Special: De Tsjechische band Blue Effect

Vanaf 1973 zou ook de progressieve rock overwaaien. In Polen werd SBB bekend, in Joegoslavië had je Leb I Sol, in Slowakije werd het vaandel gedragen door Fermáta. In Tsjechië werd Blue Effect onder leiding van gitarist Radim Hladíc de bekendste band van het nieuwe genre, al was Flamengo, eveneens uit Praag, ook populair. In al deze bands hoor je invloeden terug van Mahavishnu Orchestra en vele zouden voornamelijk instrumentale prog/fusion muziek maken. De teksten die ze wilden zingen zouden ervoor zorgen dat de muziek door de communistische regeringen verboden zou worden, al werd SBB in Polen zo enorm geliefd dat het moeilijk was hen terug te fluiten. De muziek van deze bands zou nauwelijks bekend worden in het Westen en pas in het tijdperk van het internet herontdekt worden door de fanatiekere verzamelaars van progressieve rock afkomstig uit de seventies.

Om de Tsjechische dienstplicht te ontlopen had je een zogenaamd ‘blauw boekje’ nodig, dat in 1968 de inspiratie vormde voor de bandnaam The Special Blue Effect. In 1969 had deze band met zijn eerste single Slunečný hrob/I’ve Got My Mojo Working al gelijk succes en ook de ep die erop volgde werd een hit. In 1968 werd de politiek gedreven ‘Normalization’ ingezet in het land, wat ervoor zorgde dat de band voor het debuutalbum “Meditace” zijn teksten moest herschrijven. In deze fase speelt de band nog psychedelische bluesrock, die niet bijzonder interessant is voor luisteraars van het progressieve genre. Het album werd ook in het Engels uitgebracht in 1971 als “Kingdom of Life”. In dat jaar werkte de band ook samen met Jazz Q op het album “Coniunctio”, waarop een combinatie van rock en freejazz te horen is.

In dat jaar ontwikkelt de band met Radim Hladík op gitaar, Lesek Semelka op toetsen, Jiri Kozel op basgitaar en Vlaco Cech op drums zich tot de eerste progressieve rockvorm die het zou aannemen. De bandnaam verandert naar Modrý Efekt of in het kort M Efekt. In samenwerking met het jazzorkest van de Tsjechische radio zou de band een ambitieuze instrumentale plaat opnemen vol hardrock, prog, jazz en bigbandmuziek. Zeg maar, een soort vroege Chicago in de volgende versnelling, of misschien een beetje zoals “The Valentine Suite” van Colosseum. “Nová Syntéza” lijdt een beetje onder de ietwat gedateerde opnamesound, maar het enthousiasme en de energie spatten er van af.

Hladíc ontwikkelt zich in deze tijd tot een soort Tsjechisch evenbeeld van Jan Akkerman. Hij speelt snelle, expressieve loopjes op zijn Les Paul en weet ook in ingewikkelde akkoordenschema’s zijn weg te vinden. In 1974 neemt de band een tweede deel op, dit keer ook met zang en meer uitgebreide – zeg maar gerust epische – liedstructuren. Het titelnummer van “Nová Syntéza 2” duurt maar liefst 22 minuten en wordt wel gezien als een van de beste epics van het communistische blok. Op dit album speelt ook basgitarist en violist Josef Kůstka mee met de groep.

In 1975 brengt de band ook zijn eerste heavy progalbum uit, genaamd “Modrý Efect & Radim Hladík”. Na dit album verlaten Semelka en Kůstka de band om zelf Bohemia op te richten. Op het album “Svitanie” uit 1977 komt de band dan ten tonele met deze bezetting: Radim Hladík op gitaar, Oldřich Veselý op toetsen, Fedor Freso op basgitaar en Vlado Čech achter het drumstel. Door de personeelswisselingen kan de band artistiek doorgroeien en op “Svitanie” is de band dan ook voor het eerst duidelijk een symfonische progband met orgels en synths.

Na dit album verlaat Fredor Freso de band weer en keert toetsenist Lesek Semelka terug. Op de albums “Svět Hledačů” uit 1979 en “33” uit 1981 zal de band een modern symfonisch rockgeluid hebben met moderne fusioninvloeden. Deze albums worden uitgebreid besproken in de recensies bij deze special.

