Bart Schwertmann – Een kind van de rekening

Een paar weken geleden bespraken wij het solodebuut van Kayak frontman Bart Schwertmann, “Theater Of Grief”. Daarmee is hij de derde Kayakker op rij die in 2021 een soloplaat uit wist te brengen, en wat voor één! Tel daarbij op dat de iconische formatie definitief tot een einde lijkt te komen en je hebt meer dan genoeg stof voor een goed gesprek. Rik van den Heuvel ging dat gesprek aan met niemand minder dan meneer Schwertmann zelf.

Het is vrijdagmiddag. De zon schijnt en het weekend staat voor de deur. Het belooft een heerlijk wandelweekend te worden, maar eerst staat me nog een interview te wachten. Onwennig schuif ik achter mijn laptop, sinds kort betrek ik een leuk appartement samen met mijn vriendin en het is nog even wennen op die nieuwe thuiswerkplek. Het is ook alweer even geleden is dat ik me aan een interview waagde, hetgeen het onwennige gevoel alleen maar versterkt. Soms verlies je net even de zin en de motivatie voor wat normaal juist de krenten uit de pap zijn. Maar na een komisch ongemakkelijke kennismaking van mijn kant en een sympathiek maar licht gehaast welkom van Bart weet ik precies weer waarvoor ik het weer doe.

Een creatief en succesvol jaar

Des te groter is het contrast dat Bart schetst wanneer ik hem de vraag stel hoe het afgelopen jaar voor hem is bevallen. Hij geeft aan een succesvol en met name creatief jaar achter de rug te hebben, met daarin twee lovend ontvangen albums als mijlpalen en nog een reeks gastbijdrages als vocalist voor andere projecten. Toch is het zijn soloalbum, “Theater Of Grief”, waar hij het meest trots op lijkt te zijn, een album dat hem al een tijdje bezighoudt. Gepassioneerd vertelt hij hoe hij zelf verantwoordelijk is geweest voor het volledige album, van composities en teksten tot de artwork en clips. De redenen daarvoor zijn grotendeels financieel van aard, gezien het opnemen en uitbrengen van een plaat flink geld kost, maar buiten dat geeft hij aan hier toch veel plezier aan te beleven. Tevreden stelt hij dat hoewel optreden er niet in heeft gezeten, hij toch veel heeft kunnen bewerkstelligen.

Zoals gezegd levert Bart ook vocale bijdragen op werk van collega-musici. Wanneer ik hem hier naar vraag constateert hij dat hij daar steeds meer voor gevraagd wordt. Ik meen me te herinneren dat ik zijn naam voorbij heb zien komen op de nieuwe Samurai Of Prog. Dit wordt bevestigd terwijl hij aangeeft inmiddels een ‘frequent flyer’ bij The Samurai te zijn en toevallig net bezig is met het inzingen van een aantal stukken voor een nieuw project van de heren Bernard en Pörsti. Zo te horen hoeft Bart zich met het naderende einde van Kayak geen zorgen te maken over zijn toekomst in de muziekindustrie. Hij blijkt een graag gewilde vocalist te zijn en hij vindt het leuk zijn stem te lenen voor interessante projecten. Hij vertelt daar wel bij dat hij wel 100% achter de muziek moet staan, en daardoor niet alles aan durft te nemen.

Een baan in de zorg

Afgaande op het afgelopen jaar in zijn muzikale carrière klinkt het bijna alsof de pandemie weinig impact heeft op Bart. Toch begreep ik via via dat hij naast zijn muziek ook een baan heeft in de zorg. Een wereldwijde pandemie en de zorg… Dat klinkt als water en vuur! Daar wil ik meer van weten. Wanneer ik hem vraag naar zijn baan geeft Bart aan dat het gaat om ondersteuning binnen de gezinnen waar dit nodig is. Daarbij vertelt Bart dat het op dat vlak flink aanpoten en improviseren is geweest de afgelopen tijd, gezien alles digitaal plaats moet vinden en dat toch zorgt voor meer afstand en minder warmte. Je bent volledig aangewezen op beeldbellen, iets wat een andere focus vraagt dan elkaar in het echt kunnen spreken. “Als je dat een hele dag moet doen, dan kan dat best vermoeiend zijn!”.

