Lesoir, band in beweging
Na vijf jaar ligt er weer een nieuw album van het uit Limburg afkomstige Lesoir in de (online) winkels. Toch kun je niet stellen dat het lang stil geweest is rond deze formatie. Ze weten zich steeds weer in de kijker te spelen. Ik maak een Zoom-afspraak met zangeres Maartje Meessen.
De laatste keer dat ik haar sprak, in april 2020, was net een maand daarvoor de coronacrisis uitgebroken en stond heel het land op zijn kop. Achteraf bleek ze toen ook zwanger van haar dochter. Als ik haar vraag of ze nu ook iets op te biechten heeft, schiet ze in de lach. Nee, ze is niet zwanger.
“Ja, ik weet die tijd nog goed. We zouden toen in mei een paar shows geven voor ons album “Mosaic” maar die moesten we toen annuleren. Kun je nagaan, onze dochter waar we het net over hadden en waar ik toen zwanger van was, die gaat over drie weken naar de basisschool. De tijd vliegt.” Het valt op dat Lesoir steeds de voorgrond weet te vinden. Waar de meeste bands een album uitbrengen en met moeite één of twee optredens weten te regelen waarna het weer jaren stilvalt, weet Lesoir steeds weer te verrassen. Na “Mosaic” hebben ze een online concert gegeven, hebben ze de ep “Babel” uitgebracht, tourden ze met Kayak en Riverside en stonden ze in het voorprogramma van Motorpsycho en op het Midsummer Prog Festival.
“Nou, dank voor het compliment! Wij vinden af en toe dat we nog te weinig in de picture staan. We zijn niet fulltime met de band bezig, alhoewel het er soms wel op lijkt. We kunnen gewoon moeilijk stil zitten. En het is vooral Ingo (Dassen, gitarist en partner van Maartje) die er ontzettend veel tijd in stopt en overal shows probeert te boeken. Wij hebben heel sterk de instelling dat je er hard voor moet werken en alles zelf moet doen. Optredens komen echt niet vanzelf. Je moet er tijd en energie in steken. Je moet in beweging blijven, contacten warm houden en nieuwe vrienden maken. Daarbij willen we proberen om elke twee jaar iets uit te brengen.”
De band is vindingrijk en pakte vooral in het begin alles aan. Zo ontdekte ik de band zelf toen ik in maart 2018 naar het soloconcert van Steven Wilson ging. Na afloop van het concert gaf Lesoir een optreden in de foyer. “Ja, dat was niet de meest dankbare plek om te spelen. Het concert waar de mensen voor kwamen was afgelopen en de meeste mensen lopen je voorbij omdat ze naar huis willen en de bus moeten halen. Maar toch helpt het. Kijk, de Europese tournee met Riverside is natuurlijk lucratief. Die fans passen wel bij onze muziek en we hebben er heel veel nieuwe fans mee gewonnen. Maar het begint echt met het aannemen van de kleine dingen.”
“Zo’n tournee met Riverside vergt wel veel planning en organisatie. Drie van de vijf bandleden zitten met banen waar ze zaken voor moeten regelen en wij hebben onze dochter. Ook onze drummer Bob heeft een gezin en wil daar niet te lang van wegblijven. Dus we toeren drie, maximaal vier keer per jaar en nooit langer dan twee weken. De tournee met Riverside duurde vier tot vijf weken. Dat zie ik ons in de toekomst niet meer zo snel doen.”
De bandleden hebben het dus naast de muziek al druk genoeg. Daarom is het geen band die wekelijks bij elkaar komt om lekker te spelen. “We zien elkaar alleen als we ons voorbereiden op shows. Soms ontmoeten we elkaar voor meer inhoudelijke zaken, maar meestal draait het om de productie goed af te stemmen. Dan hebben we ook onze licht- en onze geluidsman erbij en werken we alles door. Alles moet goed staan. Wij nemen altijd alles zelf mee. We zijn behoorlijk selfsupporting. Dat maakt het denk ik ook voor andere bands aantrekkelijk om ons te vragen. We hebben onze eigen crew en reizen ook het liefst zelf. Bij voorkeur zijn we onder ons. Zo blijven ze flexibel en dat vinden we fijn.”
De ep “Babel” die in 2022 uitkwam deed het goed bij fans en recensenten. Niet in de laatste plaats vanwege de prachtige video die erbij zat. Je zou denken dat de band er een volledig album van had kunnen maken door nog een half uur muziek toe te voegen, maar dat is nooit de bedoeling geweest.
“Het nummer Babel bestaat eigenlijk uit allemaal verschillende fragmenten, die in potentie allemaal ‘losse’ nummers zouden kunnen worden. Mochten we ooit eens zonder inspiratie komen te zitten, dan zouden we ze wellicht kunnen uitwerken tot volwaardige songs. Maar dat is voorlopig niet aan de orde. We zouden nu al een volledig nieuw album kunnen maken. Er ligt alweer zoveel nieuw werk op de plank. Maar over “Babel” gesproken, als je nu de special edition van ons nieuwe album koopt op vinyl dan staat “Babel” daar ook in zijn geheel op. Verder weet je nooit wat er nog gebeuren kan. Stel dat we ermee het theater in zouden kunnen, of er een film van kunnen maken, dan kun je altijd nog kijken naar uitbreiding.“
Wie de band op Facebook volgt heeft in maart 2023 het trotse bericht zien staan dat het nieuwe album “Push Back The Horizon” helemaal opgenomen en gemixt was. Het is nu eind september 2024 en het album komt nu pas uit. Hoe zit dat eigenlijk? Maartje moet lachen als ik het vraag. Het is ook bizar dat een album af is en dan nog anderhalf jaar op de plank blijft liggen. Het blijkt te maken te hebben met de zoektocht naar een nieuw label.
“Het opnemen zelf ging echt heel snel. Dat had ook te maken met de beschikbaarheid van John Cornfield die als producer was gevraagd. Hij had gezegd dat als we met hem wilden werken we binnen een maand moesten opnemen, daarna zat hij meer dan een jaar vol. Toen is het allemaal heel snel gegaan. In december werd de muziek opgenomen en in januari ben ik toen naar Cornwall gegaan om mijn stukken in te zingen. Een maand later was alles afgemixt.”