In de jaren 80 zal de band wederom veel personeelswisselingen hebben en zal gitarist Hladík het enige vaste lid van M Efekt zijn. Dit leidt ook tot het einde van de band, al zal de band in 1992 én 1999 een reünie hebben. Vanaf 2004 zal Hladíc, omringd door een jongere generatie muzikanten, nog tot 2016 optreden. In december 2016 overlijdt hij en wordt aangekondigd dat M Efekt/Blue Effect definitief opgehouden is te bestaan.

Ondanks het politieke klimaat van het communistische Tsjecho-Slowakije weet Blue Effect/M Efekt een bijzondere discografie op te bouwen, waarin de schreeuw om bevrijding helder doorkomt. De band is ongekend energiek, soms wat over de top, maar altijd inventief en zelfs behoorlijk origineel. De twee “Nová Syntéza”-albums, onlangs opnieuw uitgebracht op Opus Records, zijn interessant voor liefhebbers van brassrock met een progressieve inslag. De albums daarna zijn complexer, meer eclectisch en qua klank meer in het straatje van de symfonische prog- en fusionprogliefhebber.

Lees ook onze recensies van vijf albums van deze band:

Nová Syntéza

A Benefit Of Radim Hladík

Svitanie

Svet Hledacu

Special: de Argentijnse band Arco Iris

Onze specials gaan veelal over de reeds bekende Europese groepen, maar aangezien we Progwereld en niet Progbubbel heten, leek het ons ook leuk om aandacht te besteden aan bands die op andere continenten succesvol waren in de jaren zeventig. Bands die hier nauwelijks voet aan de grond hebben gekregen, maar wel degelijk prachtige albums hebben opgenomen. De eerste uit deze reeks is Arco Iris.

Het Argentijnse en dus Spaanstalige Arco Iris (vertaald: regenboog) was een atypische groep in haar tijd. Na een paar mislukte singles eind jaren 60 kwamen ze in aanraking met ex-model en yoga-goeroe Danais Wynnycka “Dana” en gingen ze in een commune wonen. Daar leefden ze naar verluidt een sober en celibatair bestaan, in contrast met de rest van de Argentijnse rockscene, die voor zijn inspiratie sterk leunde op het gebruik van (soft)drugs. Toch pakte de invloed van Dana direct positief uit; het naar haar vernoemde liedje Blues de Dana werd hun eerste hit.

De geschiedenis van blues, rock’n roll, rock en ook progressieve rock in Zuid-Amerika is altijd nauw verbonden met de politieke werkelijkheid van de dag. In Argentinië, waar het Peronisme sinds de Tweede Wereldoorlog de dominante politieke stroming was, was er gedurende de jaren zestig en de eerste helft van de jaren zeventig relatief veel vrijheid van expressie.

In de jaren zestig waren de Argentijnse bands diep onder de indruk van de Amerikaanse rock’n roll en de Engelse beatmuziek geweest, maar richting het einde van de sixties leek juist het integreren van de Argentijnse muzikale identiteit leidend te worden. De schoonheid en poëtische invloed van de tangomuziek deden hun intrede in de rock. Naast de genoemde invloeden waren de bandleden van Arco Iris ook sterk beïnvloed door hun spirituele gedachtegoed en de invloeden van de inheemse muziek van het Andesgebergte.

Op het ietwat ongepolijste debuut van Arco Iris uit 1970 rekent de band af met zijn beatinvloeden en maakt hij indruk met een psychedelische en melodische folkrock-sound. Het potentieel van de band om sterke melodische songs te schrijven is al duidelijk hoorbaar. Gustavo Santaolalla was de belangrijkste componist, de gitarist en zanger van de groep. Ara Tokatlian speelde fluit, sax en toetsen. Guillermo Bordarampé was de bassist. Op het debuut speelt hij ook cello en percussie. Dana zou incidenteel zingen in de band. Later zou drummer Horacio Gianello zich bij de groep voegen.

In de jaren 70 kwam de songwritersfolk van Bob Dylan overwaaien en begonnen steeds meer Argentijnse bands te experimenteren met het hardrock geluid. Arco Iris bevond zich ineens in een cultureel landschap waar zowel de folkies als de rockers hun muziek omarmden. Hun derde album “Sudamérica o el Regreso a la Aurora” (Zuid-Amerika of de terugkeer naar de dageraad) uit 1972 sloeg in als een bom. Deze eclectische dubbelelpee staat bekend als de eerste Spaanstalige rockopera. Met een professionele sound, schijnbaar eindeloze inspiratie en een uitzonderlijke speelduur van honderd minuten weet Arco Iris een progressief meesterwerk van formaat aan de man te brengen.

