Pink Floyd

The Dark Side Of The Moon

Info
Uitgekomen in: 1973
Label: Harvest
Website: Progarchief: Biografie
http://www.pinkfloyd.co.uk
Tracklist
Speak To Me (1:16)
Breathe (In The Air) (2:44)
On The Run (3:32)
Time / Breathe (Reprise) (7:06)
The Great Gig In The Sky (4:44)
Money (6:32)
Us And Them (7:40)
Any Colour You Like (3:25)
Brain Damage (3:50)
Eclipse (2:04)
David Gilmour: gitaar, pedalsteel, toetsen, zang
Nick Mason: drums, percussie, geluidseffecten
Roger Waters: basgitaar, toetsen, geluidseffecten, zang
Richard Wright: toetsen, zang
Met medewerking van:
Chris Adamson: stem
Jerry Driscoll: stem
Leslie Duncan: achtergrondzang
Peter James: geren, gehijg
Roger Manifold: stem, gelach
Henry McCulloch: stem
Dick Parry: saxofoon
Alan Parsons: geluidseffecten
Barry St. John: achtergrondzang
Liza Strike: achtergrondzang
Clare Torry: zang, achtergrondzang
Doris Troy: achtergrondzang
Patricia Watts: stem
Peter Watts: stem, gelach
P·U·L·S·E dvd (2006)
London 1966 / 1967 dvd (2005)
The Pink Floyd & Syd Barrett Story dvd (2003)
Pompeii - The Director's Cut dvd (2003)
The Dark Side Of The Moon dvd (2003)
Echoes - The Best Of (2001)
Is There Anybody Out There? The Wall Live (2000)
Pink Floyd The Wall dvd (1999 / 2000)
P·U·L·S·E (live) (1995)
The Division Bell (1994)
Delicate Sound Of Thunder (live) (1988)
A Momentary Lapse Of Reason (1987)
The Final Cut (1983)
The Wall (1979)
Animals (1977)
Wish You Were Here (1975)
The Dark Side Of The Moon (1973)
Obscured By Clouds (1972)
Meddle (1971)
Atom Heart Mother (1970)
Ummagumma (1969)
More (1969)
A Saucerful Of Secrets (1968)
The Piper At The Gates Of Dawn (1967)

We schrijven 1973, het jaar van onder meer het toetreden van het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken tot de EEG (de huidige Europese Unie), de wapenstilstand in Vietnam, het Watergate-schandaal, de officiële opening van het World Trade Center in New York City, het overlijden van Pablo Picasso en Bruce Lee, het lid worden van beide Duitslanden van de Verenigde Naties, de Yorn Kippuroorlog en de allereerste oliecrisis. Nu wil ik deze vanuit historisch perspectief gezien doorgaans gewichtige gebeurtenissen niet stante pede gelijkstellen aan muzikale evenementen, maar dit is evenwel ook het jaar waarin de vier heren van Pink Floyd hun nieuwste langspeler op de markt brengen.

“The Dark Side Of The Moon” ligt op 24 maart 1973 in de platenwinkels. Niettegenstaande dat het album tegenwoordig te boek staat als de allereerste conceptplaat van Pink Floyd, is dit beslist niet de eerste stap in deze richting. Het is immers enigszins gebaseerd op een gelijksoortig experiment uit 1969. Dit conceptueel stuk, op 14 april van dat jaar gepresenteerd onder de titel “The Massed Gadgets Of Auximenes – More Furious Madness From Pink Floyd”, bestaat uit twee afzonderlijke delen waarvan er één op tekstueel gebied zelfs enige verwantschap met het thema van deze plaat vertoont. Dit probeersel is overigens enkel op het podium uitgevoerd en is (derhalve) helaas tot op heden nimmer officieel uitgebracht.

Het concept van “The Dark Side Of The Moon” handelt over allerhande uiteenlopende, doch minder aangename facetten van het hedendaagse leven die zowaar een gewoon mens tot waanzin kunnen drijven. Daarbij valt vooral te denken aan aspecten als vervreemding, paranoia, krankzinnigheid, het ouder worden, de dood, materialisme, geld, (gewapende) conflicten en tegenstellingen, discriminatie en xenofobie. Middels deze naargeestige kanten van de Westerse samenleving confronteert de plaat de mensheid in feite met enkele van haar allergrootste angsten en onzekerheden, die volgens de band eigenlijk het streven naar ultiem fysiek welzijn en intellectuele voorspoed in de weg kunnen staan. De albumtitel relateert derhalve geenszins aan astronomie of ruimtevaart en het is mij dan ook echt een raadsel waarom sommige mensen uit bepaalde, niet nader te definiëren kringen de muziek zelfs vandaag de dag nog (kennelijk vanwege het woordje ‘maan’ in de titel) als spacerock willen blijven kwalificeren.