“Toen rees de vraag wat we precies met het album wilden. We moesten op zoek naar een nieuw platenlabel. Onze vorige label Gentle Art Of Music was er eerder al mee gestopt, dus voor het nieuwe album moesten we opnieuw gaan shoppen. We hebben de grote proglabels geprobeerd zoals Kscope en InsideOut maar die wilden het niet doen. Die processen hebben echt heel lang geduurd. We hebben echt label voor label geprobeerd. Pas als de een ons afwees, gingen we naar de volgende. En dat moet ook goed voelen. Als een label zegt dat ze het wel willen uitbrengen, maar er vervolgens geen tijd in willen steken, dan willen we dat ook niet. Dan kun je het net zo goed zelf doen. Dat hebben we met “Mosaic” toen wel gedaan, maar dat wilden we niet meer. We zijn erg blij met V2 records. En daar hebben we eerder bij gezeten dus is de cirkel een soort van rond.”
Dan het nieuwe album. Het album “Latitude” omschreef Maartje in ons vorige gesprek als ‘een behoorlijk boos’ album. “Mosaic” kreeg meer het stempel ‘vriendelijk’. Ik ben benieuwd hoe ze dit nieuwe werk ziet. “Nou, ik denk een mix van beide. Het heeft best wel intense stukken, maar ook de melodie van “Mosaic”. Het is denk ik ook wat minder complex. Het is door de intense strijkersarrangementen ook wel wat bombastisch soms. Ik denk ook dat we meer uitstapjes maken naar andere genres. Verder is het album denk ik iets makkelijker in het oor liggend.”
Het zijn woorden die niet meteen bij mij opkomen. Ik ben zelf vooral verrast hoe af en toe de beuk erin gaat! Ik hoor invloeden van Amplifier en Explosions In The Sky. “Ten opzichte van “Mosaic” zitten er zeker wel meer stevige stukken in inderdaad.”
Is het dan de invloed van de producer? “Niet qua composities, maar zeker wel qua sound, ja. Hij heeft wel zoiets dat als iets moddervet zou kunnen klinken, je het ook zo moet laten klinken. Hij houdt best van stevige bands en hij heeft van ons wel de vrije hand gekregen.” Maartje is ook degene die alle teksten voor haar rekening neemt. Op “Mosaic” waren die redelijk persoonlijk. Ze vertelt dat ze op dit album zich vooral door de muziek zelf liet inspireren. Verder staan alle nummer op zich zelf, er is geen rode draad of concept.
“Het begint bij mij altijd met een bepaald gevoel dat ik bij de muziek heb. Verder moeten de woorden ook goed passen, het moet goed in lijn met de muziek zijn. Soms komt daar dan een onderwerp uit. Het kan ook zijn dat ik bijvoorbeeld ergens mee zit en dat ik die ervaring dan gebruik. Dan zie ik beelden op de tv van gevluchte kinderen die buiten moeten slapen. Daar komt dan het nummer Under The Stars van. Ik vind het zelf heerlijk om buiten te slapen als ik kampeer bijvoorbeeld. Mijn dochter vond het altijd fijn om buiten onder de sterren te slapen in de kinderwagen. En dan denk ik ook aan die gevluchte kinderen en dan maak ik er toch iets beladens van. Teksten kunnen verder gaan over wat ik meemaak of mensen in mijn directe omgeving. Of bijvoorbeeld een bepaalde aversie tegen de overheid in het nummer What Do You Want From Me? Teksten worden wel heel vaak gevoed vanuit mijn maatschappelijke betrokkenheid. Mijn vader was protestzanger in het dialect. Dus dat zal ik wel van hem geërfd hebben.”
Op de vraag naar de toekomstplannen kan ze vertellen dat de band op 25 januari 2025 te horen is op het Midwinter Prog Festival in Utrecht. Ze spelen dan “Babel” in zijn geheel en ook nieuwe nummers van de laatste plaat. Kristoffer Gildenlow zal dan als gast meespelen. Verder zullen we de band vast wel op andere momenten gaan zien. Ze kunnen immers niet goed stilzitten.
Tears For Fears komt met eerste livealbum
Tears For Fears heeft aangekondigd op 25 oktober 2024 zijn allereerste livealbum, “Songs For A Nervous Planet”, te zullen uitbrengen.
Dit album bevat niet alleen de bekendste nummers van de band, maar ook vier gloednieuwe tracks, Say Goodbye To Mum And Dad, het prog-vriendelijke Emily Said, Astronaut en de nieuwe single The Girl That I Call Home. Er verschijnt ook een Blu-ray versie van het album met daarop surround mixes van Steven Wilson.
“Mijn vrouw Emily vraagt me al jaren om te proberen een liefdesliedje voor haar te schrijven,” vertelt gitarist/zanger Roland Orzabal over de nieuwe single. “Dus uiteindelijk heb ik het gedaan. Ik was in Hawaï, nam mijn telefoon mee en elke dag zong ik het refrein, vele, vele keren. Maar ik kon geen titel bedenken. Op een avond ging ik naar bed en ik deed dat ding waarbij we het universum vragen “help me alsjeblieft, geef me een echt goede titel.” De volgende ochtend werd ik wakker met The Girl That I Call Home. En mijn vrouw is er dol op.”
“We besloten vorig jaar om de liveshow te filmen,” voegt bassist en zanger Curt Smith toe over het eerste livealbum van de band. “Ik denk dat veel mensen niet weten dat we eigenlijk een goede liveband zijn! Ze zien een duo en denken dat het twee mensen zijn met een paar keyboards en een stel achtergrondbanden, en dat is het dan. In de loop der jaren zijn we enorm verbeterd sinds onze hoogtijdagen in de jaren tachtig.”
“We hebben nog nooit een officieel livealbum uitgebracht, dus je zou kunnen zeggen dat dit een album is dat veertig jaar in de maak is,” vervolgt Orzabal.
Tegelijkertijd brengt de band “Tears For Fears Live (A Tipping Point Film)” uit, een concertfilm die is opgenomen in het schilderachtige FirstBank Amphitheater in Graystone Quarry in Franklin, Tennessee, tijdens hun uitverkochte wereldwijde Tipping Point Tour Part 2. De film gaat in première in meer dan 1100 bioscopen wereldwijd op 24 en 26 oktober. De kaartverkoop begint donderdag 19 september. De film is ook in een aantal Nederlandse theaters te zien.
“Songs For A Nervous Planet” zal verkrijgbaar zijn als een twee-lp vinyl set, een gelimiteerde deluxe driedubbel vinyl set, op cd en als digitaal album.
