Van Der Graaf GeneratorAlbum

28 jaar wachten en dan worden geconfronteerd met 37 minuten nieuwe muziek. Da’s ff slikken, maar al had Van Der Graaf Generator maar één nummer afgeleverd, dan was dat al reden voor een feestje geweest. Bovendien presenteren ze er ook nog een cd improvisaties bij om de gezelligheid in de studio met ons te delen. Wat een cadeautjes in deze tijd van het jaar. Heel fijn allemaal.

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: deze nieuwe Van Der Graaf Generator is – alle sensatie achter ons latende – heel, heel erg goed. Alle elementen zoals we die kennen van het drieluik “Godbluff” (1975), “Still Life” (1976) en “World Record” (1976) zijn volop aanwezig, zonder dat de plaat maar ook een moment ouderwets of gedateerd klinkt. Zelfs de wat smoezelige productie is intact gebleven, zelfs behoorlijk verergerd. Daardoor klinkt “Present” rauw en kaal, om niet te zeggen eerlijk. Dat wordt versterkt door de studiogeluidjes die regelmatig te horen zijn, als de leden hoorbaar overleg plegen.

Meer nog dan ooit is “Present” een groepsgebeuren. Waar in het verleden de platen van VDGG nog wel eens naast het uitgebreide oeuvre van de belangrijkste songschrijver en zanger Peter Hammill gelegd konden worden, zet deze nieuwe plaat daar resoluut een streep doorheen. Medeverantwoordelijk daarvoor is David Jackson, die met zijn instrumentale Boleas Panic (slim als tweede geplaatst) op zijn saxofoon toetert en blaast dat het een lieve lust is. Zo hoor ik een saxofoon graag en Hammill doet terecht een stapje terug voor deze meester.

De meeste nummers zijn gebaseerd op stekelige, inventieve en akelig perfect gevonden thema’s, die op een briljante manier worden uitgewerkt. Het plezier wat men in de studio moet hebben gehad spat af van uitvoeringen als Nutter Alert en vooral het punkachtige Abandon Ship. Deze laatste track laat nog eens goed horen waarom veel punkartiesten VDGG hoog hebben staan. Hugh Banton raast in dit nummer als een bezetene over de Hammond, waar de uitroep ‘Abaaandonn ship!’ met echo’s van de andere bandleden die door merg en been gaan. Ik ga al!

En kan iemand mij de maatsoort vertellen van In Babelsberg? Guy Evans leeft zich uit in een onnavolgbaar ritme, waarover Hammill op zijn gebruikelijke ijselijke manier zingt, alsof hij lichamelijk niets heeft mankeert het afgelopen jaar.

Rust wordt ons eigenlijk slechts gegund in het walsachtige openingsnummer Every Bloody Emperor, een typisch Hammill-nummer en een perfect begin van deze cd. En ook in het slotnummer, het mooie On The Beach, waar Hammill mijmert over het leven en het verstrijken van tijd in het bijzonder.

Valt er dan niets ten nadele te zeggen over “Present”? Zeker wel, maar dat hangt ervan af hoe hoog je de lat hebt liggen. Er staan geen nummers op de cd van een kaliber als When She Comes, Pilgrims of Killer, laat staan nummers met veel overgangen zoals A Plague Of Lighthouse Keepers, The Sleepwalkers of Childlike Faith In Childhood’s End. De liedjes die wel op het album staan zijn allemaal vrij riff-gericht en borduren voort op een enkel thema. Je kan horen dat de nummers zijn ontstaan uit eindeloos repeteren en jammen, in plaats van zorgvuldig componeren op een verlaten zolderkamertje. Het is alleen maar aan de jarenlange ervaring van de heren te danken plus de uitstekende beheersing van hun instrumenten, dat de composities niet hebben geleid tot ‘luie’ oplossingen, eenvoudige thema’s en simpele ritmes. De tweede cd met improvisaties geeft uitsluitsel. Klaarblijkelijk zijn alle vier de bandleden snel verveeld met eenvoudige akkoorden, alhoewel de ritmes tamelijk identiek blijven. De tweede cd is derhalve meer een document dan een beluisterbaar muziekstuk.

Een tweede nadeel is de soms wel erg rommelige productie dat sommige progfans zou kunnen afschrikken, alhoewel ik persoonlijk meen dat het ‘open’, haast niet-geproduceerde (punk? Welnee..?) geluid een verstandige keuze is. Typerend is dan wel dat “Present” daarmee aansluit op “The Aerosol Greymachine”, het debuut uit 1969, zodat de cirkel rond is. Beide klinken net zo goed, zogezegd.

Mij zal het allemaal een worst zijn. Van Der Graaf Generator is weer bij elkaar, de plaat is lekker rauw en vies, wie had het kunnen dromen? Ik durf te wedden dat ze er zelfs fans bijwinnen met “Present”. Dubbel-cd, een aantal concerten, vast een dvd, remasters. Wat zat ik nou te zeuren hierboven?

Markwin Meeuws

2CD: