Steven WilsonConcert

Dat Steven Wilson met zijn soloband ondertussen groter en bekender is dan Porcupine Tree blijkt wel met zijn recentste album en zijn geheel uitverkochte optreden in Tivoli Vredenburg. Het album “Hand. Cannot. Erase.” stond in de week van zijn verschijnen op de 2^e plek in de Nederlandse Album Top 100, het hoogste dat Wilson met enig project of band ooit heeft gehaald, en de rij voor de ingang bij Tivoli Vredenburg was immens groot. Een totaal uitverkocht Tivoli Vredenburg biedt plaats aan zo’n 2.000 toeschouwers en het duurt dus even voordat iedereen binnen is. Het optreden staat aangekondigd als “An Evening With …” hetgeen betekent dat er geen voorprogramma is. Om iedereen toch de mogelijkheid te geven om de aanvang van de show mee te maken, wacht Wilson even met de start van zijn show. Iets na half negen wordt de filmprojector gestart en horen we de vogels, stromend water, verkeer, spelende kinderen en alle andere stadsgeluiden via de speakers van het 7.1 surround geluidsysteem door de gehele zaal klinken.

Als de zaal langzaam donkerder wordt – in overeenstemming met de invallende duisternis in de time-lapse van de achtergrondfilm – komen de muzikanten één voor één het podium op. De stadsgeluiden gaan langzaam over in een sterk verlengde versie van First Regret. Als Adam Holzman met zijn toetsen 3 Years Older inzet is de gehele band op het podium en kan het concert beginnen. Wilson pakt voor de ondersteuning van zijn nieuwe album flink uit met een grootse multimedia show. Via een groot video scherm worden de beelden van Lasse Hoile, video’s van Youssef Nassar en de animatiefilm voor Routine (gemaakt door Jess Cope) aan de zaal getoond. Karolina Grzybowska – het model die ook op het prachtige artwork van het album siert – speelt de hoofdrol in de speciaal voor het album gefilmde video’s. Ze tonen het leven van de protagonist in haar teruggetrokken bestaan en visuele herinneringen. Het geluid komt regelmatig vanuit alle hoeken van de zaal. Het geluid in dit muziekcentrum is dan ook perfect afgesteld, tenminste vanaf de plek waar ik zit. Ik heb geen oordoppen nodig en het quadrafonische geluid komt goed tot zijn recht.

Steven Wilson is duidelijk enthousiast en heeft er zin in. Hij weet het publiek te entertainen en zit op zijn praatstoel. Meteen aan het begin van de show wil hij alle aanwezigen – als afgevaardigden van de gehele Nederlandse fanschare – bedanken voor de nummer 2 positie in de album toplijst. Verder hoopt hij dat iedereen het album ondertussen heeft omarmd, want hij gaat dit vanavond in zijn geheel spelen. Niet integraal, maar met onderbrekingen van speciaal geselecteerd nummers uit zijn immense back-catalogus. En de oplettende lezer/toeschouwer zal opgemerkt hebben dat het nummer Transience ontbreekt in de setlist. De zaal – die in een carrévorm het podium helemaal insluit – geeft Wilson en zijn band weinig privacy. De mensen aan de zijkant en bijna achterkant van het podium kunnen de grappen die hij normaliter met zijn band uitwisselt nu direct volgen. Anderzijds zoekt Wilson ook het intieme contact met het publiek, door direct en persoonlijk te reageren op respons uit de mensenmassa.

Het optreden gaat verder met het titelnummer Hand Cannot Erase en Perfect Life. Het publiek vindt het prachtig en staat (of zit) vaak ademloos te kijken en luisteren. De stem van Katherine Jenkins aan het begin van Perfect Life komt van digitale tape en ook de zangpartijen van Ninet Tayeb tijdens Routine worden verzorgd door middel van Apple techniek. In de overige tracks horen we Nick Beggs op achtergrondzang. Wilson had Tayeb graag mee op tour gehad, maar ze is zojuist bevallen van haar eerste kind en kan dus niet mee op tour. Op haar facebook pagina kunnen we overigens zien dat het goed gaat met moeder en kind en dat Tayeb vanaf mei weer op het podium staat. In eerste instantie in eigen land, maar misschien dat we haar ook kunnen aantreffen in het tweede deel van de tour, bijvoorbeeld in Weert (Bospop) of tijdens de twee speciale optredens in de Royal Albert Hall te Londen. Laten we hopen dat daar dan dvd-opnamen worden gemaakt. Overigens zijn ook het schoolkoor en het Londens Sessie Orkest niet aanwezig, maar dat is vooral omdat het niet op het podium zou hebben gepast.

De animatiefilm voor Routine is zeer speciaal en geeft het nummer een wel heel speciale lading. Met name het krantenartikel aan het eind van de animatie geeft duidelijkheid waarover het nummer gaat. De muziek past hier werkelijk prachtig bij. Het lijkt alsof de muziek bij deze animatie is geschreven, terwijl het in werkelijk omgekeerd is ontstaan. In het middenstuk horen we een bloedmooie solo van Guthrie Govan, die overigens de hele avond in topvorm is. Op het moment dat de vrouwfiguur boos wordt en alles weer overhoop gooit in het huis, wordt de muziek heftiger en sneller en mondt uit in een gitaar- en drumkanonnade. De stem van Tayeb is dan weer berustend en zorgt ervoor dat de rust en kalmte terugkeert bij de vrouw in de animatie.

