AyreonDVD

In 1995 begon het bijzondere experiment van de Nederlandse componist, multi-instrumentalist en producer Arjen Lucassen. Met wat bij elkaar gespaard geld neemt de voormalige gitarist uit Bodine en Vengeance een rockopera op en blijkt daarmee een gat in de markt te hebben gevonden.

Ruim twintig jaar en negen albums lang blijft het een studioproject, waarbij telkens een veelheid aan wisselende muzikanten de revue passeren. Behalve bij de verschillende nevenprojecten, met name Star One (Live On Earth) en Stream Of Passion (Live In The Real World), zijn de nummers van Ayreon nooit live vertoond. In september 2015 kwam daar verandering in, toen – onder de bezielende leiding van Joost van den Broek – het album “The Human Equation” integraal werd opgevoerd, met een deel van de originele muzikanten en Arjen Lucassen als adviseur. Deze succesvolle uitvoering van “The Theater Equation” smaakt naar meer en heeft uiteindelijk geleid tot het eerste officiële live-optreden van Ayreon. In september 2017 was het zover en speelde Ayreon, met medewerking van Arjen Lucassen, voor het eerst drie succesvolle uitverkochte shows in 013 Poppodium te Tilburg (zie ook ons verslag).

Zo’n uniek evenement moet natuurlijk worden vastgelegd voor het nageslacht. En dus is het optreden met behulp van dertig camera’s opgenomen en wordt het in verschillende formaten, waaronder dvd en blu-ray met 5.1 surround audio, uitgegeven. Meest bijzondere is natuurlijk het 5-discs en 44 pagina’s tellende Earbook en voor de liefhebber is er een uitgave op een drietal 180 grams vinyl platen.

De show is perfect in beeld gebracht en mede dankzij het grote projectscherm is precies te volgen wie wanneer op het podium verschijnt. Dit natuurlijk voor de mensen die minder bekend zijn met de Ayreon gelederen.

De show begint met de proloog van het eerste album dat wordt voorgedragen door Mike Mills, die zo uit de toekomst lijkt te zijn over gestraald. Alle Ayreon verhalen zijn op één of andere wijze met elkaar verbonden (zie ook mijn interview met Arjen Lucassen) en daarmee is dit meteen de proloog voor de gehele avond. Het futuristische scenario is neergezet en de show kan beginnen. De set is opgebouwd met een bloemlezing door het gehele oeuvre van Ayreon, aangevuld met een tweetal nummers van het eerste Star One album, waardoor deze cd/dvd dan ook de subtitel “The Best Of Ayreon Live” heeft meegekregen.

Door de keuze om zoveel mogelijk nummers te programmeren in de show zijn de meeste nummers ook ingekort. Hierdoor passen er maar liefst 28 nummers in de ruim twee uur durende show, maar is bijvoorbeeld Abbey Of Sinn met ruim vijf minuten ingekort naar slechts 4:17 en wordt van het nummer Awareness alleen het middenstuk, Dreamtime, gespeeld. De langere – vaak instrumentale delen – zijn geskipt, waardoor (te) veel aandacht op de vocale prestaties van de zestien zangers en zangeressen wordt gelegd. De muzikale ruimte voor de instrumentalisten – die werkelijk de sterren van hemel spelen – is te klein. Tijd voor een solo is er niet of nauwelijks. Perfect gearrangeerd maar geen ruimte voor een improvisatie.

Het langste nummer uit de show is dan The Castle Hall geworden en het kortste nummer Actual Fantasy (dat overigens met zijn 1:25 niet is ingekort). Ook is er geen ruimte ingeruimd voor de echte lange – en waarschijnlijk te complexe – nummers uit de Ayreon discografie. Een nummer als The Day That The World Breaks Down is jammergenoeg niet geselecteerd. Het zou waarschijnlijk ook te moeilijk zijn geweest om dit nummer op het podium te brengen, met de verschillende dialogen en meerdere personages. Daarnaast is het dan wel weer mooi dat The Theory Of Everything – dat op het album uit meerdere delen bestaat – is samengevoegd tot één volledig nummer.

