In Praise of Learning” een bijzonder gepassioneerd en intensief en bovenal fascinerend album is van een band die duidelijk niet bereid is om hun idealen te compromitteren.

De composities op “In Praise of Learning” houden het midden tussen progressieve rock (met name Canterbury), jazz, acid folk (à la Comus) en modernistische klassieke muziek, en vertonen op het eerste gehoor weinig interne samenhang. Experiment, improvisatie en eclecticisme zijn de belangrijkse uitgangspunten. Binnen individuele composities gebeurt van alles, zoals bijvoorbeeld blijkt uit Living in the Beast, dat van hard naar zacht, van harmonieus naar dissonant en van geordend naar chaotisch gaat, met viool- en pianowerk dat onder meer zeer sterk aan Bartók doet denken.

Een centrale rol op het album is toebedeeld aan Dagmar Krause, de zangeres van Slapp Happy die na dit album met Fred Frith en Chris Cutler Art Bears zou vormen. Krause staat nog altijd bekend om haar bijzonder idiosyncratische zang, en menig muziekliefhebber die Henry Cow en Art Bears instrumentaal wel kunnen waarderen haken af vanwege de zang. Krause’s stijl roept soms heftige reacties op, zoals ook blijkt uit de recensie die collega Mario van Os over van “Winter Songs” van Art Bears heeft geschreven.

Anderen, zoals ikzelf, vinden de zang van Krause echter uitstekend passen bij de muziek, met name bij het hoekige gitaarspel en Cutler’s intrigerende maar allerminst makkelijk te doorgronden drumwerk. Lelijkheid kan ook schoonheid bieden, en ook dat is de boodschap van Henry Cow. Hoewel andere bands uit de jaren zeventig, met name King Crimson en Van der Graaf Generator, op vergelijkbare wijze de grenzen van kernelementen van populaire muziek als melodie en harmonie opzochten, gaat Henry Cow daar op “In Praise of Learning” nog verder in. Het resultaat is een album van extremen, een luisterervaring in de ware zin des woords.

Hoewel de Rock in Opposition pas drie jaar later formeel opgericht zou worden moet het geslaagde “In Praise of Learning” als een kernalbum van de stroming beschouwd worden. Een blauwdruk kan het album niet genoemd worden – daarvoor is de R.I.O. te veelzijdig – maar veel van de belangrijkste kenmerken zijn al aanwezig. Het album voert bepaalde ontwikkelingen uit de progressieve rock door naar extremen en presenteert dit als een politiek statement. Of dat laatste veel succes heeft gesorteerd valt te bezien, maar “In Praise of Learning” is onbetwistbaar hamerkunst.

Christopher Cusack