Gentle Giant

Free Hand

Info
Uitgekomen in: 1975 (heruitgave in 2000)
Land van herkomst: Groot-Brittannië
Label: WWA Records (1975) / DRT Entertainment (2000)
Website: Gentle Giant
MySpace: Gentle Giant
Tracklist
Just the same (5:34)
On reflection (5:41)
Free hand (6:14)
Time to kill (5:08)
His last voyage (6:27)
Talybont (2:43)
Mobile (5:05)
Gary Green: gitaren, fluiten
Kerry Minear: toetsen, vibrafoon, zang
Derek Shulman: zang, saxofoon
Ray Shulman: basgitaar, zang
John Weathers: drums
Giant at the GG DVD (2006)
Giant on the box DVD (2004)
Scraping the barrel (2004)
Under construction (1997)
Civilian (1980)
Giant for a day (1978)
The missing piece (1977)
Playing the fool - live (1977)
Interview (1976)
Free hand (1975)
The power and the glory (1974)
Octopus (1972)
Three friends (1972)
Acquiring the taste (1971)
Gentle Giant (1970)

Als Gentle Giant met zijn eerste zes platen steeds meer luisteraars heeft weten te bereiken en inmiddels ook met live-optredens behoorlijk aan de weg timmert (de groepsleden wisselen per nummer vaak meerdere malen van instrumenten), zijn ook de verwachtingen voor elke nieuwe studioplaat steeds hoger gespannen. Met “The Power And The Glory” leverde de groep al één van hun meest samenhangende platen af, maar productioneel schortte er op sommige punten nog wat aan. Op dat laatste punt weet de groep de opvolger “Free Hand” wel in het juiste jasje te steken en vooropgesteld: het songmateriaal is kleurrijker dan ooit tevoren. Met name de middeleeuwse invloeden, meerstemmige zang en contrasterende akkoordenreeksen openbaren zich in de zeven stukken op dit album uitstekend. Aan de andere kant zal de groep nooit een echt commercieel hoogtepunt bereiken; ook “Free Hand” blijkt een lastig album om aan de man te brengen en verschijnt wereldwijd bij verschillende maatschappijen (bijvoorbeeld in Engeland bij Chrysalis en in Amerika bij Capitol Records).

Opener Just The Same is een vrolijk klinkende binnenkomer, onder aanvoering van de soepele en ronde begeleiding van Ray Shulman en John Weathers, terwijl Derek Shulman af en toe een paar maten saxofoon meeblaast en Minnear zijn string-ensemble inzet om het nummer extra cachet te geven en een bijna Joe Zawinul-achtige synthesizersolo speelt. Het is nog maar het begin, want als On Reflection begint, weet je als luisteraar de eerste keer niet wat je meemaakt. Laag op laag bouwen de zangpartijen zich op, kraakhelder en subliem gemixt (vooral met koptelefoon beluisteren!) en dat leidt tot één van de meest genietbare momenten in de progressieve muziek in het algemeen. Sonates van Bach ontmoeten de dominante percussie (Stravinsky, Varèse) en de melodieus en middeleeuws getinte houtblazerpartijen op volstrekt unieke wijze, voordat Weathers en Green invallen en het werkje simpelweg wordt weggedraaid. Hoe eigenzinnig. Op het podium werd On Reflection in een afwijkend gearrangeerde vorm behoorlijk heftig gespeeld, terwijl de studioversie nog steeds geldt als het magische moment van de groep. Hun pièce de résistance; een stuk waar ze al jaren op broedden (en al doorklonk in onder andere An Inmates Lullaby op “In A Glass House“), maar nu eindelijk heeft de groep de definitieve vorm gevonden. Daarna volgen voor Gentle Giant-begrippen wat meer gangbare stukken, zoals het titelnummer Time to Kill. Ook hiervoor geldt: subliem gespeeld, met een heerlijk ‘koel’ geluid en gekke muzikale fratsen. Op vocaal gebied is met name het titelstuk voorbeeldig voor de zangexercities van de groep.

Toch krijg je halverwege het album de indruk dat de meeste nummers wel erg rigoureus zijn weggedraaid; niet dat er meer had ingezeten, maar het bevordert niet het eenheidsgevoel van de plaat. His Last Voyage blinkt uit in de akoestische vorm: gitaar smelt samen met vibrafoon en er ontstaat een bijna Zuid-Amerikaanse, Jobim-achtige sfeer. De zang van Kerry Minear blijft hier wat meer op de achtergrond, totdat de meerstemmigheid wederom haar intrede doet en de vorm en het gevoel van spelen steeds kassier wordt. Halverwege leeft Green zich behoorlijk uit op zijn Gibson Les Paul en wordt het stuk – evenals On Reflection – een onvergetelijke toer door de muzikale ziel van de band. De verborgenheid openbaart zich in Talybont, dat op het eerste gehoor sterk middeleeuws klinkt, maar als ‘onderlaag’ meer rockt dan op het eerste gehoor het geval is. Met afsluiter Mobile keert de groep terug naar het stevige geluid van het openingsnummer en ontkom je er niet aan te zeggen dat de cirkel rond is.

