“if_then_else” is een cd-titel die weinig aan de verbeelding overlaat. Het mechanische karakter van de hedendaagse samenleving en het afsluiten van mogelijkheden door het maken van keuzes, vormen een inspiratie voor dit conceptalbum dat Nederlands trots rond de millenniumwisseling op ons losliet.
Waar we het tekstueel wellicht wel eens eerder gehoord hebben, is “if_then_else” in muzikaal opzicht weer een ouderwets Gatheringalbum, in de zin dat voor de meeste luisteraars de eerste luisterbeurten onwennige ervaringen zijn waarbij het zoeken naar referenties niet eenvoudig is. In zekere zin gaat de plaat verder waar “How To Measure A Planet?” ophield, maar anderzijds wordt de lijn van platen die steeds softer werden doorbroken met wat voor een behoorlijk deel gewoon een klassieke hardrockplaat is. De groep grijpt daarbij niet terug op de meer gothic elementen van hun eerdere platen, maar veeleer op alternatieve rock à la Smashing Pumpkins.
Openingsnummer Rollercoaster zet de toon, na een halve minuut althans. De titel is treffend gekozen: de muziek voelt als een achtbaan… althans… als het eerste stuk ervan. Je klimt en de spanning loopt op. De ontlading volgt later op de cd. We maken hier meteen kennis met de aanwezige blaassectie op de cd… nee, nu niet meteen aan Phil Collins denken! De gastmuzikanten geven een prettig en organisch tegenwicht aan het vrij aanwezige elektrisch gitaargeweld. Bij Shot To Pieces zet de versnelling in. Dit nummer is totaal anders dan zijn lome doch heerlijke voorganger. Weer totaal anders is het volgende nummer. De combinatie van The Gathering en ballades begon min of meer op “Nighttime Birds“, kreeg vorm op “How To Measure A Planet?” (Great Ocean Road!) en “if_then_else” bevat, onder meer met Amity, meer rustige nummers in deze hoogstaande vorm.
Ondanks het unieke karakter van “if_then_else” binnen het Gatheringrepertoire vinden we toch ook wel weer wat herkenbare stijlelementen terug. Zo bevat ook deze plaat weinig instrumentale solo’s (het lijkt er haast op dat de meeste voor rekening van de gastmuzikanten komen) en is ook hier de zang eerder een instrument dan een tekortkomend medium om clichématige mythologieverhalen over te brengen. René Rutten profileert zich weer vooral als ritmegitarist (luister naar zijn spel op Colorado Incident en constateer dat het op een willekeurige grungeplaat ook niet misstaan zou hebben). Het instrumentale brugnummer Beautiful War doet me wat aan soortgelijke recente nummers van Depeche Mode denken (Uselink, Jazz Thieves, etc.).
Beautiful War is vooral ook de scheidslijn tussen de in meerderheid vrij stevige eerste helft van de plaat en de vrij rustige tweede helft. Hoewel Analog Park stevig gitaarwerk kent en zelfs behoorlijk op geluidseffecten leunt, is het in wezen toch een nummer in de rustiger registers. Herbal Movement is de meer organische tegenhanger hiervan. Het mooiste wordt echter tot het laatst bewaard. Saturnine laat, meer dan enig ander nummer op de plaat, horen welke kant The Gathering vooral op “Souvenirs” op zou gaan. Ondanks het gitaargedreven refrein laat dit nummer duidelijk horen dat er in de progressieve rock ook ruimte is voor invloed van artiesten als Björk en Massive Attack. Meer dan dat is het vooral een buitengewoon mooi nummer. En dat laatste geldt ook voor Morphia’s Waltz.
Het stijlkenmerk van de pauze voor het laatste nummer treffen we op deze plaat trouwens ook voor het eerst aan. Dit met name in de jaren ’90 populaire fenomeen had wat mij betreft (evenals op de volgende platen) wel achterwege mogen blijven. Dat is ook meteen het enige punt van kritiek op deze verder wederom adembenemende plaat die, na “Mandylion”, mijn favoriete Gatheringalbum is. Hoewel verschillend als dag en nacht vormen die twee voor mij de hoogtepunten in de wordingsroman die het repertoire van deze bijzondere band vormt.
Casper Middelkamp