Verder een schitterende weergave van een perfect optreden. Ook voor degenen die niet aanwezig konden zijn bij één van de optredens – zoals ondergetekende – is de sfeer te voelen en de muziek te beleven. Met veel verve worden de nummers ten gehore gebracht en de live-opnames zijn perfect gemonteerd. Ik ga hier niet het gehele optreden bespreken, dat vind je in het concertverslag, maar enkele hoogtepunten wil ik toch wel aanhalen.

Evenredig veel ruimte is ingericht voor de oudere albums, waarbij ook het debuutalbum voldoende aandacht krijgt. Floor Jansen heeft de rol van Merlin op zich opgenomen tijdens het nummer Merlin’s Will en dat geeft dit nummer net iets meer. Floor Jansen schittert regelmatig op het podium, zoals tijdens Valley Of The Queens, dat ze samen met Anneke van Giersbergen en Marcela Bovio ten gehore brengt, maar ook op The Eye Of Ra dat ze gezamenlijk met haar zus Irene Jansen mag doen voordat iedereen op het podium komt. Maggy Luyten (Nighmare) is ook een opvallende verschijning. Met haar rauwe stem weet ze een nummer als Ride The Comet schitterend in te kleuren. Verder wil ik zeker het optreden van John JayCee Cuijpers noemen. Zijn voorkeur voor Ronnie James Dio – Cuijpers was een paar jaar terug zanger bij de DIO tributeband DEO – is met name te horen bij het nummer Dawn Of A Million Souls. En natuurlijk is de speech van Arjen Lucassen – van ruim tien minuten! – vastgelegd.

Op zowel de audio cd’s, lp’s en op de dvd en blu-ray is het gehele optreden vastgelegd, waarbij overigens Arjen’s Speech alleen op de live-beelden te aanschouwen is (dus niet op cd/lp). Verder treffen we op de dvd en blu-ray de nodige extra’s aan. Naast de drie concertavonden bestond het evenement rondom Ayreon Universe namelijk nog uit een aantal extra facetten. Zo was er op 1 september 2017 – twee weken voorafgaand aan de concerten – een try-out show in de Jupiler Stage (kleine zaal) van 013. Voor zo’n 650 toeschouwers worden de nummers alvast uitgeprobeerd. Een zeventien minuten durende compilatie geeft een mooi beeld van deze try-out show. Verder is er voor honderd gelukkigen op vrijdagmiddag 15 september – de middag voor de eerste show – een ‘dress rehearsal’. Jammergenoeg zijn hiervan geen beelden toegevoegd.

Verder is er een uitgebreide Behind the scenes documentaire, waarin met name de organisatoren Arjen Lucassen en Joost van den Broek ons door het tweejarige proces heenleiden. Een team van honderd mensen heeft twee jaar lang aan de productie gewerkt, van een klein eenmalig optreden naar een groots evenement van drie dagen met meer dan 9.000 toeschouwers, grote schermen, pyro’s en speciale effecten. Ook de meeste andere artiesten krijgen een kans om iets toe te voegen aan deze documentaire.

De eerste echte live dvd van Ayreon is een feit. Na bijna 23 jaar is er dan toch eindelijk een live document dat het werk van Arjen Lucassen met zijn Ayreon project eer aan doet. Een uniek evenement waarvan iedereen allang de hoop had opgegeven dat het er ooit zou komen en waarvan we de herinnering goed moeten koesteren. Want wellicht duurt het weer even voordat we dit kunnen meemaken. Alhoewel … Arjen Lucassen heeft bekend gemaakt het gehele evenement, inclusief visuals, pyro’s en tenminste twintig muzikanten, op de Graspop bühne neer te zetten. Op vrijdag 22 juni 2018 speelt Ayreon dus op het Graspop Festival. Het optreden staat gepland net voor Iron Maiden, dus wie weet…

Mario van Os