Het album is vanaf nu al te bestellen: https://tearsforfears.komi.io/
De tracklist:
2CD & Download:
Say Goodbye To Mum And Dad *
The Girl That I Call Home *
Emily Said *
Astronaut *
No Small Thing
Tipping Point
Everybody Wants To Rule The World
Secret World
Sowing The Seeds Of Love
Long, Long, Long Time
Break The Man
My Demons
Rivers of Mercy
Mad World
Suffer The Children
Woman In Chains
Badman’s Song
Pale Shelter
Break It Down Again
Head Over Heels
Change
Shout
*New Studio Tracks
Meer, prog met ziel en zaligheid
Het is altijd gaaf om een band te zien groeien. Het Noorse Meer is hiervan de overtreffende trap. De groei die zij op hun nieuwe album “Wheels Within Wheels” laten horen is ongekend. Het album wint aan kracht bij elke luisterbeurt. Opvallend daarin is de enorme vocale klasse van broer en zus Johanne en Knut Kippersund. Daarom moest ik een van de twee écht spreken. Ik plan een Zoom-afspraak met Johanne en haar man, tevens gitarist van de band, Eivind.
Hoe kijken jullie terug op de periode nadat jullie in 2021 het album “Playing House” hadden uitgebracht?
Johanne: “Eigenlijk waren we enorm verrast door alle positieve aandacht voor het album. Opeens hadden we een groot publiek. Het was voor ons voor het eerst dat we zoveel mensen bereikten met onze muziek. Onze eerste ep en album kregen eigenlijk helemaal geen aandacht. Alles veranderde toen Karisma Records in beeld kwam.”
Eivind: “En het album kwam ook nog eens midden in de pandemie uit. Het heeft in die zin mensen veel goed gedaan. We kregen van over de hele wereld de vraag om te komen optreden. Daar konden we dus weinig aan gehoor geven. Hopelijk kunnen we met dit nieuwe album meer optreden.”
Ik heb het idee dat het Nederlandse publiek jullie in de armen heeft gesloten na jullie drie optredens in ons land.
Johanne: “Het Nederlandse publiek is zo gaaf! Zo anders dan hier in Noorwegen. In Noorwegen zijn de bezoekers vooral dronken en luidruchtig, in Nederland luisteren de mensen echt. Ze ondergaan het in die zin meer en geven ons ook terug wat ze ervan vinden. We houden er echt van om in Nederland te spelen (ze straalt helemaal).“
Eivind: “Het voelt echt een beetje als ons tweede huis.”
Voor mij is “Playing House” het ultieme lente-album. Het heeft een positieve vibe. Het nieuwe album ervaar ik als veel intenser en donkerder, in positieve zin. Is dat zo ontstaan of was dit een bewuste keuze?
Johanne: “Ik denk dat het zo ontstaan is. Nu het album af is, ben ik het met je eens dat het allemaal wat meer intens en donker overkomt. Er zit wellicht iets van een hopeloos en radeloos gevoel in. Ik denk dat mensen dat tegenwoordig ook veel meer ervaren. Toch zitten er zeker ook veel lichtpunten en momenten van hoop in.”
Eivind: “In die zin reflecteert het album ook de wereld zoals we hem nu ervaren.“
Waarin verschilt volgens jullie het nieuwe album “Wheels Within Wheels” van jullie vorige album?
Johanne: “Het voelt voor mij wel als een soort vervolg op “Playing House”, maar dan wat meer pop- en rockgeoriënteerd. We wilden vooral ook songs schrijven die live goed zouden werken en die goed live te spelen zijn.”
Eivind: “Ik denk dat we steeds meer tot het punt komen waar we met onze muziek willen zijn. Als een trechter komt er steeds meer focus. Met dit album hebben we weer een grote stap gezet.”
Johanne: “Je merkt in die zin ook wel dat we al twaalf jaar samen een band vormen. Het wordt makkelijker. Aan dit album hebben we korter gewerkt dan aan het vorige. Dat komt denk ik omdat we ons eigen geluid echt wel ontdekt en ontwikkeld hebben. Al met al zijn we een jaar bezig geweest met schrijven en opnemen. Ik denk dat het echt geweldig wordt om dit live te gaan spelen. Op dit moment zijn we vooral heel veel aan het repeteren om te zorgen dat we de nieuwe songs goed live kunnen brengen. En geloof me, dat is een hele uitdaging. Er zijn zoveel details en ook vocaal gezien is het erg uitdagend. Soms denk ik echt: heb ik dat zelf zo gezongen in de studio? Moet ik dit ook live doen?!.“
Nu we het er toch over hebben, vocaal gezien is dit album zo ontzettend goed! Jij en je broer leveren echt een topprestatie. Hoe kijk je op de opnames terug?
Johanne: “Het was voor ons beiden echt wel een uitdaging. Aan de andere kant, we zijn broer en zus en zingen ons hele leven al samen. Dat helpt enorm. Daarnaast dagen we elkaar echt uit en pushen we elkaar om het beste eruit te halen. Mensen vragen vaak of er iets van competitie tussen ons is, ik denk dat dit wel het geval is, maar op een positieve manier. We weten van elkaar wat we kunnen en dagen elkaar uit het hoge niveau te halen en dit zelfs een beetje te overtreffen.
Er waren momenten in de studio waarin na een dag zingen mijn lichaam compleet uitgeput was. Het vergde zoveel energie. En toch houd ik daar ook van. Zo maak je kunst, door je hele ziel en zaligheid erin te leggen.”
Aan het einde van de videoclip van Golden Circle zie je Knut een soort van uitgeput op de grond vallen. Ik kan me zo voorstellen dat dit na het opnemen van elke song wel gebeurde?
Johanne: “Nou, daar zaten we niet ver vanaf inderdaad (lacht). Het was op sommige momenten zo zwaar.”
Eivind: “We hebben het instrumentale deel in slechts een week opgenomen. Het opnemen van de vocalen heeft meerdere maanden geduurd. Dat zegt al heel wat. Het was vaak één intense studiodag en dan weer twee weken niet.”
Hadden jullie veel takes nodig?
Johanne: “Soms wel ja, maar in de meeste gevallen bleek dat de eerste of tweede take toch het beste was. Als je een hele dag aan het zingen bent, wordt het echt niet beter. Je moet het van het begin hebben. Er zitten ook veel lagen in de zang, die moesten ook allemaal gezongen worden. Vandaar dat dit proces een stuk langer duurde.”