In Argentinië is dan ook meteen de progressieve kurk van de fles. In 1973 komt het Chileense Los Jaivas naar het land om de politieke dictatuur van Pinochet te ontvluchten. Andere bands beginnen met het spelen van progressieve folkrock, zoals Contraluz, Espiritu en Suie Generis.

In 1975 kiest Arco Iris voor een meer symfonische benadering op het album “Agitor Lucens V”, wederom een dubbelelpee. Op het album behandelt de band de vermeende contacten tussen aliens en de inheemse bevolking van Zuid-Amerika. Wederom zet de band daarmee de toon voor de Argentijnse prog, want een jaar later volgen debuutalbums van symfonische groepen als Alas en Crucis en de heavy proggroep El Reloj.

Later in 1975 verlaat frontman Gustavo Santaolalla de band. Hij voelt zich te veel ingeperkt door de leefwijze in de commune. In 1976 neemt hij een album op met de stemmige folkband Soluna, maar kort daarop verhuist hij naar Los Angeles waar hij zich richt op de wavemuziek die dan populair is. Uiteindelijk zal hij dan het meest bekend worden als componist van filmmuziek waarvoor hij twee Academy Awards wint met zijn soundtracks voor Brokeback Mountain in 2005 en Babel in 2006. Ook kan je zijn muziek gehoord hebben in series als Jane the Virgin en Making a Murderer.

In 1977 zal Arco Iris met de overgebleven leden, bassist Guillermo Bordarampé en blazer en multi-instrumentalist Ara Tokatlian, opnieuw het daglicht zien. Gitarist Ignacio Elisavetsky komt bij de band, evenals drummer Jose Luiz Perez. Zonder de folk-invloeden van Sanaolalla beweegt de groep zich richting het progfusion genre. Het album “Los Elementales” stelt fans teleur, maar wordt binnen de bredere progressieve rockscene gezien als een sterke laatste plaat van de band.

Het vrije, creatieve tijdperk van Argentinië loopt steeds meer op zijn einde door de militaire coup van Videla in maart 1976. Ook de overige bandleden van Arco Iris verhuizen dan naar de Verenigde Staten, waar ze neerstrijken in een hutje in Californië. Vanuit daar zullen ze zich volledig richten op fusion en new age-muziek en werken ze als begeleidingsband voor onder andere Herbie Hancock en Chester Thompson. Er volgen door de jaren heen nog vier albums onder de vlag van Arco Iris, maar deze zullen niet behandeld worden in deze special vanwege hun new age-sound. Op het album “Faisán Azul” uit 1983 hoor je echter nog steeds de inheemse folklore en de invloed van zangeres en goeroe Dana. Na een laatste album uit 2012 komt er dan toch een einde aan de regenboog.

In de nasleep van het progressieve tijdperk zal de Argentijnse band Serú Girán vanaf 1979 hits scoren in Argentinië en uitgroeien tot de ‘Argentijnse Beatles’. Door hun mix van snelle, catchy songwriting en bijzondere integratie van technisch muzikantschap worden de drie albums, uitgebracht tussen 1979 en 1981, een groot succes.

De muziek van Arco Iris in het tijdperk 1972-1977 wordt vandaag de dag gezien als de meest invloedrijke bijdrage aan de Zuid-Amerikaanse progressieve muziek. En hoewel de band in deze periode maar vier albums opnam, is het toch een behoorlijke catalogus omdat er twee dubbelaars tussen zitten. Hun unieke mix van inheemse folkloremuziek en beeldende symfonische rock geeft ze een uniek geluid. Een geluid dat ook vandaag de dag nog zeer genietbaar is.

Lees ook onze recensies van vier albums van deze band:

Sudamérica – o el Regresso a la Aurora

Inti Raymi

Agitor Lucens V

Los Elementales

Procol Harum: een introductie

Het is nu een jaar geleden dat Procol Harum-voorman Gary Brooker op 19 februari 2022 overleed. Omdat zijn overlijden, zoals het zich nu laat aanzien, ook het einde van Procol Harum betekent, leek het ons een gepast moment voor een special. Niet omdat Procol Harum zo’n iconische progband was met lang uitgesponnen epics en wat dies meer zij, maar vooral omdat deze band een van de grootste wegbereiders was voor het genre waar onze site zijn bestaansrecht aan ontleent. Diverse proggrootheden hebben Procol Harum door de jaren heen als een van hun grootste invloeden bestempeld. Roine Stolt heeft zelfs een van zijn eigen pseudoniemen ontleend aan de naam van de website van Procol Harum: (Beyond The) Pale Rider.