“The Dark Side Of The Moon” is het eerste album van de band waarop alle teksten van de hand van Roger Waters zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij deze als een soort mondstuk voor zijn eigen wereldvisie aanwendt. De teksten op de plaat zijn derhalve vaak voorzien van enig cynisme en woede, maar fungeren bovenal als een stimulans voor de luisteraar. Middels deze teksten wil hij deze immers aanmoedigen om zich niet langer door allerlei, dikwijls vanuit de maatschappij opgedrongen angsten, twijfels en wantrouwen te laten afremmen, maar om nu eindelijk zelf eens verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leven. Dit hartstochtelijk onbevangen, haast hippieachtig betoog kan er volgens de bassist toe leiden dat meer mensen hun talenten, ambities en/of dromen zullen kunnen verwezenlijken. In plaats van ons over te geven aan de negatieve invloed van de donkere kanten van onze samenleving (lees: onderbewustzijn), moeten we ons meer bewust worden van de ongekende mogelijkheden die het leven (lees: individu) kan bieden. Dit is zonder meer een nobel streven, maar de strekking van deze boodschap is wel erg in de jaren zestig blijven steken.

Dat laatste geldt evenwel niet voor de muziek van het album. Desalniettemin is deze gedeeltelijk uit verschillende oude(re), al dan niet compleet uitgewerkte ideeën ontsprongen. Zo recyclet de band onder andere enkele (niet gebruikte) stukjes uit de soundtracks van “Zabriskie Point”, “The Body” en “Live At Pompeii” en wordt een van de “Meddle“-sessies overgebleven nummer volledig opgekalefaterd. Desondanks weet de band deze afzonderlijke stukken tamelijk eenvoudig met het pas geschreven nieuwe materiaal in één lange suite te integreren. Dat het fundament van dit bij benadering veertig minuten durende stuk binnen amper zes weken (!) is geconstrueerd, mag gezien het eindresultaat eigenlijk best een klein wonder heten.

Ondanks deze betrekkelijk kortstondige genese, ben ik evenwel van mening dat de totstandkoming van “The Dark Side Of The Moon” eigenlijk al in de beginjaren van de band is opgestart. Ik zie namelijk een heel duidelijke ontwikkeling in deze richting die reeds vanaf het titelnummer van “A Saucerful Of Secrets” uit 1968 is ingezet. Zo vormen bijvoorbeeld de vaak lang uitgesponnen liveversies van enkele bekende nummers uit de vroege jaren van Pink Floyd en het al genoemde conceptuele stuk (ook wel bekend als “The Man & The Journey”) in feite duidelijke vingerwijzingen in deze richting. Bovendien beschouw ik de beide plaatkantvullende nummers van “Atom Heart Mother” en “Meddle” onmiskenbaar als de muzikale voorouders van dit album. Het is volgens mij immers niet erg moeilijk in te zien dat de structuur en samenstelling van dit stel nu eenvoudigweg over twee plaatkanten is opgerekt.

Ik ben dan ook eigenlijk van mening dat “The Dark Side Of The Moon” het ultieme eindstation vormt van Pink Floyds zoektocht naar een eigen muzikale identiteit. Hier weet de band immers voor het eerst in zijn bestaan een immense verscheidenheid aan muziekstijlen waaronder ambient, artrock, blues(rock), elektronica, jazz, musique concrète, progressieve rock, psychedelische rock en soul in een buitengewoon homogeen en onvergelijkbaar jasje te steken. Het album is dientengevolge dan ook als het ware een optelsom van talent, ervaring en vakmanschap en het representeert een meer dan aantrekkelijke apotheose van alle (al dan niet geslaagde) experimenten op muzikaal en tekstueel vlak sinds het verschijnen van “A Saucerful Of Secrets”.

De band koppelt immers op dit album kunstzinnige integriteit en creativiteit aan een zekere toegankelijkheid en authenticiteit. Bovendien kwijt het kwartet zich meer dan uitstekend van de schier onmogelijke taak een adequaat evenwicht te vinden tussen bravoure en originaliteit enerzijds en pragmatisme en populariteit anderzijds. Alleen na intensieve beluisteringen (bij voorkeur met een hoofdtelefoon) valt daadwerkelijk op dat “The Dark Side Of The Moon” een enorme verscheidenheid aan zonderlinge arrangementen, opwindende melodieën, breekbare vocale harmonieën, excentrieke klankkleuren en subtiele tapemanipulaties bevat. Ondanks de betrekkelijk hoge toegankelijkheidsfactor is het toch een buitengewoon experimenteel album, dat vooral uitblinkt in zijn fabelachtige fijnzinnigheid en spectaculaire structuur. De plaat is daarmee onmiskenbaar een imponerende demonstratie van ingetogen zelfdiscipline en bedachtzaamheid, want er zijn maar weinig momenten waarop het viertal echt uit de toon springt.