Kijk je er tegenop om al deze vocale hoogstandjes live te moeten uitvoeren? En hoe doe je dat als je meerdere optredens na elkaar hebt?
Johanne: “Ik kijk er niet tegenop. Zowel Knut als ik hebben robuuste zangstemmen. We kunnen veel hebben. We zijn beiden geschoolde en professionele zangers, we weten wat we in huis hebben. We zorgen goed voor onze stem en hebben ook het geluk dat we op dat gebied ook nooit echt problemen hebben ervaren. Je stem is een spier en die kun je trainen. We toeren nooit avond aan avond achter elkaar. Dus ja, het wordt uitdagend, maar zeker goed te doen.”
Eivind: “We houden er weldegelijk rekening mee nu we de setlist voor de optredens aan het samenstellen zijn. We kunnen niet allemaal intense songs achter elkaar spelen. We moeten daarin echt een balans zien te vinden om de stemmen niet te veel uit te putten. Dat speelde bij de vorige optredens nog niet, maar nu moeten we dat wel in gedachten houden.”
Hoe wordt bepaald wie welk gedeelte zingt?
Johanne: “Dat gaat denk ik vrij natuurlijk. Bij het jammen en schrijven van de muziek ontstaat er vaak wel iets van: dit is typisch een Knut-song, of deze past beter bij Johanne. Als ik meer bezig ben met het maken van de melodie, dan wordt het automatisch ook meer mijn nummer.”
Eivind: “Jullie zijn helemaal gelijkwaardig aan elkaar en ook de verdeling gaat eigenlijk heel soepel. De muziek zou ook niet werken als steeds een het nummer zou zingen. Het is de wisselwerking die het zo sterk maakt.”
Volgens de credits ben jij, Eivind de componist, houd je rekening met de stemmen als je de muziek schrijft?
Eivind: “Eigenlijk is het componeren vooral een groepsproces waarin iedereen zijn/haar bijdrage levert. Het is wel vaak zo dat ik met een basisidee kom, bijvoorbeeld met een riff of akkoordenschema. Vervolgens werken we dit verder uit in de repetities. Johanne en Knut schrijven voornamelijk de melodieën en de teksten.”
Is het niet lastig om muziek te schrijven als je met zoveel bandleden bent?
Eivind: “Het is een proces, dat zeker. Onze muziek wordt juist zo uniek omdat er zoveel mensen aan meewerken die allemaal een verschillende smaak hebben en iets eigens inbrengen. We vinden het belangrijk dat iedereen zijn/haar bijdrage kan leveren en zo een stuk eigenaarschap krijgt. Ik had deze muziek nooit in mijn eentje kunnen creëren.”
Johanne: “We werken natuurlijk ook al lang samen. We weten wat we aan elkaar hebben. En natuurlijk botst het wel eens, maar we proberen het dan wel klein en licht te houden. En na dit proces ga ik aan de slag met de teksten. Eerst de muziek en dan de teksten. Andersom zou het voor mij niet werken. Ik begin pas als de song zo goed als af is. Teksten maken is een langdurig proces. Ik vraag me eerst af waar de song nu ten diepste over zou moeten gaan en begin dan te schrijven.
We namen de instrumenten op in de Ocean Sound Studio in het westen van Noorwegen. De studio ligt helemaal afgelegen aan de oceaan, echt prachtig. Terwijl iedereen binnen bezig was, zat ik buiten op een rots en worstelde in alle rust met de teksten. Ik zat in mijn eigen prachtige bubbel. Als een soort archeoloog stof ik als het ware al het stof weg om steeds te kunnen bedenken welke woorden ik het beste kan gebruiken. Ik zie het meer als ontdekken dan als schrijven.”
Net als op het vorige album gaan er nogal wat nummers over relaties. Is dat een onderwerp dat je bezighoudt?
Johanne: “Ik denk dat het album niet zozeer over relaties tussen mensen gaat, maar meer om de relatie met de wereld en binnen gemeenschappen zoals gezinnen en vriendengroepen. Het grote overkoepelende thema voor mij is vooral verlies van onschuld. Het kwijtraken van je kinderlijke manier van hoe je naar de wereld kijkt.” (briljant verwoord in het nummer Chain Of Changes, red.).
Het viel mij op dat er veel meer – prachtige – orkestraties in de muziek zitten en minder vioolsolo’s van Åsa Ree.
Eivind: “Ik denk dat je gelijkt hebt. Maar we kijken steeds naar wat het beste is voor de song en wat daarin nodig is. Op het vorige album had Åsa ook meer inbreng, waardoor je haar prominenter hoort.”
Hoor ik op Take Me To The River een echt pijporgel?
“Jazeker! Onze toetsenist Ole Gjøstøl heeft zijn connecties ingezet en kreeg het zo voor elkaar om het gloednieuwe pijporgel van de kathedraal van Hamar te mogen gebruiken.” (Maarten: later mailt hij mij een kort filmpje die hij met zijn smartphone heeft gemaakt waarin je hem in een enorme kathedraal het stuk ziet spelen).
Wat me ook opviel was dat er effectief maar één gitaarsolo te horen is. Je merkt het pas als hij in het zevende nummer voorbij komt.
Eivind: “Volgens mij zit er in vrijwel niet een Meer-song een echte gitaarsolo.”
Johanne: “En dat zou best meer mogen. Wij dringen er bij hem vaak op aan om meer te soleren.”
Eivind: “Ik vind dat ongemakkelijk. Dan gaat daar te veel aandacht naartoe. Zoals je al zei heeft het album meer orkestraties en ik vind gitaarsolo’s daar minder in passen. In Today Tonight Tomorrow vond ik de solo wel passen omdat het zo mooi gelijk loopt met de orkestraties.”
Vanwaar de bandnaam Meer? Ik kan het woord niet in het Noors vinden.
Johanne: “Het betekent in het Noors eigenlijk hetzelfde als bij jullie, alleen bij ons schrijf je het als ‘Mer’. Wij zijn altijd op zoek naar meer, maar in veel talen heeft het woord ook een connectie met water en de zee. Dat vonden we wel bij onze muziek passen.”
In de credits kom ik erg vaak de naam Kippersund tegen. Hoe groot is je familie wel niet?
