AyreonAlbum

Vraag een willekeurige progliefhebber in Nederland wie de bekendste progressieve rockmuzikant van Nederland is en de kans is groot dat Arjen Anthony Lucassen genoemd wordt. Met zijn eigenzinnige karakter, kenmerkende en consessieloze hardrock uiterlijk en eigen muzikale stijl is hij de peetvader van progminnend Nederland. In de tweede helft van de jaren negentig van de vorige eeuw -en de eerste vijf, zes jaar van de huidige- was hij diplomatiek gezegd  zo’n beetje de ambassadeur van Nederland op het gebied van prog en prog-metal. Eigenlijk tot aan de tweede helft van het eerste decennium,  want toen worstelde Lucassen plotseling met zijn gezondheid, zijn leven en bijna vanzelfsprekend, gevoelsmatig ook met zijn muzikale loopbaan.

Vijf jaar naar het verschijnen van “01011001” is er dan toch een doorstart van het Ayreon Project. Het nieuwe album van Lucassen kent in principe vier lange nummers met een conceptverhaal wat ontstaan is nadat Lucassen een documentaire over Stephen William Hawking had gezien. Deze gehandicapte wis- en natuurkundige hield zich onder andere bezig met de  algemene relativiteitstheorie en de “Theory Of Everything”. Dit fenomeen inspireerde Lucassen tot het ontwikkelen van een verhaal over een genie die de ’theorie van het alles’ wil ontrafelen, maar dat lukt niet. Het genie neemt zijn gezin mee in zijn ambitie met alle gevolgen van dien. Meer over dit verhaal kan je lezen in het interview dat Progwereld met hem had in oktober 2013.

The “Theory Of Everything” is muzikaal gezien vooral een reis door de 70er, 80er en 90er jaren progressieve rock geworden, met veel aandacht voor de Angelsaksische folk. Het album begint al gelijk een beetje in de jaren ’70 stijl met hints naar Focus en Flairck en daarin worden de uitstekende zingende Cristina Scabbia als ‘Mother’ en Michael Mills als ‘Father’ gepresenteerd. Het is gelijk opvallend aan het begin van de cd dat er zeer doelmatig wordt gemusiceerd. Het album is over de gehele linie minder druk dan de vorige albums, heeft een doelmatige productie en is vooral ook minder tumultueus te noemen. Wat de cd in mijn ogen vooral aantrekkelijk maakt, zijn de heerlijke toetsen, die nadrukkelijker dan ooit aanwezig zijn op het album. Vooral de soms gierende en kokende Hammond riedels zijn een feest om te horen. Zo is er een aantal hoogtepunten te vinden. Zo is Progressive Waves (cd1) een mooie afspiegeling van de verschillende jaren progressieve muziek met flitsende solo’s van Jordan Rudess en Keith Emerson op de Moog synthesizer. Voor toetsenfreaks vingerlikkend mooi en het zal voor velen ook veel te kort zijn. Ook het begin van de tweede cd is heerlijk sfeerrijk (Fluctuations) en de opvolgende nummers Transformation en Collision komen indrukwekkend je speakers uit. Het gevoel van overweldiging door de orkestratie is hier ouderwets aanwezig met daarin een stukje toetsen dat doet denken aan de jaren tachtig synthesizer muziek van Mike Oldfield of zelfs aan Jean Michel Jarre. Ook zijn enkele nummers heerlijk meeslepend en hebben een fijne vorm van tragiek meegekregen, zoals Side Effects. Met daarin een prachtig vocaal aandeel van John Wetton (‘The Psychiatrist’ ) en Micheal Mills. Ook Marco Hietala als ‘The Rival’ en JB Christoffersson als ‘The Teacher’ maken indruk op het album.

Het is waarschijnlijk een inkoppertje, maar het gegeven dat er minder zangers en zangeressen zijn gebruikt, heeft het totaalgeluid aanzienlijk verbeterd. Zeker ten aanzien van het licht chaotische album “01011001”. Achteraf was Lucassen ook verre van tevreden over dit album en die zelfkritiek siert hem dan ook (zie interview). Ondanks de vernieuwing zijn er nog steeds kenmerkende elementen van Lucassen in het album te vinden. Bijvoorbeeld de duellerende zang, het gebruik van diverse soorten toetsen met de daarbij oplopende gierende solo’s en de onmiskenbare Arjen Lucassen slaggitaren. De drums van oudgediende Ed Warby zouden in dit geheel ook vertrouwd moeten klinken, maar klinken op één of andere manier heerlijk verassend en aanwezig in de productie. Meer dan ooit maakt Lucassen gebruik van de instrumenten cello, viool  en diverse soorten fluit, waardoor er vaak een folky karakter aan de muziek wordt meegegeven, waarin Troy Donockley een grote rol heeft gekregen. Is er slechts één smetje op dit album te vinden. Dat is de solo van Steve Hacket in The Parting. Op zichzelf is de solo prima, maar een geoefend oor kan duidelijk waarnemen dat de solo in een andere studio is opgenomen. Het voelt vooral na meerdere luisterbeurten een beetje als een vreemde eend in de bijt. Ook de solo op zichzelf past wat mij betreft niet helemaal in het muzikale concept, maar dat is dan ook het enige smetje.

Arjen Lucassen is weer terug. De koning van de rockopera’s kan het na een paar overbruggingsjaren nog steeds. De algehele productie heeft meer aandacht gekregen, is wat ‘ronder’ dan de Lucassen projecten van de laatste jaren. De sound is nog steeds vet en gelikt, maar veel subtieler en back to basic, in zoverre je daar van kan spreken bij de Hollandse multi-instrumentalist. Uiteraard is het een subjectieve beoordeling, maar de muziek valt simpelweg  gemakkelijker te verwerken. Het album klinkt dit keer ook meer in de richting van prog dan de vette metal sound van de laatste twee uitgaven. Zo zijn er geen grunts op het album te vinden en het gitaarwerk klinkt technischer dan het veelal agressieve slagwerk in “The Human Equation”. Lucassen is gevarieerd, overdrijft niet in de al eerder toegepaste trucjes en heeft voor zijn doen de bezem door de kast gehaald.  Lucassen is met “The Theory Of Everything” kordaat over zijn eigen schaduw heengestapt, maar heeft geen afstand genomen van zijn kenmerkende factoren.  De donkere wolken boven de muzikale toekomst van Arjen Lucassen zijn wat mij betreft volledig verdreven. Even sloeg de twijfel een paar jaar geleden bij mij toe. Die is met het verschijnen van “The Theory Of Everything” weer volledig verdwenen.

Ruard Veltmaat

2CD:

2CD + DVD Special Edition:

4CD + DVD Limited Edition: