Schulze, KlausDVD

“Ik denk dat ik nog gelukkiger dan jullie ben, dat ik hier nog mag staan”… Het is vrijdag 18 juli, even na elf uur, aan de oever van de Rijn nabij St. Goarshausen in Duitsland, waar Klaus Schulze deze gedenkwaardige woorden uitspreekt voor zijn optreden aan het eind van de eerste dag van het Loreley Festival. Een veelzeggende uitspraak: de Duitse muzikant en pionier binnen de elektronische muziek bracht al bijna veertig jaar de een na de andere plaat uit, totdat hij sinds drie jaar geleden even rustig aan moest doen: Schulze was ziek, had een zware ontsteking aan zijn alvleesklier en moest maandenlang revalideren. Eerder dit jaar nog was hij genoodzaakt om twee concerten in Parijs en Bologna af te zeggen. Hij stopte acuut met roken en drinken en knapte sindsdien pas echt goed op. Naar het Loreley-optreden had hij reikhalzend uitgekeken: niet alleen was twee weken voordien zijn nieuwe cd “Farscape” uitgekomen, waarop hij samenwerkte met zangeres Lisa Gerrard (bekend van Dead Can Dance), maar ook zou het zijn eerste volledige optreden zijn sinds zeven jaar. En nog mooier: Gerrard had toegezegd om erbij te zijn. Zo stond er, op papier, een geweldig optreden aangekondigd. Hoe zou dat gaan uitpakken? Bijna twee uur later na die openingswoorden van Schulze verlieten een paar duizend bezoekers het amfitheater in extase. Hij had het ‘m andermaal geflikt. En nog beter: vijf camera’s hadden alles geregistreerd.

De dvd “Rheingold”, verpakt in een geweldig stukje hoeskunst (zowel in gelimiteerde dvd/cd-versie als in de aparte dvd en cd-uitgave), is de weerslag van dat monumentale concert. De eerste keer dat Schulze en Gerrard op het podium hebben gestaan, zonder repetitie of soundcheck. Onder luid applaus loopt Schulze nog moeilijk het podium op, maar oogt sterker dan in de jaren daarvoor. Als het publiek nog maar net bekomen is van dat knallende en harde optreden van Tangerine Dream, begint Schulze met harde geluiden uit zijn EMS-‘koffertje’, maar schakelt hij snel over op hele zachte klanken uit zijn Emu K4-sampler. Koren en lage strijkers nemen vanaf dan een belangrijke rol in tijdens het concert. Opener Alberich brengt het publiek in de stemming. Heel rustig weet Schulze laag na laag in het geluid te brengen, totdat na een kwartier een rustig ritme haar intrede doet. We vernemen heel even wat geluiden uit de aloude Minimoog er doorheen, maar de sfeer blijft kalm en smaakt naar meer. Kenners die “Farscape” inmiddels goed hebben beluisterd, herkennen de basis van Liquid Coincidence I. Gerrard komt pas na een half uur het podium op, als Schulze inmiddels aan het tweede stuk Loreley is begonnen. De volle en dynamische zang van de Australische mengt zich vanaf de eerste uithaal met de elektronische klanken en als het ritmische element toeneemt, gaat Gerrard scherper en uitdagender zingen. Zo ontspant zich een prachtige dialoog tussen beide muzikanten: het stuk is een grote improvisatie en klinkt veel meer integer dan wat de twee voor “Farscape” hebben opgenomen. Ook het laatste gedeelte van de set – ritmeloos – is adembenemend mooi en is de opmaat voor Wellgunde, de tweede toegift waarin Gerrard begint en Klaus – muissti l- het podium opkomt om alleen dat bij te dragen dat nodig is; een hoogtepunt van de avond. Vlak daarvoor heeft Schulze zijn traditionele twee vingerige Minimoog-solo gegeven in het stevige Wotan en gaat zichtbaar uit zijn dak. Ook de afsluiter, het trance-achtige Nothung, is stevig en klinkt bekend: het is het eerste deel van het concert dat Klaus Schulze in juni 2001 in Osnabrück heeft gegeven. Daarmee is de cirkel weer enigszins rond en stapt een levende legende van het podium die in de afgelopen jaren – wat gezondheid betreft – wankelde op de rand van de afgrond.

Bij een release als “Rheingold” valt een belangrijke vraag meteen op zijn plaats. Komt de magie van het Loreley-optreden op dvd over? Zonder twijfel: het atmosferische geluid, de sfeer van het publiek, de uitzinnigheid, alles klopt. De cameraopstelling en -verdeling is goed, alhoewel misschien een camera meer van de Nederlandse filmploeg op een statief gezet had mogen worden (die links van Gerrard staat). Het is een puntje op de i, waaraan achteraf natuurlijk niets veranderd kan worden. De close-up shots van zowel Klaus als Lisa zijn duidelijk en soms wordt van een picture-in-picture effect gebruik gemaakt, zonder dat het storend (eerder illustratief) overkomt. Het zijn keuzes die regisseur James Frachon goed aan zijn ploeg heeft overgebracht. Minpunt is dat gekozen is voor een NTSC-codering, maar desondanks is het beeld zeer kleurrijk, met dank aan de hoogwaardige camera’s en de uitstekende beeldconversie.

Dan het geluid: technicus Tom Dams – met wie Schulze al sinds 1999 regelmatig samenwerkt en zijn muziek als geen ander kent – mixte de opnames in de ‘Big Room’ van Peter Gabriel’s Real World Studio in Engeland. Zowel de stereo als de 5.1 mix klinkt diep, gedetailleerd en laat op vele punten de instrumenten beter in balans horen dan tijdens het concert. Hoe de mix is gemaakt, laat de documentaire “The Real World Of Klaus Schulze” zien die op de tweede dvd staat. Een enthousiaste Schulze leidt de kijker door de verschillende stadia en vertelt uitgebreid over de voorbereidingen, afgewisseld door backstage beelden van Loreley. Overigens is het jammer dat niet aan Lisa Gerrard wordt gevraagd haar mening over het concert te geven. In die andere docu op dvd 2 praat Schulze samen met Steven Wilson (onder andere Porcupine Tree) over de muziek van toen en nu. Naarmate het gesprek vordert, wordt de sfeer meer ontspannen en gaan de meningen en betogen steeds sneller van de een naar de ander. Twee muzikanten van twee verschillende generaties die elkaar prima begrijpen.

Samengevat is deze eerste dvd-release van Klaus Schulze (de bonus dvd bij de heruitgave van “Dig it” niet meegerekend) een juweel geworden, afgezien van de paar gemaakte kanttekeningen. Eindelijk is het mogelijk geweest om een concert van de Duitser optimaal in beeld en geluid over te brengen op het dvd-medium. Dat daarvoor een kippenveloptreden als Loreley is gebruikt, is alleen maar meegenomen. De combinatie Schulze en Gerrard ontpopt zich op deze dvd in elk geval als een voltreffer.

Wouter Bessels