Johanne: “Ja, we zijn met veel (lacht). Knut en ik zijn dus broer en zus en Eivind is door ons huwelijk ook in de Kippersund-familie gekomen. Wij werken samen voor het theater hier in Hamar dat eigendom is van mijn moeder en mijn oom. Zo’n beetje heel mijn familie werkt in de muziek- en theaterbusiness. We vormen hier in Hamar de cultuurmaffia.”
Eivind: “Jacob Kippersund is de andere broer van Johanne en hij heeft ons geholpen met de techniek. Twee nichten van haar hoor je als achtergrondzangeressen.”
En wat zijn de toekomstplannen?
Johanne: “Eerst spelen we volgende week op Night Of The Prog en in september spelen we in Italië. Later spelen we hier in Noorwegen op een tweedaags festival dat we zelf in Hamar organiseren. En daarna is het even afwachten wat er gaat komen. We hopen veel te kunnen optreden.”
Eivind: “En dan gaan we werken aan een volgend album.”
Johanne: (rolt met haar ogen) “Daar moet ik echt nog even niet aan denken, hoor. Ik heb nu vooral heel veel zin om dit album live te gaan spelen.”
Opeth kondigt 14e studioalbum aan
Opeth’s 14e studioalbum, “The Last Will & Testament”, zal op 11 oktober 2024 wordt uitgebracht via Reigning Phoenix Music/Moderbolaget! De eerste single van het album, “§1”, is vanaf nu te beluisteren.
In februari 2025 zal Opeth touren door Europa. Hiervoor biedt de band een speciale bundel aan voor fans die “The Last Will & Testament” pre-orderen. Vanaf 2 augustus ontvangen fans die het album pre-orderen een speciale ticket pre-sale code voor geavanceerde tickets voor de Europese tour. Op 23 februari 2025 staat de band in Afas Live in Amsterdam. Het aanbod liep af op dinsdag 6 augustus om 15:00 CEST. De algemene verkoop is gestart op vrijdag 9 augustus om 10.00 uur.
“The Last Will & Testament” is een conceptalbum dat zich afspeelt in het tijdperk na de Eerste Wereldoorlog. Het vertelt het verhaal van een rijke, conservatieve patriarch wiens testament schokkende familiegeheimen onthult. Het verhaal weeft zich door de bekentenissen van de patriarch, de reacties van zijn tweelingkinderen en de mysterieuze aanwezigheid van een polioziek meisje waar de familie voor heeft gezorgd. Het album begint met het voorlezen van het testament van de vader in zijn herenhuis. Onder de aanwezigen is een jong meisje dat, ondanks het feit dat ze wees is en polio heeft, door de familie is opgevoed. Haar aanwezigheid bij het voorlezen van het testament wekt argwaan en vragen op bij de tweeling.
Mikael Åkerfeldt voegt eraan toe: “Dit is de eerste plaat met Walt op drums. Hem zijn partijen zien en horen opnemen was buitenaards en wat door mijn hoofd ging was zoiets als: Hoe kan een mens dit spelen? Stefan Boman nam alles op en mixte het. Miles Showell deed de master in Abbey Road Studios. Travis Smith heeft dit vreemde meesterwerk-artwork gedaan dat ‘kleren’ om de muziek deed.”
Opeth’s veertiende album is geschreven door Åkerfeldt, met teksten van Klara Rönnqvist Fors (The Heard, ex-Crucified Barbara). “The Last Will & Testament” werd mede-geproduceerd door Åkerfeldt en Stefan Boman (Ghost, The Hellacopters), geëngineerd door Boman, Joe Jones (Killing Joke, Robert Plant) en Opeth, waarbij Boman, Åkerfeldt en de rest van Opeth mixten in Atlantis en Hammerthorpe Studios in Stockholm. De strijkers op “The Last Will & Testament” werden gearrangeerd door Åkerfeldt en zijn terugkerende progvriend Dave Stewart (Egg, Khan) en gedirigeerd door Stewart in Angel Studios in Londen. Beeldend kunstenaar Travis Smith keert terug in de gelederen en maakt zijn 11e cover, een spookachtige “foto” die doet denken aan Stanley Kubrick’s beruchte “Overlook Hotel”.
Fluitist en Jethro Tull hoofdman Ian Anderson speelt fluit op twee tracks en is ook als verteller betrokken. Naast Anderson zingt Europe’s Joey Tempest mee op “§2”, terwijl Åkerfeldts jongste dochter, Mirjam Åkerfeldt, de onstoffelijke stem is in “§1”.
Bjørn Riis over “The Century of the Self” en Airbag
Enkele weken geleden verscheen het zesde album van Airbag, getiteld “The Century of the Self”. Reden genoeg om eens met mastermind Bjørn Riis van gedachten te wisselen over het ontstaan van dit album en zijn band Airbag.
Hoi Bjørn, gefeliciteerd met het nieuwe album. Kun je de titel toelichten?
Dankjewel. De titel komt uit een documentaire die we een aantal jaren geleden zagen over hoe moderne psychoanalyse kan helpen bij marketing en het creëren van nieuwe merken. Op een gegeven moment stond eigenlijk vast dat het album “Erase” zou gaan heten, naar een van de songs. Uiteindelijk hebben we toch besloten om de titel te veranderen omdat “The Century of the Self” perfect aansluit bij het thema dat we steeds meer gefocust raken op onze individuele behoeften en meningen in plaats van investeren in het goede en wat duurzamer voor ons als samenleving is.
Wanneer ik naar je teksten luister krijg ik het gevoel dat je meer dan alleen “het Ik” op je lever hebt. Is dat gevoel juist?
Ik denk het wel. We maken ons allemaal zorgen over het hele wokisme en de cancelcultuur en hoe deze destructieve krachten alle waarden, waar we zo lang en hard voor hebben gevochten, met de grond gelijk maken. Het is een beangstigende gedachte dat onze kinderen misschien wel opgroeien in een wereld waar vrijheid van meningsuiting, het recht om er een eigen mening op na te houden, wederzijds respect en communicatie niet langer worden gezien als fundamentele rechten en waarden.
Ik denk dat dit alles is begonnen op de sociale media, maar we zien het nu ook op universiteiten, scholen, media, kunsten, politiek en eigenlijk in alle aspecten van de samenleving. We zijn als Airbag altijd al erg sociaal georiënteerd geweest in onze teksten en dit is iets waarover we eindeloos hebben gediscussieerd en waarover we iets te melden hadden.
In welk opzicht wijkt dit album af van zijn voorgangers?
