Massive AttackAlbum

Dit komt misschien als een verrassing, maar zelfs de recensenten van Progwereld luisteren wel eens naar muziek die weinig tot niets van doen heeft met wat ze hier doorgaans bespreken. Op de interne mailinglist van de website kom ik dan ook herhaaldelijk de uitdrukking ‘over de muur kijken’ tegen wanneer één van de recensenten een album wil bespreken, dat eigenlijk ietwat buiten de doelgroep ligt. Natuurlijk is het geen minpunt dat de luistergewoonte van het team zich niet laat beperken tot progressieve en/of symfonische rock (en aanverwante (sub)genres), maar dit levert dikwijls op de mailing zeer interessante discussies op. Nu wil ik jullie deze alleszins besparen, maar neem van mij aan dat ook deze bespreking ook de nodige stof heeft doen opwaaien…

Omdat deze recensie nu toch op deze website staat, kan derhalve terecht worden geconcludeerd dat ik mijn poot dusdanig heb stijf gehouden en dat de leiding van Progwereld akkoord is gegaan met de plaatsing van deze bespreking. Op mijn schouders rust dan ook nu de eveneens zware taak om ook de lezers van dit digitaal periodiekje ervan te overtuigen dat “Mezzanine” van Massive Attack wel degelijk op deze website thuishoort. Het mag evenwel duidelijk zijn dat deze bespreking voornamelijk bedoeld is voor de ietwat ruimdenkende progliefhebber, maar zijn we dat niet allemaal?

Maar goed… Het Engelse Massive Attack behoort zonder meer tot één van de meest innovatieve en invloedrijke bands van zijn generatie. Het collectief uit Bristol, in 1987 opgericht door Grant Marshall, Robert Del Naja en Andrew Vowles, staat tegenwoordig bekend als één van de stuwende krachten achter de doorbraak van triphop, een genre dat onder meer hiphop, jazz, rock en soul met elkaar vermengt. Na het debuut “Blue Lines” uit 1991 en “Protection” uit 1994, komt het ensemble in 1998 op de proppen met “Mezzanine”, dat mijns inziens gezien kan worden als het pièce de résistance van de band.

Uiteraard zijn de eerste twee albums van het collectief (meer dan) verdienstelijke triphop-platen, maar ik ben van mening dat Massive Attack pas op zijn derde zijn ware identiteit laat horen. Hoewel de muziek van het ensemble ook op de twee voorgangers tamelijk donker van opzet is, treedt deze duisternis pas op “Mezzanine” nadrukkelijk op de voorgrond. Bovendien introduceert het gezelschap op enkele nummers het geluid van een authentieke rockgitaar die dikwijls dissonant klinkt. Het schijnt overigens dat dit zeer tegen de wens van medeoprichter Andrew Vowles is en dat hij vooral om die reden na het verschijnen van het album de band verlaat, maar dat terzijde.

Naast overheerlijk zwartgallig en ijzingwekkend klinkt “Mezzanine” alleszins absoluut verleidelijk. De hommage aan de donkere kant van het leven wordt immers even weelderig als spookachtig ten gehore gebracht. Met beklemmende beats, sinistere stemmen, brutale baslijnen, subtiele samples en intrigerende instrumentaties wordt de luisteraar als het ware deze naargeestige wereld ingezogen. Het drietal kan deze vaak paranoïde, postapocalyptische sfeer in het leven roepen dankzij de medewerking van een klein legertje gastmuzikanten, waaronder drie bassisten, drie toetsenisten, één gitarist en één drummer. Omdat het ensemble bovendien ook gebruik maakt van drie gastzangers, waaronder een sublieme Elizabeth Fraser (Cocteau Twins), is het tevens in staat telkens een andere stemming te creëren.

De zeer geslaagde wisselwerking tussen onvervalste elektronica enerzijds en rockinstrumenten als gitaar, basgitaar en drums anderzijds vormt voor mij één van de grootste aantrekkingspunten van dit album. Geluidstovenaars Marshall, Del Naja en Vowles weten deze meestentijds tegenstrijdige componenten ogenschijnlijk eenvoudig en ongekunsteld samen te voegen, zodat er een enerverend en bloedstollend geheel ontstaat. Omdat het trio bovendien allerlei elementen uit uiteenlopende muziekgenres als funk, hiphop, jazz, psychedelica, rock en soul in zijn muziek verwerkt, wordt de luisteraar voortdurend op het verkeerde been gezet. Het is echter dit eclectisme, dat “Mezzanine” voor liefhebbers van avontuurlijke muziek zijn meerwaarde kan geven.

Dat brengt mij weer terug bij het begin van deze recensie. Naar mijn bescheiden mening heeft dit album van Massive Attack voldoende in huis om ook de liefhebber van progressieve (rock)muziek aan te kunnen spreken. De elf ingetogen, dikwijls traag voortbewegende muziekstukken op “Mezzanine” kennen namelijk een veelheid aan nuanceverschillen en dynamiekwisselingen, zodat zelfs de meest veeleisende fan aan zijn trekken kan komen. Bovendien ben ik van mening dat deze baanbrekende plaat van grote invloed is (geweest) op de muziek van in de progwereld gekende bands als Archive, The Gathering, Paatos en zelfs Porcupine Tree.

Ik wil dan ook besluiten met de welgemeende oproep om eventuele vooroordelen ten opzichte van het genre waar Massive Attack veelal toe wordt gerekend even terzijde te schuiven en de muziek simpelweg voor zichzelf te laten spreken. Ik ben namelijk van mening dat iemand die op zoek is naar iets nieuws en/of iets anders hier zeker iets van zijn gading zal aantreffen. “Mezzanine” is een album om te koesteren en een bespreking van een dergelijke innovatieve, uitdagende plaat hoort gewoon hier op Progwereld thuis…

Frans Schmidt