Een geslaagd, doch behoorlijk eigenaardig experiment behelst de flarden tekst die tijdens het hele album te horen zijn. Oorspronkelijk bedoeld om het centrale thema van de plaat wat meer kracht bij te zetten, zijn de stukken monologen afkomstig uit interviews van Roger Waters met enkele personen uit de directe omgeving van de band. Middels een kaartenbak met allerlei vragen ontfutselt hij de geïnterviewden enkele spontane reacties op de verschillende vraagstukken van het album. Zo horen we de antwoorden van Abbey Road-portier Jerry Driscoll, Wings-gitarist Henry McCulloch en de roadies Chris Adamson, Roger ‘The Hat’ Manifold en Peter Watts en zijn vrouw Patricia (de ouders van actrice Naomi Watts). Deze inmiddels vaak legendarische uitspraken geven “The Dark Side Of The Moon” zonneklaar meer zeggingskracht, maar komen ook de menselijkheid van de plaat ten goede.

Het zal alleszins in het oog springen dat ik nog altijd niet het fenomenale artistieke en commerciële succes van dit album aan de orde heb gesteld. Ik vind het eigenlijk bijzonder merkwaardig dat Pink Floyd van de drie conventionele ‘grootheden’ uit de progressieve rockwereld (de andere twee zijn natuurlijk Genesis en Yes) de enige is waarvan het algemeen beschouwde creatieve hoogtepunt met het commerciële hoogtepunt samenvalt. Dat gezegd te hebbende, ben ik evenwel van mening dat de duizelingwekkende verkoopcijfers en overeenkomstige records van “The Dark Side Of The Moon” helemaal niets met de daadwerkelijke inhoud en kwaliteit van het album van doen hebben. Ik zal dan ook deze recensie beslist niet misbruiken om deze statistieken andermaal wereldkundig te maken. De muziekliefhebbers die van mening zijn dat (het succes van) de plaat vreselijk overschat wordt, kunnen dan ook bij deze opgelucht ademhalen. Voorlopig althans…

Met enige assistentie van saxofonist Dick Parry, zangeres Clare Torry en de achtergrondzangeressen Leslie Duncan, Barry St. John, Liza Strike en Doris Troy zijn David Gilmour, Nick Mason, Roger Waters en Richard Wright immers in staat om zichzelf te overtreffen middels een wereldplaat van formaat. De ongebreidelde experimenteerdrift (zoals met de fonkelnieuwe EMS VCS#3 Synthi AKS synthesizer), de dikwijls ingenieuze studiotrucjes en dito opnametechnieken (met enige dank aan de geluidstechnicus van dienst), de ijzersterke samenhang tussen de muziek en de thematiek en tussen de muziekstukken onderling weten dit album namelijk meerdere malen naar ongekende hoogten te tillen.

De muziekliefhebbers waarvan ik zojuist melding heb gemaakt moeten nu maar snel even de andere kant opkijken, want ook ik ben van mening dat dit album met recht het van Pink Floyd wordt genoemd. Als geen enkel andere plaat van de band weet “The Dark Side Of The Moon” namelijk de luisteraar zowel in het hart (door de muziek) als in het hoofd (door de teksten) te raken en dat geldt beslist ook voor ondergetekende. Door de universele, conventionele thematiek kan, in tegenstelling tot bijvoorbeeld “Wish You Were Here” of “The Wall“, bovendien praktisch iedereen zich gemakkelijk met (enkele van) deze probleemstellingen indentificeren. Omdat deze min of meer tijdloos is, kan het album bovendien ook nu nog een welhaast onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefenen. Het is dan ook niet voor niets één van de meest roemrijke albums uit de twintigeeuwse muziekgeschiedenis.

Maar goed… ik ben nog niet klaar. “The Dark Side Of The Moon” heeft namelijk een enorme invloed op de verdere carrière van de band en dan doel ik niet alleen op de positieve gevolgen. Het album kent immers ook minder positieve consequenties voor de band(leden). Met afstand de belangrijkste keerzijde van de medaille is dat de plaat min of meer het einde van Pink Floyd inluidt. Omdat het viertal nu vrijwel alles wat er in de muziekwereld te behalen valt ook daadwerkelijk bereikt heeft, valt de creatieve prikkeling immers grotendeels weg. Dit openbaart zich in velerlei opzichten (zo is onder meer “Wish You Were Here” het directe gevolg hiervan), maar het heeft vooral zijn weerslag op de verhoudingen binnen de band.

Deze negatieve nasleep neemt evenwel vanzelfsprekend niet weg dat ik nog altijd van mening ben dat “The Dark Side Of The Moon” de absolute apotheose vormt in het indrukwekkende oeuvre van de band. Door de adembenemende verkoopcijfers, maar bovenal vanwege de ongekend hoogwaardige kwaliteit is het album in de loop der jaren uitgegroeid tot één van de belangrijkste albums uit de geschiedenis van de populaire muziek in het algemeen en die van de progressieve rockmuziek in het bijzonder. Het is mogelijk het allerbeste wat de jaren zeventig te bieden hebben en – nog veel belangrijker – de plaat is sinds jaar en dag met straatlengte voorsprong mijn favoriete album aller tijden. Het is echter wel synoniem geworden voor zowel het begin van de roem als het einde van Pink Floyd…

Frans Schmidt

CD:
Koop bij bol.com

2CD (Experience Version):
Koop bij bol.com

6CD (Immersion Version):
Koop bij bol.com

LP (2011-versie):
Koop bij bol.com

Send this to a friend