Het is waarschijnlijk het meest heavy album dat we hebben opgenomen. Het bevat veel heavy gitaren en stemmingen, maar ook veel referenties naar de beginjaren van Airbag. Een aantal songs is geschreven als een band, gebaseerd op ideeën die boven kwamen drijven tijdens onze gezamenlijke jams.
Kun je ons vertellen hoe het album is ontstaan en hoe het creatieve proces zich verder heeft ontwikkeld?
Ik ben, zoals meestal, begonnen met het schrijven van een aantal demo’s. Die heb ik aan Asle en Henrik laten horen en we hebben de demo’s die volgens ons het beste zouden passen op een nieuw Airbag-album uitgekozen. Een aantal andere songs stammen uit de jamsessies die we in een vroeg stadium samen met Kristian Hultgren van Wobbler hebben gedaan.
Toen we de basisstructuur hadden opgenomen kwam Asle erbij om veel sounds en zijn zang toe te voegen. Het mix-proces is een gezamenlijke aangelegenheid van de band en Veigard Sleipnes, die al heel lang met ons samenwerkt.
Wat is de huidige status van Kristian Hultgren, Ole Michael Bjørndal en Simen Valldal Johannessen in de band?
Zij maken al een hele tijd deel uit van onze liveband en daarnaast hebben ze heel wat bijgedragen aan dit album. Kristian speelt bas op twee nummers, waaraan hij tevens heeft meegeschreven. Ole speelt gitaar en Simen toetsen in een aantal nummers. Ze hebben veel bijgedragen aan de Airbag-sound door de jaren heen.
In welk opzicht wijken de Airbag-albums af van je soloalbums en heb je een speciale reden om soloalbums op te nemen?
Het is meer een gevoelskwestie bij mij. Ik schrijf altijd heel veel nummers wanneer ik begin. De ene song voelt dan meer als een Airbag-nummer terwijl een andere song meer als mij aanvoelt, misschien persoonlijker. Ik put ontzettend veel voldoening uit het maken van een soloalbum. Ik heb er heel veel van geleerd en ik denk dat ik als songwriter meer zelfvertrouwen heb opgebouwd. Dat breng ik ook weer mee in de band.
Uit welke onderwerpen of omstandigheden put je inspiratie voor je muziek en teksten?
Dat kan echt van alles zijn. Meestal schrijf ik één of twee songs die meteen de toon voor de rest van het album zetten. Teksten schrijf ik meestal in de metro als ik onderweg ben naar mijn werk. De inspiratie kan eigenlijk van alles zijn, iets dat ik heb gelezen, een onderwerp dat we hebben besproken enzovoorts. Het is belangrijk voor mij dat het thema of onderwerp ons allemaal bezighoudt en dat vooral Asle zich comfortabel voelt bij het zingen van de teksten.
Zijn er plannen voor concerten of misschien een tour en wat zal dan de line-up zijn?
We zijn nog bezig met de planning maar we hebben al een paar optredens geboekt voor de herfst, waaronder een concert in de Boerderij in Zoetermeer op 2 november 2024. De samenstelling van de band hebben we nog niet helemaal rond.
Heb je last van de voortdurende vergelijking van je gitaarspel met dat van David Gilmour?
Of ik last heb van het feit dat ik wordt vergeleken met een van de grootste gitaristen uit de rockhistorie? Helemaal niet!
Zijn er andere gitaristen, naast Gilmour, die je hebben beïnvloed?
Ik ben opgegroeid in de jaren 80. Toen luisterde ik naar bands als Black Sabbath, Kiss, Led Zeppelin en nog een aantal andere. Ace Frehley en Toni Iommi waren mijn eerste gitaarhelden en zij zijn nog altijd mijn favorieten. Daarna ontdekte ik Pink Floyd en Gilmour, Marillion met Rothery, Porcupine met Wilson… de lijst is lang.
Welke soort muziek, artiesten of bands spreken je het meeste aan en waarom?
Ik luister naar een breed scala aan stijlen waaruit van alles in mijn muziek doorsijpelt. De meeste inspiratie haal ik echter uit rock-, prog- en filmmuziek.
Artiesten met passie inspireren me het meest. Het maakt dan ook niet uit welke soort muziek ze maken, als er maar een duidelijk idee van wat ze willen bereiken in hun muziek doorklinkt. Prince was een van die zeldzame artiesten die elk compromis uit de weg ging en een sterk geloof had dat muziek vanuit het diepste innerlijke moet komen.
Wat zijn de muzikale invloeden van je bandleden?
Het unieke van Airbag is dat we allemaal ontzettend veel verschillende invloeden hebben. We zijn allemaal opgegroeid met andere bands en daarom brengt een ieder van ons andere invloeden mee naar Airbag. Dat zorgt voor veel opwinding en inspiratie in de band.
Kunnen jullie rond komen van de band Airbag of verdienen jullie nog op andere manieren geld?
We hebben nooit geprobeerd om van muziek ons beroep te maken. Ik ben blij dat ik een vast inkomen heb, maar tegelijkertijd in de gelegenheid ben om onze muziek met de wereld te delen en daarnaast nog een aantal optredens te doen.
Er zijn er maar weinigen die in het weekend een rockstar kunnen zijn en op maandag terugkeren naar het normale leven.
In welke landen heeft Airbag de grootste fanschare?
Nederland was waarschijnlijk het eerste land dat onze muziek omarmde en het is altijd bijzonder om daar weer terug te keren en onze vrienden en fans te ontmoeten.
Noord-Europa, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Polen zijn ook belangrijk voor ons, maar we hebben eigenlijk fans over de hele wereld. We hebben zelfs veel fans in het Midden-Oosten, wat vrij opmerkelijk is.
Sinds het einde van de vorige eeuw hebben we een toenemend aantal Scandinavische bands gezien (vooral uit Noorwegen en Zweden) in de popmuziek, maar vooral in het progrockgenre, die flink aan de weg timmeren. Wat is volgens jou de oorzaak van deze ontwikkeling?
Ik weet het niet precies, maar er zijn momenteel inderdaad veel, echt getalenteerde, bands en artiesten. Bij ons label, Karisma Records, zijn veel bands aangesloten die veel albums verkopen en het fantastisch doen buiten Noorwegen. Het is een kleine community maar we steunen elkaar, we spelen op elkaars albums en ons publiek is erg loyaal.