Na Routine wordt het album “Hand. Cannot. Erase.” onderbroken voor het nummer Index. Een nummer van zijn tweede soloalbum “Grace For Drowning”. Het nummer is zodanig aangepast dat het perfect pas in de sfeer en ambiance van het optreden, tekstueel past het natuurlijk ook bij het concept van de huidige moderne maatschappij. Na deze korte onderbreking wordt de draad van het album weer opgepakt met Home Invasion en Regret #9. Dit laatste nummer bevat het heerlijke Moog synthesizergeluid dat mij toch altijd doet denken Manfred Mann en zijn Earth Band. Hierna weet Wilson ons wederom te verrassen met een break in de albumlijn; deze keer met een Porcupine Tree nummer Lazarus, overigens tot grote tevredenheid van het publiek.

Wilson omschrijft – tijdens een van zijn onderonsjes met het publiek – voor het eerst zijn muziek als ‘progrock’, maar gaat nog niet mee met de wikipedia omschrijving dat deze muziek gebaseerd is op de zeventiger jaren muziekstroming. Hij is namelijk opgegroeid in de tachtiger jaren met bands als The Cure, Joy Division en Dead Can Dance. Het nummer Harmony Korine – dat nu volgt in de setlist – is zijn inziens dan ook vooral gerelateerd aan shoegazing. Ik kan hier weer niet helemaal in meegaan, ten eerste natuurlijk omdat Steven Wilson nooit schoenen draagt op het podium. De vergelijking met Dead Can Dance, die ook in Perfect Life wordt aangehaald, kan ik wel plaatsen, haal de hoes van het debuutalbum “Dead Can Dance” maar even voor de geest. Eenzelfde ravenhoofd als in de bijbehorende film is hierop te zien.

De band die Steven Wilson rondom zich heeft verzameld is ongelooflijk. Alle muzikanten zijn meesters op hun instrumenten en het samenspel op de bühne is onwaarschijnlijk goed. Wilson kan volledig vertrouwen op zijn muzikanten en zit regelmatig, zonder enig instrument, achter zijn microfoon, volledig geconcentreerd op zijn zang. De gitaarsolo’s worden op wonderlijk mooie wijze overgelaten aan Guthrie Govan, die bewijst een verbazingwekkende goede en virtuoze gitarist te zijn. De meeste toetsen en de Moog synthesizer zijn in handen van Adam Holzman, waarbij Wilson zelf de Mellotron mag bedienen. Nick Beggs bespeelt zowel de basgitaar als de Chapman stick op superieure wijze. Slechts eenmaal wordt van plek gewisseld met Steven Wilson, waarbij Wilson de basgitaar hanteert en Beggs de toetsen beroert. Tenslotte hebben we het ritmewonder Marco Minneman achter de drums. Het is werkelijk ongelooflijk wat deze man met zijn armen en benen kan. Mijn vrouw, die me bij dit soort concerten graag vergezeld, vroeg op een gegeven moment aan mij: “hoe doet hij dat toch?”.

Bij het meesterstuk Ancestral moeten we helaas de aanwezigheid van Theo Travis missen, waardoor zijn fluit en saxofoon door synthesizers worden vervangen. Dat dit een ander geluid en een geheel ander gevoel geeft moge duidelijk zijn. Anderzijds blijft dit natuurlijk één van de hoogtepunten van het album en zo ook van deze avond. Het ruim dertien minuten durende nummer wordt live schitterend uitgevoerd. De beelden van de Karolina Grzybowska, die het vereenzaamde leven van de hoofdpersonage tonen, worden ook nu weer achter de band geprojecteerd en maken de show compleet. Het eerste deel van de show wordt afgesloten met het finale deel van het album: Happy Returns en Ascendant Here On…

Na de pauze – of was het toch de eerste toegift – is de setting veranderd. Het video projectscherm, uit de “Grace For Drowning Tour” is weer opgehangen en de muziek van Bass Communion klinkt. Tegelijkertijd wordt de Watchmaker Video voor de band op het speciale doek geprojecteerd. Het nummer Temporal loopt geleidelijk over in The Watchmaker. In mijn recensie van “Hand. Cannot. Erase.” had ik al opgemerkt dat dit nummer enige overeenkomsten toont met nummers op het nieuwe album. En toch lijkt de muzikale stemming veranderd; er wordt uit een steviger vaatje getapt. Met het Porcupine Tree nummer Sleep Together wordt deze tweede set afgesloten.

En dan is er nog ruimte voor één toegift, namelijk het titelnummer van zijn vorige album “The Raven That Refused To Sing”. Een grandioos einde van een grandioze avond. Met een staand applaus van zeker vijf minuten neemt Steven Wilson en zijn band afscheid van Tivoli Vredenburg. De aftiteling loopt en de zaal stroomt langzaam leeg: For a few hours everything about our lives was perfect.

Verslag: Mario van Os
Fotografie: Eric de Bruijn / Marti van Os