U TotemAlbum

Binnen de avantprog wordt Dave Kerman gezien als een soort natuurwet, een kracht die alles in beweging houdt. Toch is ook Kerman zelf ooit ergens begonnen. Eind jaren tachtig en begin jaren negentig, voordat hij beide armen tot aan de ellebogen in de wereldwijde RIO-pap had, was hij betrokken bij twee van de belangrijkste,  en ook moeilijkste,  Amerikaanse avantprogbands, 5uu’s en U Totem. Vooral deze laatste groep was niet bepaald voor beginners: daar waar 5uu’s bij vlagen bijna toegankelijk genoemd kan worden (vooral door de Jon Anderson-achtige zang van Bob Drake) was U Totem, een samenwerkingsverband tussen 5uu’s en Motor Totemist Guild, meer gericht op mensen die Henry Cow toch wat te eenvoudig of te fagotloos vonden.

Kort beschouwd klinkt het titelloze debuut van U Totem  als een combinatie van Henry Cow, Art Bears, Univers Zero, Present, met nog wat snufjes van andere R.I.O.-grootheden (zoals Samla Mammas Manna in Two Looks at One End) maar dan overgoten met een Amerikaans sausje, waardoor een en ander net iets gelikter klinkt. Net zoals Henry Cow zocht U Totem naar de schoonheid van de dissonant, de puurheid van de valse noot, de kracht van eclecticisme. Deze zoektocht vertaalt zich vooral in de afwisseling van ‘mooi’ en ‘lelijk’ waardoor er veelzeggende contrasten ontstaan die een op zich staand doel worden.

Op het eerste gehoor is de muziek door deze benadering vooral moeilijk te doorgronden en zelfs een beetje stuitend. Het album begint met een stukje contemporain klassiek om vervolgens via free jazz uit te komen bij een poppy zanglijn die telkens net niet doorbreekt naar Dagmar Krause-territorium. Deze afwisseling tussen structuur en improvisatie, melodie en dissonantie kenmerkt het hele nummer. Sommige stukken zijn klassiek mooi, met mannelijke operazang of haast lieflijke dwarsfluit, maar worden met gemene percussie en schelle zang onderuit gehaald. Verwachtingen blijken telkens onbetrouwbaar, waardoor de muziek spannend en fascinerend wordt. Dit is op het hele album het geval: Both Your Houses begint bijvoorbeeld met een romantische (doch ietwat dreigende) dwarsfluit melodie die abrupt ophoudt, waarna er ‘klassieke’ avantprog volgt. Later in het nummer volgt een van de raarste en meest dreigende passages die de band opgenomen heeft: een vrij normaal stuk zang wordt begeleidt met percussie en synthesizer en ritmisch kloppende angstige vrouwenschreeuwen. Dit soort afwisseling, waarbij geluidseffecten ook een belangrijke rol spelen. kenmerkt het hele nummer, maar ondanks het ogenschijnlijk ontbreken van een rode draad klinkt de compositie niet onsamenhangend, wat haar extra bijzonder maakt.

Gezien het succes van deze aparte benadering is het te begrijpen waarom U Totem nog steeds gezien wordt als een van de beste avantproggroepen uit de jaren negentig. De manier waarop de band te werk ging was merkwaardig, maar bovenal zeer geslaagd. “U Totem” is misschien wel erg moeilijk, maar is zonder meer een van de meest creatieve progalbums uit deze periode.

Christopher Cusack