Zamla Mammaz MannaAlbum

‘This Zamlarecord is made during a period of transition. Of course these circumstances have affected the music, which is not as optimistic and happy as it used to be.’ Deze waarschuwing krijgen we wanneer we het boekje van “Familjesprickor” bekijken. Op zich kan je zeggen dat dit RIO is en dus normaal dat de muziek niet vrolijk is en dat de waarschuwing nergens toe dient. Maar dit is Zamla Mammaz Manna, de tweede incarnatie van de vrolijke Zweedse bende Samla Mammas Manna die vaak zijn albums volstopt met vrolijkheid en Zappa-achtige gekheid. Dan komt iets als dit tekstje toch wel als een verrassing.

Maar laat ik voor ik hier verder op inga eerst even de band en het album situeren. Zoals al even kort aangeraakt gaat het hier om de Zweedse band Samla Mammas Manna onder een licht andere naam. Deze Zweden, onder leiding van Lars Hollmer, maakten deel uit van de originele vijf bands die het R.I.O.-charter ondertekenden. Toch is deze band, samen met Henry Cow, de R.I.O.-band die al het langste bestaat. Hun debuut “Samla Mammas Manna” is zelfs twee jaar ouder dan Henry Cows eersteling. Doch waren ze ook toen al een toonbeeld van vooruitstrevende, ietwat vreemde muziek. Wat ergens wel logisch was omdat ze daaraan ook hun uitnodiging om deel uit te maken van de R.I.O.-beweging hebben verdiend.

Nu was Samla Mammas Manna een band die zichzelf constant wilde heruitvinden en hun muziek aanpassen. Om het de fan makkelijker te maken om die evolutie te zien, veranderden ze tot twee keer toe van naam om dan uiteindelijk in 1999 terug naar de oude naam te keren. Het maakt het terugvinden van de band in een catalogus er overigens niet echt makkelijker op. Maar toegegeven, voor de recensent is het duidelijk: we zien drie mooi afgebakende periodes. Zo was in het begin Samla Mammas een band van virtuoze muzikanten die zowat alles in zijn muziek stopt en deze vooral met veel humor en gekheid benadert. Rond 1977 veranderde Lars Hollmer de naam in Zamla Mammaz Manna en kregen we ook andere muziek waar vooral de accordeon een veel centralere rol kreeg en de Zappa-achtige stukken naar de achtergrond verdwenen. Ongeveer vier jaar laten besloten ze om weer van naam te veranderen, naar Von Zamla deze keer en kreeg hun muziek een meer RIO-klank en leunde het sterker aan tegen collega’s Univers Zero of moderne RIO/Avant-Prog.

In hun tweede periode blijven natuurlijk ook nog die typische Samla Mammas Manna-elementen, zoals Scandinavische folk-invloeden, jazz-invloeden, behouden in de composities maar het is wel overduidelijk dat Zamla Mammaz Manna een andere richting is uitgegaan. Zo is het storende element bij uitstek, de gekke stemmetjes, volledig weg. De nadruk werd hier volledig gelegd op instrumentele composities en dat waren volgens mij ook bij Samla Mammas Manna reeds de sterkste momenten van hun albums.

Deze “Familjesprickor” is dan het laatste album van de tweede periode en is zoals zij zelf waarschuwen, geschreven op een moeilijk moment voor de band. Getuige daarvan ook de koerswijziging die Hollmer hierna doorvoerde met opvolger “Zamlaranamma” als Von Zamla. Met dat alles en de waarschuwing in het achterhoofd ga je bijna een album verwachten in de sfeer van Art Zoyd of Univers Zero. Niets van dat alles! Een Zamla Mammaz Manna dat minder vrolijk klinkt, is nog steeds meer dan dubbel zo vrolijk dan de minder donkere platen van voornoemde bands.

Wat krijg je hier dan wel? De accordeon die echt de centrale rol heeft ingenomen; het lijkt alsof Hollmer zijn composities speciaal voor dit instrument heeft geschreven. Vanzelfsprekend komen ook de andere instrumenten hier zeer tot hun recht. We horen hier een zeer sterke band in topvorm die excelleert in de vele instrumentale improvisatiestukken die er op “Familjesprickor” staan. Ik kwam ergens op het internet tegen dat het net dat is wat deze plaat zo goed maakt en ik moet zeggen dat dit gewoon volledig klopt. We horen stukken die een manische energie door de hele plaat jagen, bespeeld door meer dan uitstekende muzikanten.

Toch moet ik toegeven dat Zamla Mammaz Mannas waarschuwing niet volkomen onterecht is, want “Familjesprickor” is effectief het minst vrolijke album van deze Zweden. De explosieve situatie in de band was daar een reden voor maar er is meer. Het lijkt alsof Hollmer met dit album probeerde om zijn antwoord op de chamber rock te maken. Dat hoeft geen verbazing te wekken natuurlijk als je dit in zijn tijdsgeest bekijkt. Door de voorbije R.I.O.-festivals konden zij kennis maken met de muziek van hun collegebands zoals chamber rock-boegbeeld Univers Zero en zich door hen laten inspireren. In de volgende incarnatie, Von Zamla, zal dat zelfs leiden tot het toevoegen van Michel Berckmans aan de line-up.

Eigenlijk is het jammer dat “Familjesprickor” al het laatste album was van deze incarnatie van Hollmers band, want in feite is dit gewoon voor mij het sterkste wat hij met Samla Mammas Manna (en andere namen) heeft gemaakt. Het lijkt alsof het net die moeilijke omstandigheden zijn die de band heeft geïnspireerd om hier nog een laatste keer echt alles te geven; meer dan geslaagd! Alleen daarom is dit album een grote aanrader. Maar let wel op als je na deze recensie dit meesterwerk wil aanschaffen: vaak zal je buiten Zweden dit album tegenkomen onder zijn Engelstalige titel: “Family Cracks”.

Peter Van Haerenborgh