IluvatarAlbum

Iluvatar is een buitenbeentje, in elk geval voor mij. Ik houd namelijk eigenlijk niet van neo-prog, hoewel enkele van mijn favoriete albums zich in dit genre bevinden. Maar voor het overige heeft neo-prog voor mij teveel de geur van ‘plastic’. Nep, emotieloos, inspiratieloos, en ga zo maar door. Juist Iluvatar heeft met het alweer uit 1999 stammende “A Story Two Days Wide” bewezen dat neo-prog zoveel meer te bieden heeft, zoveel meer emotie en creativiteit kan bergen. Dit album heeft mij dus niet geheel toevallig een enorme houvast geboden in moeilijke tijden.

De hoop op een opvolger was jarenlang ijdel, maar nu, vijftien jaar later, ligt dan toch “From The Silence” in de meestal virtuele schappen. Te mooi om waar te zijn, hoewel ik ook met angst en beven de eerste draaibeurt aan ga. Bang om de status en grandeur van weleer te bezoedelen met een nieuw album wat onmogelijk aan de verwachtingen kan voldoen. Maar ook met hoop, want toeval wil dat ik juist nu een album als “From The Silence” goed kan gebruiken. Juist in een periode waarin “A Story Two Days Wide” zijn enorme waarde weer bewijst. Kan “From The Silence” zich meten met dit tijdloze meesterwerk?

Als het album inzet met Open The Door vrees ik met grote vrezen dat het antwoord ‘neen’ is. Weliswaar is het een gedegen song met pittige progressieve rock, maar echte impact maakt het niet. En als aan het einde wat misplaatste flarden van ouder werk zijn ingebouwd zinkt de moed mij in de schoenen. Het klinkt gehaast, doelloos, eerder als een snelle en ietwat verkrampte samenvatting van vervlogen tijden.
Maar de tranen springen mij letterlijk in de ogen als Resolution door een kier in het bijna gesloten raam naar binnen sluipt. Ik sta er met de rug naartoe als toetsen en smeuïge basgitaar langs mijn enkels richting ruggengraat omhoog kruipen. Glenn McLaughlin begint te zingen zoals alleen hij dat kan; vertrouwenwekkend, troostend, vol hoop en compassie. Het bereik heeft niets ingeboet. “Resolution is mine” klinkt uit de speakers, gitaar gaat van lyrisch sprankelend naar straffe riffs en kent zijn climax in een korte maar hevig scheurende solo. Pastorale orgelklanken gaan hieraan vooraf en passen uitstekend in het geheel. Oude tijden herleven zonder al te nadrukkelijk te leunen op wat geweest is. ‘Prettig herkenbaar’, ‘in het verlengde van’, meer zoiets’.

Het instrumentale Le Ungaire Moo-Moo had voor mij niet gehoeven, is een overbodige onderbreking die weinig toevoegt. Jawel, goed bedacht en uitgewerkt, maar doet afbreuk aan dat wat zo mooi in opbouw was. Across The Coals stelt vervolgens alles in het werk de schade te herstellen en belooft een nieuw begin. Fraai ingetogen gitaarwerk en subtiel aanzwellende toetsen brengen sfeer en emotie terug. Halverwege versnelt het tempo met een getweakt gitaargeluid wat mij doet denken aan de (destijds) experimentele klanken op het album “Dark Side Of The Moon”, en dat bedoel ik op een goede manier. Bas en drums nemen een prominente plek in, stuwend, zwaar, bepalend. Gitaar en Moog vinden hun weg er omheen en tussendoor en brengen de song naar berusting en een sluitende finale. Dit is overheersend, een openbaring. Zo mooi kan neo-prog zijn.

The Storm is veel luchtiger en vooral dienstbaar. Het maakt de gedachten en spieren los en hoewel het nooit als favoriet zal gelden is dit nummer wel gewoon erg lekker en broodnodig. Favorite Son trekt de luchtige lijn door maar brengt de rust terug. Akoestische gitaar zet de toon, beetje percussie, fraaie teksten die het beluisteren waard zijn, zwevende toetsen die we stiekem allemaal zo lekker vinden, een prettig, zowat radiovriendelijk geheel eigenlijk. En nu ben ik dus wel benieuwd naar wat ons nog te wachten staat.

De eerste tonen van Between beantwoorden deze vraag al snel. De herkenbare ijle gitaarpartij brengt mij terug naar eerder genoemde tijden. De opbouw van deze song is perfect en toont waar de echte kracht van Iluvatar zit. Alles is zo ongelooflijk complementair en effectief, werkelijk een verademing. De wat steviger middenpartij en opmars naar de bevrijdende finale met strijdbare gitaar en toetsen over een ronkende laag van bas en drums komt niet uit de lucht vallen, maar kent een fraaie brug. Uitstekende compositie, neo-prog optima forma.

Toch ben ik na al dit fraais nog hongerig. Nog niet volledig overtuigd. Mijn voorkeur gaat nog steeds uit naar “A Story Two Days Wide”. The Silence! is een wat vreemde eend in de bijt. Dreigende, rauwe gitaar en up tempo drums die de spanning behoorlijk verhogen. Ook de zang is ongekend venijnig met dito tekst: ‘I give you freedom from the silence’ belooft McLaughlin plechtig en ik neig ernaar hem te geloven. Deze song zou niet misstaan op een IQ album, maar behoudt wel zijn eigen karakter. Het is eigenlijk knap dat de spanning ruim zes minuten wordt vastgehouden, want een echt doel is er niet, het ontbeert een finale en wasemt uit.

Older Now kent als voornaamste referentie Genesis. Mijmerend en ingetogen, beetje in de stijl van Anyway. Erg mooi maar eerder als tussenpartij en niet als op zichzelf staande track. Qua positie draagt het dan echter een zware taak, want er resteren nog maar zes minuten voor Until. Ook dit nummer heeft een donkere inborst en leunt op tokkelende gitaar, nostalgische toetsen en dichterlijke zang. De solo herinnert mij aan de onvergetelijke solo op Wuthering Heights, hoewel laatstgenoemde nimmer geëvenaard zal worden. De laatste twee minuten zijn ingeruimd voor echte instrumentale neo-prog, maar wordt onderbroken voor enkele seconden stilte. Doe je mij geen plezier mee, maar vooruit.

En zoals te doen gebruikelijk kom ik dan al schrijvende tot een oordeel. Nee, “From The Silence” is niet gelijk aan de klassieker uit 1999. Dat zou ook teveel gevraagd zijn. Desalniettemin doet Iluvatar wel een dappere poging daartoe en staat men ook in 2014 nog op grote hoogte. Het dwingt respect af dat men vijftien jaar later hier en daar een treffende link weet te leggen naar de schoonheid van weleer zonder in herhaling te vallen. Ook is er ruimte voor vernieuwing met enkele kortere songs die wat makkelijker in het gehoor liggen, maar evengoed een groot compositorisch vermogen aan de dag leggen. “A Story Two Days Wide” behoudt zonder twijfel zijn status als het ultieme Iluvatar album, maar ik zet “From The Silence”, wat overigens een treffende titel is, er met een grote en welgemeende glimlach naast.

Govert Krul