Gentle Giant levert met “Free Hand” één van zijn meest complete platen af. Anderzijds is er de reeds opgemerkte kritiek: soms ontbeert het album wat eenheid en vloeiende overgangen. Tegelijkertijd kenmerkt dat juist ook de muziek van Gentle Giant: de muzikale invalshoeken zijn zo rijk georiënteerd en uitgewerkt dat de eenheid op dat gebied eigenlijk niet groter kan worden. Toch hunker je na afloop van elke beluistering weer naar de twee paradepaardjes van het album, On Reflection en His Last Voyage. Twee tracks die “Free Hand” onvergetelijk maken en die de opvolgers “Interview” en vooral “The Missing Piece” behoorlijk op de weegschaal zetten.

Tot slot: de erfenis van “Free Hand” is goed te horen in het werk van onder andere Neal Morse en Kevin Gilbert. Twee natuurtalenten uit Los Angeles die zich sterk hebben laten beïnvloeden door deze eclectische, typisch Engels klinkende groep. Toch een verdienste van formaat.

Wouter Bessels

Aanvulling naar aanleiding van de heruitgave in 2012
“Free Hand”, en dan met name de eerste helft van het album, behoort tot mijn favoriete werk van Gentle Giant. Nummers als On Reflection en Free Hand zijn perfecte voorbeelden van de stijl van de band, en het laatste nummer danst bovendien als een Astaire-Rogersduet. En nu is het album in een nieuwe versie uitgekomen met niet alleen een remaster van de oorspronkelijke mix maar ook een geremasterde oude 4.1-mix op dvd.

De poetsbeurt heeft het album goed gedaan. Het geluid is kraakhelder, en met name de basgitaar komt veel mooier naar voren, zoals met name blijkt uit Free Hand en Time to Kill. Ook de percussie klinkt beduidend scherper, wat een nummer als Time to Kill een stuk pittiger maakt dan op eerdere cd-versies. Veel details zijn een stuk duidelijker te horen, waardoor de luisteraar het album als het ware kan herontdekken. Ook de 4.1 mix is zeer helder, en geeft de muziek soms een nieuwe dynamiek die op de stereoversie niet mogelijk is.

Deze fraaie remaster toont dan ook eens te meer aan dat “Free Hand” een album is dat ook bijna 40 jaar na de oorspronkelijke release nog altijd kan boeien.

Christopher Cusack

Nieuwe aanvulling naar aanleiding van de Steven Wilson remix in 2021

Wie dacht na de heruitgave uit 2012 én de lijvige box set “Unburied Treasure” wel alle versies van “Free Hand” in huis te hebben, komt bedrogen uit. Sterker nog, de reden dat deze klassieker opnieuw wordt uitgebracht is een zeer relevante. Nadat hij zich eerder over het vroegere werk van Gentle Giant boog, giet Steven Wilson nu ook “Free Hand” in een nieuw jasje. Een nieuwe mix die in stereo, maar ook in 5.1 surround overtuigend uit de verf komt.

De lp en de cd bevat de stereo mix, terwijl de Blu-ray de surround mix in 5.1 en Dolby Atmos, de instrumentale mix, plus de oorspronkelijke stereo én quadrafonische mix uit 1975 bevat.

De keuze voor een remix van dit album is niet vreemd. Ten eerste waren de meersporenbanden te traceren, ten tweede geldt “Free Hand” als de bestverkochte Gentle Giant-plaat en ten derde is deze plaat misschien wel de meest afgewogen van de gehele GG-catalogus. Eigenlijk komen alle elementen uit de muziek van de Britten op dit album ruim aan bod.

Wat betreft die elementen heeft Wilson zich in elk geval behoorlijk goed uitgeleefd. De dialoog tussen de ritmesectie en de toetsen in Just The Same, de folkinstrumenten in Talybont en het swingende Time To Kill – vol met de voor GG zo vermaarde ritmische contrapunten – en het weergaloze His Last Voyage, het is goed te horen hoe Wilson heeft gestoeid met de percussie (vibrafoon), piano en gitaarpartijen.

Dankzij de remix is de open klank van de plaat nog wat frisser geworden. Zonder overigens dat de oorspronkelijke klankkleur sterk is veranderd of de mix ingrijpend is aangepast. Prijsnummer blijft On Reflection, waarin de zangpartijen links en rechts (en achter en voor!) worden gestapeld, totdat percussie en piano het geluid meer uitdiepen.

Wie de surround mix laat voor wat het is en naar de stereomix luistert, hoort een veel breder en krachtiger geluidsbeeld. Niet beter, slechter of écht anders dan de oorspronkelijke mix uit 1975, maar het is net alsof er een deken van de luidsprekers is getrokken. Een bekend fenomeen ondertussen. Mag Wilson zich nu op dat andere meesterwerk (“In A Glass House”) van deze invloedrijke en markante groep gaan storten, alstublieft?

Wouter Bessels

CD, Blu-ray:
CD:
LP:

Send this to a friend