De eerste vingeroefeningen voor Procol Harum vonden plaats aan het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw in de band The Paramounts, met de latere Procol Harum-leden Robin Trower, Chris Copping en Gary Brooker, destijds in de leeftijd van veertien jaar. Hun single, een coverversie van Poison Ivy, bereikte in 1964 de Britse hitparade. Een geschikte opvolger kon echter niet gevonden worden en dat betekende het einde van The Paramounts.

Brooker besloot zich te concentreren op het schrijven van liedjes en kwam in contact met Keith Reid. Na een aantal maanden gezamenlijk repertoire te hebben geschreven besloot het tweetal een eigen band te beginnen omdat er niemand te vinden was die het materiaal van dit duo wilde vertolken.
Die eigen band kreeg de naam Procol Harum, vernoemd naar de Burmese kat van een kennis. Na wat schermutselingen in de bezetting ontstond ten tijde van het naamloze debuutalbum (1967) de volgende bezetting: Gary Brooker (zang, piano), Robin Trower (gitaar), Matthew Fisher (orgel), Dave Knights (basgitaar), B.J. Wilson (drums) en Keith Reid die verantwoordelijk was voor de teksten. Er zijn door de jaren heen verschillende versies van dit album verschenen. Op de originele versie ontbrak de latere hitsingle A Whiter Shade Of Pale, waarop nog anderen gitaar speelde en drumde.

Op het debuutalbum laat Procol Harum een allegaartje aan stijlen de revue passeren: blues, pop, klassiek en zeker ook een paar muzikale geintjes. Het album werd positief ontvangen.
Opvolger “Shine On Brightly” betekende een verandering van stijl met complexere songstructuren en meer emotionele diepgang. Vooral de suite In Held ’T Was In I bezorgde de band veel aanhang vanuit de progressieve rockhoek. Met “A Salty Dog” werd ook het commerciële succes groter. Nieuwe smaakmakers op dit album waren de orkestrale arrangementen. Een optreden op Woodstock moest worden afgezegd vanwege zwangerschapsperikelen bij het echtpaar Trower.
Na de release van dit album verliet Fisher de band om te worden vervangen door Chris Copping, een voormalig lid van The Paramounts.

In die bezetting werd het progressieve, maar ook enigszins naargeestige, “Home” opgenomen. Een album dat zijn weg naar het publiek niet zo goed kon vinden, ondanks het fantastische Whaling Stories. In die tijd gaf de band acte de présence op het vermaarde Isle Of Wight Festival.
Ook “Broken Barricades” kent zijn progressieve en klassieke momenten maar leunt daarnaast zwaar op de rauwe gitaar van Trower, die de band na dit album zou verlaten. Hij zou voor korte tijd worden vervangen door Dave Ball.

In 1971 werkte Procol Harum een Britse tournee af als voorprogramma van Jethro Tull.
Omdat Brooker tijdens zijn jeugd een aantal jaren in de buurt van Edmonton (West-Canada) had gewoond, had hij goede connecties met dit land. Zo kon het gebeuren dat Procol Harum in 1969 al in Stratford (Oost-Canada) optrad met een compleet symfonieorkest. Het Britse gezelschap was één van de pioniers op dit gebied. In het najaar van 1971 herhaalde de band dit huzarenstukje in Edmonton met het Edmonton Symphony Orchestra en de Da Camera Singers. De opnamen van dit gedenkwaardige concert, met de integrale uitvoering van In Held ’T Was In I, belandden op het zeer succesvolle “Live In Concert With The Edmonton Symphony Orchestra”. Dit resulteerde tevens in een groot singlesucces voor de symfonische liveversie van Conquistador.
Waar de meeste bands de arrangementen voor het symfonieorkest door professionele arrangeurs lieten schrijven was Gary Brooker een van de weinigen die dat klusje zelf klaarde.