Wil je nog iets speciaals zeggen tegen de lezers van progwereld?
We willen jullie ontzettend bedanken voor de aanhoudende support en we hopen jullie in de herfst te zien.
Bedankt, Bjørn!
Wild Goose – ode aan Iona
Zoals het er nu naar uitziet zal de legendarische formatie Iona niet meer bij elkaar komen. Dat is voor velen een grote teleurstelling. Hun albums zijn stuk voor stuk zeer geliefd en hun concerten waren altijd een ware belevenis.
Drummer/violist Frank van Essen, die ruim twintig jaar in de band speelde, werd enige tijd geleden benaderd door mensen van het Graceland Festival. De vraag was of hij de band bij elkaar zou kunnen krijgen voor een eenmalig optreden. Dat lukte niet, maar het liet Frank niet los. Hij schrijft: “Er begon zich iets te roeren – en ik deed een poging om muzikanten te vinden om een aantal van Iona’s mooiste en krachtigste songs en instrumentale nummers opnieuw uit te voeren – als een eerbetoon aan een zeer speciale en iconische band – waar ik 20+ jaar lid van was… Ik werd met veel enthousiasme ontvangen door zowel het festival als de muzikanten, en “Wild Goose – the Sound of Iona” was geboren.”
De band bestaat uit:
Frank van Essen: drums, viool, zang
Marlou van Essen: zang
Luca Genta: basgitaar, cello
Jay-P: gitaar
Thieme Schipper: blaasinstrumenten
Hun eerste optreden zal zijn op zondag 4 augustus om 15:00 uur in het openlucht theater van Gramsbergen. Daarna speelt de formatie op 15 augustus op het Graceland Festival (Zeewolde).
Steven Wilson komt in mei 2025 naar AFAS Live
Op 22 mei 2025 komt Steven Wilson naar AFAS Live in Amsterdam. De kaartverkoop start op vrijdag 28 juni om 10.00 uur via Ticketmaster.
Het heeft zeven jaar geduurd sinds we Steven Wilson voor het laatst met zijn solowerk aan het werk konden zien. De tournee die hij gaat doen, staat vooral in het teken van zijn komende soloalbum met de titel “The Overview”. De releasedatum voor dit album is nog niet precies bekend, maar staat in ieder geval ergens begin 2025 gepland. Op dit solowerk, een conceptalbum, komen twee lange, progressieve tracks te staan.
Steven Wilson: “Ik ben heel blij dat ik een Steven Wilson-tour voor 2025 kan aankondigen, mijn eerste in zeven jaar. De Overview Tour wordt een audiovisuele ervaring, gebaseerd op de komende nieuwe release met dezelfde naam: een album met een ruimtethema en slechts twee, zeer lange, stukken. Ik zal voor het eerst ook muziek van “The Harmony Codex” spelen, evenals nummers van al mijn vorige platen. Ik ben ongelooflijk blij om weer op te treden met mijn inspirerende soloband, en we hebben veel verloren tijd in te halen. Ik kijk ernaar uit je te zien op wat een epische avond gaat worden!”
Het nieuwe album kun je nu al bestellen via de site van Steven Wilson.
Even voorstellen: Moray Macdonald en Cephid
Niet iedereen zal je kennen. Kun je ons iets over jezelf en Cephid vertellen?
De meeste mensen kennen mij als sessiemuzikant die keyboards speelt voor progartiesten als That Joe Payne, Kim Seviour en Godsticks. Ik heb altijd mijn eigen muziek gemaakt, maar omdat “Sparks In The Darkness” zo anders is dan al het andere dat ik heb gedaan, wilde ik dat het volledig gescheiden zou zijn van mijn sessiewerk en van de muziek die ik maak als Moray Macdonald. Dus bedacht ik Cephid.
Je hebt onlangs het Cephid-album “Sparks In The Darkness” uitgebracht. Kun je ons er meer over vertellen?
Natuurlijk! Ik heb altijd evenveel van elektronische muziek gehouden als van progrock, maar er zijn zo weinig artiesten die de kloof tussen deze twee werelden kunnen overbruggen. Ik wilde luisteren naar muziek die alle grote melodieën en complexe structuren van progrock bevat, met het klankpalet en de texturen van moderne elektronische muziek en filmmuziek. Ik heb deze muziek nergens kunnen vinden, dus heb ik het zelf gemaakt.
Het maken van dit album heeft een aantal jaren geduurd. Een deel daarvan is ouder werk. Ik heb veel tijd besteed aan het geluid en de stijl van de muziek, zodat je van alle nummers het gevoel hebt dat ze bij elkaar horen. Ik ben erg trots op de manier waarop het nu in elkaar past als één compleet werk, maar elk nummer kan ook op zichzelf staan.
Oorspronkelijk zou het album een puur soloalbum worden waarop ik alles deed, maar toen ik begon te experimenteren met drums, besefte ik dat ik een echte drummer moest vinden. Uiteindelijk heb ik er twee op het album laten spelen, allebei geweldige drummers met verschillende stijlen. Emily Dolan Davies, die onder andere met Bryan Ferry, Kim Wilde en The Darkness heeft gespeeld, speelde op de donkere, meer stemmige nummers. Graham Brown, waarvan ik zeker weet dat veel Progwereld-lezers hem kennen van The Paradox Twin en Grace and Fire, drumt op de proggier tracks. Ik had het geluk om Angel Wolf – Black ook op één nummer te kunnen laten zingen. Ze is vooral bekend als metalzangeres, dus ik was blij dat ze zin had om iets anders te doen.
Ik besefte ook dat ik nooit alles alleen zou kunnen mixen, dus nadat ik geobsedeerd was geraakt door het Kyros-album “Celexa Dreams”, slaagde ik erin Shelby Logan Warne zover te krijgen om te mixen. Ze is ongelooflijk getalenteerd en het album zou zonder haar lang niet zo goed klinken.
Voor de fans van synthesizers: welke synthesizers speel je op “Sparks In The Darkness” en wat is je favoriete synthesizer?
Er staat een enorme mix van verschillende synthesizers op het album. Ik denk dat ik de zachte synthesizers van Arturia Pigments het meest heb gebruikt, omdat deze zo veelzijdig zijn en ik er heel creatief mee kan zijn. Mijn Moog Sub 37 is ook erg prominent aanwezig, ik heb er veel lead- en basgitaarpartijen op gespeeld en het is waarschijnlijk mijn favoriet omdat hij zo praktisch is. Mijn held is de Roland XV-5080. Deze was erg populair in de jaren 90, maar is nog steeds geweldig. Ik gebruikte ook enkele samples van strijkinstrumenten, geïnspireerd door Jean Michel Jarre en Tangerine Dream.
