Neu!Album

Vaak kun je op basis van een albumhoes een eerste inschatting maken van het soort muziek dat je aan zult treffen. Roze wolkjes, teddyberen, kabouters in pastelletjes en een regenboogje hier en daar: waarschijnlijk geen black metal. Rottende geiten en onaardse creaturen in bloedrood en nachtzwart, een bandnaam als ARGARARGTH in onleesbaar schrift: vermoedelijk geen geharpte wiegeliedjes.

Maar met het titelloze debuutalbum van de befaamde krautrockband Neu! is dit een stuk lastiger. Op een volstrekt witte achtergrond staat de bandnaam geschreven in rood krijt, alsof het een reclameplakkaat bij een marktkraam is. Met een dergelijke minimalistische DIY-look zou je kunnen denken dat Neu! een punkband is, maar daar is het album toch een aantal jaar te vroeg voor.

De bandnaam met het knipogende uitroepteken dekt echter goed wat voor muziek de plaat bevat: nieuw, Duits, stoutmoedig. Het duo Neu! was een afsplitsing van een vroege lineup van Krafwerk. Klaus Dinger (hoofdzakelijk drummer) en Michael Rother (hoofdzakelijk gitarist) leerden elkaar hier kennen als nieuwe bandleden, maar verlieten de groep al snel omdat zij een andere muzikale visie hadden dan oprichters Florian Schneider en Ralf Hütter. Met hun debuut werd Neu! al snel een van de meest invloedrijke krautrockbands. Niet alleen beïnvloedde hun innovatieve geluid andere Westduitse bands, maar ook ver daarbuiten heeft de band vele artiesten geïnspireerd, waaronder David Bowie, Sonic Youth en postrockpioniers Tortoise.

Zoals andere klassieke krautrockbands was Neu! vooral geïnteresseerd in het bevragen en doorbreken van conventie. Niet alleen de conventies van de hedendaagse popmuziek, maar ook van het conformisme en consumerisme van de Bondsrepubliek. Wat direct opvalt is het gebrek aan conventionele structuur in de muziek. Sommige nummers, zoals opener Hallogallo, hebben een stuwend ritme maar geen specifieke opbouw of afwisseling van coupletten en refrein. Andere composities, zoals Sonderangebot of een deel van Weissensee zijn meer soundscapes, soms ingetogen, met elektrische drones en kabbelende geluiden, soms juist lawaaierig met bekkengekletter. In Negativland is een taishōgoto te horen, een snaarinstrument uit Japan, maar dan sterk vervormd. Vaak doet de muziek haast spacerockerig aan, wat niet geheel verrassend is gezien het feit dat bands als Neu! in hun thuisland niet krautrock genoemd werden, maar kosmische.

Daarnaast is het album, en met name opener Hallogallo, ook bekend als een vroeg en invloedrijk voorbeeld van de motorikbeat, de stuwende, haast mechanische vierkwartsmaat die later ook door ondermeer Can-drummer Jaki Liebezeit en Kraftwerk werden gebruikt. Percussionist Klaus Dinger beschreef de door hem ontwikkelde beat zelf liever als “endlos gerade” (“eindeloos rechtaan”). Volgens zijn latere vrouw Miki Yui was de beat gedeeltelijk geïnspireerd door Dingers tijd als timmermansleerling, wat op gehoor niet vreemd lijkt.

Alleen op de fraaie afsluiter Lieber Honig komt een soort zang voor, maar het is zeker geen conventioneel liedje, maar eerder een deconstructie ervan. Na een ingetogen, mooie opening wordt de melodie gevolgd door hijgerige en niet geheel toonvaste zang, met een tekst die niet te verstaan is. Langzaam zet er een drone in achter de melodie en het nummer gaat langzaam over in kabbelende watergeluiden, met de drone nog altijd op de achtergrond. Met z’n rustige tempo en gebrek aan percussie is Lieber Honig het tegenbeeld van de opener van de plaat.

De producer van “Neu!”, Conny Plank, wordt weleens gezien als het onofficiële derde lid van de band. Net als sommige andere krautrockbands was voor Neu! de studio zelf ook een instrument en Plank speelde hier een grote rol in. De opnames zijn vaak op een bijzondere manier verwerkt en ook komen er samples en omgevingsgeluid in de muziek voor, zoals een drilboor aan het begin van Negativland. Hoewel de instrumentatie op zich eenvoudig is, is het album door de productie rijker dan je wellicht zou verwachten, wat flink aan het succes ervan bijdraagt.

De bijzondere combinatie van muzikale ideeën en de overkoepelende muzikale visie zorgden ervoor dat “Neu!” al snel bewonderaars trok. Na het debuut zou de band, in wisselende samenstelling, nog twee albums uitbrengen die beide net zo invloedrijk zouden blijken. Op hun intrigerende en uitdagende eersteling echter maakte Neu! de belofte die in de naam en de popart-achtige albumhoes besloten zat al ruimschoots waar. “Neu!” is een verrassend, fascinerend en soms onverwacht mooi album dat vijftig jaar na verschijnen nog altijd overtuigt.