De toekomst van livemuziek

Vroeg of laat zal het vast wel weer mogelijk zijn, live-muziek. Naast muzikant lijkt Bart mij ook vooral een liefhebber van goede muziek. Daarom vraag ik hem om in beide hoedanigheden zijn visie op de toekomst van livemuziek toe te lichten. “Ik denk dat er heus wel wat gaat veranderen hoor, ik zie het niet gebeuren dat zalen zomaar weer vol mogen.”, niet de meest blijde boodschap.

“Jij kent de Boerderij, ik ken de Boerderij. Ik kom daar graag en ik speel daar graag. Maar hoeveel man gaat daarin? 750. Als ik kijk op tv wat er allemaal gaande is denk ik oei… Hoe gaan we dat doen? Dat vind ik een hele lastige vraag”. Er worden termen bijgehaald als de vaccinaties en de QR-codes om aan te duiden hoeveel tweestrijd er niet gaande is en de weerslag die dat kan hebben op concerten als die weer plaats mogen vinden, “en dat gaat sowieso weer mogen! Maar hoe het zal gaan, dat weet ik ook niet… We zijn er voorlopig nog niet van af”.

De laatste vaart van Kayak

Die onzekerheid lijkt me best griezelig, gezien Ton Scherpenzeel onlangs bekend heeft gemaakt dat Kayak als band zal stoppen na een laatste tour. Bart, sinds enkele jaren de frontman van de iconische formatie, geeft al aan er rekening mee te houden dat het misschien niet door kan gaan of zal moeten worden verschoven, hoe jammer dit ook zou zijn. Toch is hij hier wel al volop voor aan het trainen zodat hij er klaar voor is als het eenmaal kan.

Later in ons gesprek vraag ik Bart nog of hij denkt dat na de aangekondigde tour het doek definitief valt voor Kayak. Hij vertelt me dat dit inderdaad het geval gaat zijn. “Het initiatief komt van Ton Scherpenzeel. Hij heeft een hartaanval gehad een tijdje geleden en eerlijk gezegd had ik toen al een hard hoofd erin. Het is maar afwachten hoe de beste man hieruit komt. Gelukkig heeft Ton zich heel goed hersteld, maar alles viel toen stil. We zouden een tour doen met The Flower Kings, dat is ook niet doorgegaan. Ton is wel op een respectabele leeftijd, dus het kan best wel eens betekenen dat het een keer stopt.

Dat was inmiddels twee jaar geleden. Gelukkig heeft Ton zich goed hersteld, maar ik begrijp ook wel dat je op een gegeven moment op een leeftijd komt dat het mooi geweest is. Als ik dan kijk naar de prachtige Kayak-geschiedenis, waar ik zelf maar kort deel van uit heb mogen maken, dan bestaat de band in 2022 ruim vijftig jaar. Dan is dit denk ik een mooi moment om daar een punt achter te zetten. Het houdt simpelweg gewoon een keer op. Ik vind het echt jammer hoor, Rik. Het is dat ik er nu in zing, maar het staat als een paal boven water dat het een iconische band is en van grote betekenis voor het Nederlandse muzieklandschap”.

Hij geeft daarbij aan dat hij er ook niks voor voelt om de band zonder Ton voort te moeten zetten. Ik herinner me een moment in het gesprek dat ik enkele maanden geleden met Ton Scherpenzeel had naar aanleiding van Kayak’s “Out Of This World”, waarbij we het hadden over het schip van Theseus. Ik vraag Bart wat hij denkt dat Ton van het idee zou vinden, Kayak zonder zijn kapitein van het eerste uur. Bart is stellig dat hij niet de man is die de kar wil trekken. “Dan blijf je over met een band met muzikanten die maar heel kort in de band hebben gespeeld, met alle respect en echt op geweldig hoog niveau. Ton is en blijft wel DE man. Ik zie geen Kayak voor me zonder Ton Scherpenzeel.

In elk geval gaan we stoppen met een big bang. We hebben een hele mooie set en we gaan nog één keer goed knallen!”.

Theater Of Grief live?

