Hammill, PeterAlbum

“A Black Box” is typisch zo’n gedateerd en tegelijkertijd tijdloos album, evenals bijvoorbeeld albums binnen de Berlin trilogie van David Bowie. Deze referentie noem ik niet toevallig, want de sound die Hammill hier aan de dag legt, kent meerdere overeenkomsten met de albums uit de meest boeiende – en eigenlijk minst toegankelijke – periode van Bowie. Brian Eno drukte een zwaar stempel en hier en daar zou je zijn inmenging eveneens vermoeden op “A Black Box”. Hammill heeft echter voldoende inspiratie gehaald uit ’s mans werk om autonoom aan de slag te kunnen, en zonder ook maar te denken aan plagiaat is het duidelijk hij daar prima in slaagt.

Het centrale thema op dit album is ‘communicatie’ in de breedste zin van het woord. De sfeer varieert per song en is zeker in de nummers die de opmaat vormen voor het ruim negentien minuten klokkende Flight uitermate nukkig en contrastrijk. De verschillende ideeën struikelen over elkaar heen en Hammill neemt in zijn kortdurende erupties nauwelijks tijd voor opbouw en toont evenmin compassie met zijn luisteraar. Toch (of juist daarom) is op enkele nummers, neem het ietwat nerveuze Jargon King en donkere Fogwalking, een serieuze mate van genialiteit waarneembaar. Op het gedragen In Slow Time komt Hammill wellicht nog meest dicht bij de sound van Heroes. Hier is de kunstenaar aan het werk die lak heeft aan enige opinie en zijn verhaal op eigen wijze ten tonele draagt.

Menigeen bewaart echter de hoogste score voor het epische Flight. Niet onbegrijpelijk, want dat wat sommigen na beluistering van ‘albumkant 1’ als manco zullen betitelen, maakt Hammill hier volledig goed. Strikt genomen doet hij op deze song niet heel veel anders dan daarvoor, maar zijn uitingen zijn hier tot een vloeiend geheel gesmeed. En dat komt de beleving natuurlijk ten goede.

Tekstueel leeft Hammill zich volledig uit in poëtische, literaire beeldspraak die Britten zo mooi beheersen. Gitaar doet veelal een stapje terug en de basis wordt meest gevormd door toetsen, saxofoon en soms drums. Naarmate Flight vordert, voel je als luisteraar hoe Hammill aan je trekt en je onvermijdelijk meezuigt in zijn verhaal. Een verhaal dat muzikaal briljant en nagenoeg in ultieme perfectie bijval krijgt van uiteenlopende instrumentatie en stijlen. Pure rock, flarden free jazz en meer klassieke intermezzo’s en jaren ’80 ‘new wave blitz’ wisselen elkaar af en vormen opmerkelijk genoeg een zeer geslaagde symbiose.

Daar waar Hammill soms griezelig aards kan klinken, is hij verheven op z’n best, zoveel is duidelijk. Warme, intieme passages die bijna op fluistertoon worden voorgedragen worden respectvol afgewisseld door een groots geluid met beukende drums en fel bijtende gitaren. Nergens klinkt dit alles geforceerd en het verdient een pluim dat deze klinkende ‘symfonie’ eigenlijk prima behapbaar is, ondanks alle complexiteit en het sporadisch machtsvertoon.

Daar waar “Incoherence” waarschijnlijk het meest complete werkstuk van Hammill is, heeft “A Black Box” een heel bijzonder plekje in mijn hart. Zonder meer door het tijdsbeeld en de referenties naar David Bowie, maar juist ook omdat het album Peter Hammill ten voeten uit laat horen en daarmee juist weer volstrekt uniek in zijn soort is. Sommige albums moet je eigenlijk gewoon ervaren, “A Black Box” behoort zeker tot die categorie.

Govert Krul

Beluister deze cd hier: Peter Hammill – A Black Box