Soft MachineAlbum

Na een behoorlijke experimentele loopbaan vanuit de jaren zestig bevat de muziek van Soft Machine met “Six” en later vooral met “Seven” (beide uit 1973) weer meer structuur, melodie en toegankelijke ideeën ten opzichte van voorgaande platen. Met name Karl Jenkins en Mike Ratledge voeren de boventoon, spelen prachtige solo’s en het lijkt alsof de balans tussen jazz, rock en abstracte klanken eindelijk wordt gevonden. Toch mist de groep wat: een gitaar. Het instrument is al acht jaar geen onderdeel van het groepsinstrumentarium geweest. Nog geen maand na het uitkomen van “Seven” komt Allan Holdsworth de groep versterken. John Marshall kent de Engelsman nog van zijn jaren in de groep van Pat Smythe. Samen wordt nieuw materiaal gerepeteerd (pre-1973 stukken worden vanaf dan niet meer live gespeeld) en na het tekenen van een nieuw contract bij EMI’s Harvest label gaat de groep zijn nieuwe plaat opnemen. Die verschijnt uiteindelijk pas in maart 1975 onder de titel “Bundles”.

Het epische album kan worden gesplitst in twee duidelijke delen. Hazard Profile en het akoestische Holdsworth-stuk Gone Sailing vormen de eerste helft, die gelijk met de spreekwoordelijke deur in huis valt. IJle synthesizer- en orgelklanken van Jenkins smelten samen met Holdsworth’s uitgebreide solo’s en de stevige ritmesectie onder leiding van Marshall. Met de gitaar klinkt Soft Machine enerzijds een stuk conventioneler, terwijl anderzijds de muziek inderdaad aan kracht heeft ingeboet en opgevuld is met een muzikaal element dat zo goed past in deze stijl. Qua dynamiek is Hazard Profile een ware tour-de-force: zo luid en swingend in het eerste deel, zo stil en klassiek volgt deel twee, waarna de resterende delen weer de spanning stuk voor stuk weten op te bouwen. De invloed van Allan Holdsworth is enorm groot: zijn typische timing en vreemde akkoordwisselingen zijn nog niet zo prominent aanwezig als op zijn latere soloplaten, maar hoe uitdagender hij de muziek van Soft Machine maakt zonder dat de muziek bol staat van drukke ingewikkelde structuren, daar kan menig jazzrockgroep uit die tijd nog een puntje aan zuigen. Solo’s van Jenkins en Holdsworth vullen ook het tweede deel, dat wordt ingeluid met het titelnummer. The Man Who Waves At Trains grijpt muzikaal terug naar het geluid van “Seven”, met prachtig hobospel van Jenkins en dito basspel van Babbington. Dat gaat door in Peff, waarin Holdsworth weer langzaam terugkeert en ritmisch tegengas geeft. Na de ‘verplichte’ drumsolo van John Marshall sluit “Bundles” af met The Floating World; ‘Soft Machine goes minimal ambient’. Een stuk waarin het fluitspel van gast Ray Warleigh voorop staat. Een heerlijk rustige afsluiter van een album dat een nieuwe fase van Soft Machine inluidt. Toch besluit Holdsworth al voor het verschijnen van de plaat dat een plek in de groep van Tony Williams (Lifetime) in het verschiet ligt en hij zijn biezen pakt. De groep blijft achter met een tournee die gecancelled wordt, waarna wordt besloten de energie te bundelen voor een nieuwe studioplaat. Dit alles valt overigens te lezen in het essay van kenner Sid Smith in het prachtige boekje dat Esoteric Recordings bij deze waardevolle heruitgave van “Bundles” levert. Het boekje vermeldt dat Paschal Byrne verantwoordelijk is voor de remastering. Audiofielen weten dan genoeg: geluidstechnisch is alles dik in orde en dit is met recht de definitieve uitgave van een zeer speciaal Soft Machine album. Een plaat die tijden lang met name populair is geweest bij fans van Allan Holdsworth, maar die op grote schaal binnen de prog veel meer aandacht verdient.

Met “Bundles” lijken de bandleden dus hun groep een nieuw leven in te blazen en opvolger “Softs” bevestigt dat gevoel, maar daarna – met “Land of Cockayne” als laatste stuiptrekking – zijn de jaren van de band geteld. Wat volgt is een wagonlading aan oude opnamen uitgebracht op diverse labels. Wetende dat de groep in zijn laatste echte levensjaren behoorlijk goede, maar zeer ondergewaardeerde platen aflevert. Daarvan is “Bundles” zonder twijfel de beste.

Wouter Bessels

CD:

LP:

Aanvulling naar aanleiding van de heruitgave in 2010:

Twaalf jaar na de geremasterde uitgave van “Bundles” brengt Esoteric Recordings een 2cd-versie op de markt. Gebleven zijn de remaster van Paschal Byrne en de (overigens licht aangepaste) liner notes van Sid Smith, terwijl de extra’s zich uiten in een redelijk sober uitgevoerde digipak en een bonus-cd met een compleet concert opgenomen op 11 oktober 1975 in Nottingham. Gitarist Allan Holdsworth is dan inmiddels vervangen door John Etheridge.

Dat Nottingham-concert – een half jaar nadat Bundles verscheen – is dan ook gelijk de meerwaarde die deze expanded Bundles bijzonder maakt en die al wijst in de richting van opvolger “Softs” (1976), ook dankzij de aanwezigheid van Song Of Aeolus, Ban Ban Caliban en Out Of Season. De opname is vrij ruw, mengtafelkwaliteit, destijds bedoeld voor radio-uitzending en zeker geen met detail gemixte opnames vanaf meersporenbanden. Een typische momentopname van de Engelse tour die Soft Machine ter promotie van “Bundles” ondernam. Is het een noodgreep vanwege onbeschikbare live-opnames mét Holdsworth? In zekere zin wel. Het Montreux 1974-concert waarop Holdsworth wel meedoet zit bij een ander label en verscheen zeven jaar geleden als cd-dvd combo.

Maar wat Soft Machine op die avond in Nottingham laat horen is geen kattenpis. Na de behoorlijk vrij jazz georiënteerde albums “Five”, “Six” en “Seven” brengt Holdsworth en vervolgens Etheridge weer meer pit in de band. Het elektronische intermezzo JVH van Mike Ratledge gaat soepel over in The Floating World, waarna Karl Jenkins en John Marshall losgaan in Ban Ban Caliban. Side Burn is de drumsolo van Marshall en vormt de opmaat naar het vijfdelige Hazard Profile – dat de climax van het optreden vormt.

Al met al een leuke heruitgave – “Bundles” blijft immers tot de beste Soft Machine platen behoren – en die vooral dankzij de aanwezigheid van de Nottingham concertopnames weer een puzzelstukje in de geschiedenis van de band haarfijn opvult.

Wouter Bessels