Schulze, KlausDVD

Een half jaar na het verschijnen van de dvd “Rheingold” komen Klaus Schulze en Lisa Gerrard met “Dziekuje Bardzo”, die een registratie bevat van hun concert in Warschau op 13 november 2008. De band met Polen is voor Schulze altijd een speciale geweest: in 1983 was het land het tweede in het oostblok (na Hongarije) dat hij bezocht en waar hij in de zomer van dat jaar een week lang in verschillende steden knallende concerten met Rainer Bloss gaf. Sindsdien heeft hij nog maar één keer Polen bezocht voor een optreden: een kort soloconcert ter ere van de opening van een groot winkelcentrum in Poznan in november 2003. Vijf jaar later neemt de toetsenist -net zoals bij het monumentale Loreley-optreden in juli 2008 (zie “Rheingold”)- zangeres Lisa Gerrard mee en geven zij een uitverkocht concert in een oude basiliek. Wederom wordt de filmploeg van James L. Frachon ingeschakeld om alles te registeren. Ze hebben een voorgevoel dat het weer een speciaal concert wordt.

Voordat het zover is, treden Schulze en Gerrard de avond voor 13 november op in het Berlijnse Schiller Theater. Ook een niet misselijke omgeving: een oude cinema met een prachtige akoestiek. Daarna wordt koers gezet naar Polen, waar ’s avonds twee sets worden gespeeld en een toegift van twintig minuten. Schulze trapt alleen af met een half uur durend stuk, dat alle traditionele ingrediënten bevat. De kerkelijke omgeving drukt een stempel op zijn volle, ijle koorklanken, maar ook zijn Minimoog laat hij in de laatste vijf minuten niet onberoerd. Daartussenin zit een heerlijke rappe sequence, in de stijl van de late jaren zeventig en die ook doet denken aan het minimale karakter van zijn “Kontinuum’-cd uit 2007. Meeslepend, maar ook opzwepend en die de toon van het avond op een krachtige manier zet. Het valt meteen al op dat Schulze (die er steeds beter uit gaat zien) veel ontspannender achter de toetsen zit dan tijdens Loreley. Hij legt vooral in zijn Minimoog-spel veel meer gevoel en rust. Na de pauze bestijgt Gerrard het podium en volgt eerst een lang duet voor woordloze en fantasievolle zang en weer een hoop koorklanken van Schulze. De één vult de ander aan, maar hier en daar zit er net niet genoeg spanning in om de aandacht vast te houden. Het is maar in wat voor stemming je bent. Dan volgt een pittig tussenstuk, waarbij Gerrard helemaal uit haar dak gaat en zelfs Italiaanse operateksten begint te declameren (of iets wat daar op lijkt). Het einde is weer zeer minimaal en blinkt wel uit in een soort pure spanning, zeker in de laatste vijf minuten. De toegift is er eentje in de stijl van hun “Farscape” dubbel-cd. Niet slecht, maar ook niet super opzienbarend. Al met al een optreden met een heel ander karakter dan tijdens Loreley. Minder afwisselend, meer rust en met een zeer sacraal gevoel. Het camerawerk van Frachon en zijn team laat zien dat ook zij een Schulze-concert in deze vorm al een hebben meegemaakt: de shots en invalshoeken zijn veel beter uitgedacht en bieden een uiterst rustige en inhoudelijk mooie registratie. Daarnaast is de dvd ook verkrijgbaar in zowel een PAL als NTSC-versie, zodat voor elk werelddeel de optimale versie te koop is en bijvoorbeeld Europa niet afhankelijk is van een Amerikaanse norm (scheelt een hoop beeldlijnen!). Wat wel in zijn algemeenheid wederom zeer fraai klinkt, is de stereo- en de surroundmix van Tom Dams, die ditmaal een Parijse studio onveilig maakte met de meersporen opnamen.

Naast een dvd verschijnt ook een 3cd-set, waarbij naast het Warschau concert ook de complete registratie van het concert in Berlijn te vinden is. Daarin is te horen dat beide optredens dezelfde basis bevatten en waarbij Berlijn het wint op basis van afwisseling en tempo. Minder zweverig en meer ’to the point’. Warschau is veel emotioneler en meeslepender van karakter. Opmerkelijk is de toegift van Berlijn, waarin Schulze een Spaanse gitaar ‘emuleert’ en waarop Gerrard ook op de Spaanse toer gaat. In de documentaire “In the Moog for Love” die als bonus op de dvd staat, vertelt Schulze dat hij het een Zuid-Frans karakter vond hebben. Tja, het is maar welke associatie je legt! Leuk om te zien is hoe technicus Dams bij de soundcheck even zenuwachtig wordt en lang moet wachten op de te laden geluiden op één van de vier synthesizers en hoe Lisa Gerrard op een zeer spirituele manier uitlegt hoe zij muziek maken met Schulze ervaart (“we both care about the oceans and little children”…). Zeer bevlogen, maar de nuchterheid is ver te vinden.

Wie van “Rheingold” heeft genoten, moet zeker deze dvd eens bekijken. Al is het alleen maar om de veel minimalere sfeer; de andere, meer ambient-kant van Schulze komt hierop prachtig naar voren. Maar anderzijds loert het gevaar van saaiheid en gelukkig is Gerrard degene die het concert bijeen houdt. Het Berlijn-concert is de aanschaf van de 3cd-set waard; met name voor liefhebbers van de meer energieke kant, maar de aantal overeenkomsten tussen beide concerten is groter dan de verschillen. “Dziekuje Bardzo” is een prachtig document, maar eerlijk gezegd zou Schulze er goed aan doen nu een grote stap vooruit te zetten door een baanbrekende soloplaat te maken. Wat mij betreft is de creatieve cirkel van Klaus Schulze en Lisa Gerrard nu meer dan rond.

Wouter Bessels