Met de komst van gitarist Mick Grabham kwam de bezetting in rustiger vaarwater voor de komende jaren. Zijn gitaarwerk op “Grand Hotel” bleek meer geënt op ondersteunende en sierlijke gitaarlijnen dan het riff-georiënteerde spel van Trower. Mede hierdoor werd dit het meest symfonische album uit de discografie van de band.
De jaren daarna liepen de verkoopcijfers van Procol Harum terug met albums als “Exotic Birds And Fruit”, “Procol’s Ninth” en het laatste jaren 70 album “Something Magic”. Tijdens de promotietour voor dit laatste album verlieten Copping en later ook Grabham de band en daarmee was uiteindelijk in 1977 het doek gevallen voor Procol Harum.

In de daaropvolgende jaren startte Brooker een redelijk succesvolle solocarrière met de albums “No More Fear Of Flying” en “Lead Me To The Water”. Daarnaast verzorgde hij veel gastoptredens bij onder andere Eric Clapton, George Harrison en Kate Bush.
Meesterdrummer B.J. Wilson overleed in 1990 als gevolg van een overdosis verdovende middelen.

In 1991 herrees Procol Harum met Brooker, Fisher, Trower, Reid en drummer Mark Brzezicki (Big Country) in de gelederen. De band nam het, enigszins gelikte, album “The Prodigal Stranger” op, dat werd opgedragen aan B.J. Wilson. Hoewel de verkoopcijfers niet geweldig waren, was de daaropvolgende tour wel een groot succes, zowel in Europa als in de Verenigde Staten. Trower haakte vóór de tour alweer af en werd vervangen door Tim Renwick (Al Stewart en Pink Floyd) en later door Geoff Whitehorn.
In de jaren 90 en 2000 trad de band veel op. Een aantal van deze optredens resulteerde in live-albums zoals “One More Time: Live In Utrecht”, “Live At The Union Chapel” en “Procol Harum – In Concert With The Danish National Concert Orchestra And Choir”. De optredens moesten in 2009 en 2012 worden onderbroken als gevolg van valpartijtjes van Brooker.

In 2003 verscheen na twaalf jaar het sterke “The Well’s On Fire” met Matt Pegg (zoon van Tull-bassist Dave Pegg) op bas. Op dit album manifesteert Procol Harum zich als een gedreven classic-rock band.
Met “Novum” in 2017 kreeg dit album een waardige opvolger en wist de band ook live nog volle, zij het kleinere, zalen te trekken. Zo deden Brooker en consorten ook Nederland nog regelmatig aan voor korte tournees met optredens in onder andere Cultuurpodium Boerderij. Men speelde vaak een mix van nieuw en ouder materiaal, waarbij opviel dat de stem van Brooker, ondanks wat rafelrandjes, nog immer immens groot was. Bewegen ging wat moeizamer maar daar waren de bandleden zeer behulpzaam bij.

In 2021 was er weer een tour gepland maar deze werd plotseling gecanceld met de mededeling dat er geen nieuwe optredens meer zouden volgen. Begin 2022 werd het bange vermoeden bevestigd door het bericht dat Gary Brooker was overleden.
Een begenadigd componist, arrangeur, zanger, pianist, bandleider, anekdote-verteller was niet meer en zijn, ooit zo grensverleggende, band evenmin.

Het Wereldse Jaar 2022

2022 werd het jaar waarin iedereen kon bijkomen van het coronatijdperk. Pubers moesten weer leren om in de schoolbanken te zitten en live contact te maken in plaats van via Zoom. Bedrijven haalden langzaamaan hun medewerkers terug naar kantoor en muzikanten konden de podia weer betreden.

Je zou kunnen stellen dat 2022 ook het jaar van de terugkeer was. Begin 2022 keerde Tears For Fears terug met hun fenomenale album “The Tipping Point” en later in het jaar konden we dan eindelijk luisteren naar het nieuwe Porcupine Tree album “Closure/Continuation“. Na tig keer uitstel keerde Arena terug, met nieuwe zanger Damian Wilson, en maakte indruk met “The Theory Of Molecular Inheritance“. Minstens zo indrukwekkend was de terugkeer van Jethro Tull met “The Zealot Gene” en het nieuwe Star One album “Revel In Time“. Als je naar de jaarlijstjes van onze teamleden kijkt zie je verder veel bekende namen als Marillion, Threshold, Oak Flamborough Head en nagenoeg geen debuutplaten.