Waar haal jij je inspiratie vandaan en waar luister jij zelf naar?
De wereld is momenteel echt een enge plek. Tussen alle verdeeldheid zaaiende oorlogen en de klimaatcatastrofe voelt het als een gevaarlijke tijd voor de mensheid. Toch geloof ik dat we nog steeds onze problemen kunnen oplossen en een betere wereld kunnen opbouwen. Dat is mijn belangrijkste inspiratiebron voor het album: sprankjes hoop in een donkere wereld.
Wat muziek betreft: ik hou van alles dat grenzen doorbreekt en genres op nieuwe manieren combineert. Frost* en Hybrid zijn altijd favoriet, net als Public Service Broadcasting, maar Kyros is mijn huidige obsessie. Hun album “Mannequin” is ronduit spectaculair.
In de elektronische wereld heeft Jean Michel Jarre een enorme invloed op mij, net als Vangelis. Perturbator’s duistere benadering van synthesizers is zo krachtig, en Hannah Peel en Anna Meredith doen geweldige dingen met synthesizers in de klassieke muziekwereld.
Wat zijn je toekomstplannen?
Ik heb net een remix klaar van de nieuwe single Kleptocracy van Orchestral Manoeuvres in the Dark, deze zou uit moeten zijn tegen de tijd dat je dit leest.
Ik zou “Sparks In The Darkness” ook graag live willen uitvoeren, maar omdat er zoveel elektronische elementen zijn, is dat lastig. Ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is, inclusief een passende licht- en lasershow. De reacties op het album waren zo goed dat ik al een tweede Cephid-album aan het plannen ben.
Wil je iets zeggen tegen de lezers van Progwereld?
Heel erg bedankt voor het ondersteunen van baanbrekende nieuwe muziek! Ik hoop dat je “Sparks In The Darkness” leuk vindt.
Nieuw Dave Bainbridge album verschijnt deze zomer
Dave Bainbridge (ex-Iona, Celestial Fire, Lifesings) werkt momenteel hard aan zijn 5e solo album. Het album zal de titel “On The Edge (of what could be)” krijgen en tegen het einde van deze zomer uitkomen.
De volgende gastmuzikanten zullen op het album te horen zijn:
Simon Phillips (drums en percussie)
Jon Poole (basgitaar)
Sally & Susie Minnear (zang)
Ebony Buckle (zang)
Rachel Walker (zang)
Randy McStine (zang)
Iain Hornal (zang)
Troy Donockley (uilleann pipes, fluit, zang)
David Fitzgerald (saxsofoon, fluit)
Frank van Essen (viool)
Nigel Cameron (fluit, zang)
Volgens Bainbridge belooft het een behoorlijk episch album te worden.
Het album zal naast een standaard editie ook als gelimiteerde boxset uitkomen. Deze is nu al te bestellen. Deze box bevat:
*Kunstkaarten met het artwork van het album
*Beide cd’s van de 2 cd-versie van het album (d.w.z. het album plus een bonus disc)
*Een 3e cd exclusief voor deze release
*Een speciaal boekje met foto’s van de mensen die deze versie hebben besteld
*Gesigneerd certificaat op cd-formaat
*Een korting van 10%, geldig voor een jaar op elk item in de Music Glue winkel
Je kunt deze box in handen krijgen door minimaal $100 te doneren. Voorwaarde is wel dat je lid moet zijn van de Patreon Pagina van Dave Bainbridge.
Waarom ik van Spotify houd én het haat
Ik houd van Spotify!
Al mijn muziek samen in één intuïtieve app. Een giga muziekbibliotheek die ik overal mee naar toe neem. In de auto, tijdens mijn dagelijkse boswandeling, streamen naar mijn stereo (als de vrouw niet thuis is). Ik kan overal genieten van mijn favoriete muziek.
Dankzij de radio-optie en het feit dat die app mijn smaak steeds beter leert kennen, ontdek ik muziek die ik anders niet snel zou ontdekken.
Dankzij Spotify is mijn collectie meer compleet dan mijn cd-collectie. Van alle artiesten heb ik opeens alle albums. Ik betaal slechts € 15,- per maand en voor dat bedrag kan mijn hele gezin genieten van muziek. Ik koop nagenoeg geen cd’s meer, want het album verschijnt toch wel op Spotify, en dat kost dus bijna niets. Dat scheelt ook weer cd’s afstoffen.
Dankzij Spotify maak ik de ene na de andere playlist. Eentje met mijn favoriete albums van dat jaar, eentje voor tijdens het sporten en een lijst met bijvoorbeeld meer rustige nummers voor als ik in de relaxmodus wil. Sinds kort kun je zelfs een dwarsdoorsnede horen van nummers van onze laatste recensies in de Progwereld playlist. Ideaal!
Ik haat Spotify!
Sinds ik Spotify gebruik, koop ik nagenoeg geen albums meer. De sensatie van het bestellen, wachten op de post en het daadwerkelijke uitpakken is verdwenen. Ik weet dat ik de cd toch niet ga opzetten. Via Spotify beluisteren is immers veel makkelijker.
Het voelt ergens niet ok. Ik betaal een schijntje en krijg er mega veel voor terug. Ik weet dat de artiest er bijna niets aan overhoudt en dat knaagt. Tegelijk is het leven ook veel duurder geworden en is er minder budget voor ‘luxe uitgaven’ zoals muziek. En als ik dan een album aanschaf, merk ik dat ik het via Spotify beluister en de cd nooit uit de kast trek. Mijn cd-collectie staat prominent in de huiskamer, maar is meer een museumstuk aan het worden.
Ik zie dat mensen veel minder in muziek investeren in de zin van écht luisteren en vaak luisteren. Er is immers zoveel te ontdekken. Als het ingewikkeld lijkt, wordt het vaak overgeslagen. De sensatie van een album kopen en grijs draaien tot je het volgende kunt kopen is voorbij. In deze tijd waren Yes, Genesis en King Crimson wellicht nooit zo groot geworden als toen.
Spotify heeft de opwinding van het muziek leren waarderen en aanschaffen voorgoed vergald. Dat tijdperk komt nooit meer terug.