Terugkomend op de toekomst van live-muziek geeft Bart ook aan dolgraag de muziek van zijn soloalbum, “Theater Of Grief”, live te willen spelen. “Dat lijkt me echt te gek!”. Toch geeft hij aan dat deze wens ook misschien nog even vooruitgeschoven moet worden. “Buiten dat het hebben van een band als heel lastig kan zijn, is de garantie ook 100% dat alles niet door kan gaan.” Ach, wat in het vat zit verzuurt niet Bart en een mens mag dromen. Ik sta in elk geval als eerste in de rij wanneer het weer kan en mag en ik denk niet dat ik de enige zal zijn. Dat blijkt maar uit de stroom aan lovende recensies die het album heeft mogen ontvangen na de release.

Ik vraag Bart wat al die positieve media-aandacht voor hem betekent, waarop hij aangeeft dat hij daar echt blij van wordt. “Het is een album dat best toegankelijk is, maar zeker niet ‘middle of the road’. Het is een album met behoorlijke uitersten en ik ben heel blij dat mensen dat begrijpen en mooi vinden. Dat je zowel heel rauw en venijnig uit de hoek kan komen muzikaal gezien, maar ook heel emotioneel en melodieus. Dat vind ik mooi, weet je wel. Daar hou ik echt van en dat hebben we op dit album toch maar mooi gefikst! Daarom ben ik ook blij dat het door een breed publiek goed ontvangen is”.




Al jaren in de maak

Ik heb ooit vernomen dat “Theater Of Grief” al een tijdje op de planning stond, wanneer ik Bart hiernaar vraag kan hij dit bevestigen. Volgens Bart is het album altijd een kind van de rekening geweest, het kwam altijd op de laatste plek. Daarom kwam de pandemie stiekem wel goed uit, gezien dit hem vol de tijd gaf om het album eindelijk eens af te ronden. Daarbij beweert Bart dat het album er waarschijnlijk niet was gekomen als niet alles tot een stilstand is gekomen, omdat het toeren met Kayak dan gewoon door was gegaan en hij zijn prioriteiten anders had moeten leggen.

Ervan uitgaande dat het zaadje voor dit album al een paar jaar geleden is geplant, vraag ik Bart of het daadwerkelijke album nog een evolutie heeft doorgemaakt. Is het eindresultaat nog hetzelfde gebleven als het oorspronkelijke concept? Daarop lacht hij en vertelt hij me dat hij altijd heel veel schrijft en dat hij na zijn laatste tour met Kayak zo’n zin had om weer iets te maken dat hij direct de studio indook om nieuwe muziek op te nemen. Dat werd het nummer Supernatural Forces, trots vertelt hij dat dit een van de eerste nummers is dat hij ooit op toetsen heeft geschreven. Daarnaast geeft hij aan ook nog meer singer song-writer achtige stukken te hebben geschreven. Als gevolg van het vele schrijven zijn er wat latere nummers bijgekomen die beter aansloten bij de rest van het album en hebben andere nummers het veld weer moeten ruimen, om de balans zo goed mogelijk af te stemmen.

“Wat ik met die andere stukken doe? Ik weet niet wat ik daar mee doe. Misschien ooit nog eens uitbrengen op een ander project of via een uitgeverij. Het is in elk geval altijd een heel proces en along the way ga je gewoon schrappen. Dat zie je altijd. En daar ben ik heel rigoureus in, Rik. Als ik merk dat een ander nummer beter klinkt dan hak ik met gemak de knoop door. Het belang van het grote plaatje staat voorop.”

Burnout

De meeste lezers zullen het album inmiddels vast al een kans hebben gegeven of de recensie hebben gelezen, toch geef ik Bart de kans om het album in eigen woorden uit te leggen. Enthousiast geeft hij aan dat het een album vol muzikale uitersten is, zoals hij eerder ook aan heeft gegeven, waarbij zijn stem de overkoepelende factor is. Hij grapt dat hij zelf ook een man van uitersten is en refereert naar zijn baan in de zorg die haaks staat op zijn muzikale carrière.

Thematisch gezien is het een zeer persoonlijk album. Bart geeft aan jaren geleden gekampt te hebben met een burn-out, waarbij hij de spreekwoordelijke ‘rock bottom’ heeft en daar ook weer bovenop is gekomen. Het album dient grotendeels als rouwverwerking voor deze zware periode in zijn leven en met dat idee speelt hij al jaren. “Je komt er uiteindelijk wel weer uit, maar dat gaat niet vanzelf. Dat is ook waar de teksten over gaan. Dat idee had ik al heel lang en ik ben blij dat hij uit is. Het heeft een tijdje geduurd, maar ik ben er berentrots op!”.

Ik geef aan dat ik vermoed dat velen zich waarschijnlijk zullen herkennen in het onderwerp en vraag of Bart denkt dat dat misschien meespeelt bij de positieve aandacht die het album ontvangt. Daarop geeft hij aan dat het geen doel op zich is geweest om het herkenbaar te maken, maar dat het wel open en eerlijk is, bij vlagen best een beetje donker “maar dat is ook zo, je maakt echt een periode mee dat je best somber bent en niet echt weet waar je heen wil. Daarover gaan de teksten.”

Bart geeft ook aan dat de term ‘burn-out’ misschien wel wat snel wordt geroepen, maar dat als je erin zit dat echt naar is en je er echt niet zo makkelijk uit komt zonder hulp en dat je je daarvoor niet hoeft te schamen. Daarbij vertelt hij ook dat hij op zijn werk als hulpverlener en zijn werk als zangdocent bij het Noorder Muziek Instituut, wat hij daarnaast doet, ook merkt dat sommige mensen zich echt ongelukkig voelen tijdens de pandemie, omdat die zijn tol eist voor mensen. Stiekem lijkt het Bart wel mooi als het album daarom het taboe op je slecht voelen of opgebrand zijn een beetje kan doorbreken. “Het is niet erg om je kwetsbaar op te stellen. Het is niet erg als dingen niet gaan zoals je het graag had gezien. Zo is het leven.”

Maar zoals hij al aan heeft gegeven is dat niet zijn doel. “Mensen willen altijd weten waar het over gaat, de muziek”. Of je het concept nu in je achterhoofd hebt of niet, de muziek moet gewoon overeind blijven staan, is de conclusie. De boodschap in de teksten kun je meenemen of je laat hem achter. Alles is prima, denk ik.

Nieuwe muziek op komst?

Wanneer ik Bart eerder in ons gesprek vraag naar albums van collega-musici waar hij zelf naar uitkijkt, kan hij het niet laten om ook een tipje van de sluier over zijn nieuwste wapenfeit op te lichten. Met zijn allereerste band, Galaxy, brengt hij binnenkort nieuwe oude muziek uit. Het gaat om opnames die al 25 jaar op de plank liggen en waarvan hij dacht dat niemand erop zat te wachten, tot David Van Hartingsveldt interesse toonde in de opnames.

Als we Bart mogen geloven kunnen we een plaat vol hele toffe neo-prog verwachten van vier talentvolle en productieve jongens. Tegen het einde van de band hebben ze het album “Runaway Men” weten op te nemen, maar rond diezelfde tijd bleek ook de rek een beetje uit de band te zijn. Des te meer bijzonder dat er een kwart eeuw later toch nog een vervolg lijkt te komen!

“Heel bijzonder ook om je eigen stem zo terug te horen. Indertijd zong ik en speelde ik basgitaar tegelijk en om sommige dingen terug te horen was echt verbazingwekkend! Echt een openbaring om dit terug te horen. Het waren oude opnames en toch klonk het behoorlijk fris.”

“Het klinkt gewoon echt te gek. Ik vind dat zo bijzonder, weet je wel, 25 jaar later komt er toch nog een album uit!”.

Met de belofte om ons op de hoogte te houden zodra er meer nieuws over dit project naar buiten mag worden gebracht, besluiten we ons gesprek af te ronden. Ik bedank Bart nogmaals voor zijn tijd en spreek de hoop uit dat we elkaar de volgende keer zonder digitaal tussenschot kunnen zien. Met een wederzijds “Geniet van je weekend” sluit ik de call en klap ik mijn laptop dicht. Er is nog genoeg te doen in mijn nieuwe huisje…

Fotografie door Albert-Jan de Boer Photography