Progwereld in 2022

Dit jaar was er relatief veel ruimte voor interviews. Het is altijd erg tijdrovend om te doen, maar het resultaat mag er altijd zijn. Dit jaar spraken we uitgebreid met onder andere Knight Area (die later dit jaar aankondigde te stoppen), Alquin, Ajen Lucassen, Oak, Kristoffer Gildenlöw, Big Big Train en Toto’s David Paich.

In april lanceerden we een enorme Caravan special waarbij alle albums van een recensie werden voorzien.

Het nieuwe jaar

Eind 2022 besloten we opnieuw de hulp van onze lezers in te schakelen. Er waren zorgen over onze financiën. De reserves die we nog hadden van de eerste crowdfunding waren gebruikt voor onderhoud en hosting van de website en de wekelijkse nieuwsbrief. Tegelijkertijd zijn zoals overal in Nederland de kosten gestegen, terwijl er nauwelijks structurele inkomsten zijn. Daarbij willen we Progwereld een juridische status gaan geven en er een stichting voor oprichten. Het geld dat hiervoor nodig is werd via een tweede crowdfunding binnen een week, ruimschoots, binnengehaald. Nogmaals enorm veel dank voor jullie steun en support!
In 2023 gaan we daarmee aan de slag, samen met een aantal mensen dat zich hiervoor bij ons heeft aangemeld. Daarbij gaan we gewoon door met waar we goed in zijn, jullie op de hoogte houden met recensies, concertverslagen, nieuws en interviews.
Een gelukkig, gezond en progressief 2023 gewenst!

Maarten Goossensen

Hieronder tref je de top tien over 2022 van alle Progwereld medewerkers aan.

Wouter Bessels


Band / Artiest		Album
1. Tears For Fears		The Tipping Point
2. Porcupine Tree		Closure/Continuation
3. Lady Lake		Not Far from Llyn Llydaw
4. Marillion		An Hour Before It’s Dark
5. Tangerine Dream		Raum
6. Jeff Beck & Johnny Depp		18
7. Basic Principles		Colours
8. Brian Eno		FOREVERANDEVERNOMORE
9. Klaus Schulze		Deus Arrakis
10. Andreas Vollenweider		Slow Flow & Dancer

.
Marcel Debets

Band / Artiest		Album
1. Oak		The Quiet Rebellion Of Compromise
2. Porcupine Tree		Closure/Continuation
3. Von Hertzen Brothers		Red Alert In The Blue Forest
4. Esthesis		Watching Worlds Collide
5. Lonely Robot		A Model Life
6. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
7. Antimatter		A Profusion Of Thought
8. …And You Will Know Us…		XI: Bleed Here Now
9. Jethro Tull		The Zealot Gene
10. Green Asphalt		The Green Asphalt
.

Alex Driessen

1. Leap Day		Treehouse
2. Von Hertzen Brothers		Red Alert In The Blue Forest
3. Jonas Lindberg & The Other Side		Miles From Nowhere
4. Ali Ferguson		The Contemplative Power Of Water
5. Kaipa		Urskog
6. Marillion		An Hour Before It’s Dark
7. Jethro Tull		The Zealot Gene
8. Lonely Robot		A Model Life
9. Arena		The Theory of Molecular Inheritance
10. Big Big Train		Welcome to the Planet

.
Jos Driessen

1. Marillion		An Hour Before It’s Dark
2. Anders Buaas		The Edinburgh Suite
3. Infinitome		Beyond the Beyond
4. Bjorn Riis		Everything To Everyone
5. Surrilium		Aila
6. Tangerine Dream		Raum
7. Arena		The Theory of Molecular Inheritance
8. Ben Craven		Monsters form the Id
9. Galahad		The Last Great Adventurer
10. Snowman		In A Better Place
.

Maarten Goossensen

1. Oak		The Quiet Rebellion Of Compromise
2. Tears For Fears		The Tipping Point
3. Porcupine Tree		Closure/Continuation
4. Ben Craven		Monsters From The Id
5. Ali Ferguson		The Contemplative Power Of Water
6. Flamborough Head		Jumping The Milestone
7. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
8. Millenium		Tales Of Imaginary Movies
9. Esthesis		Watching Worlds Collide
10. The Gathering		Beautiful Distortion
.

Erik Groeneweg

Band / Artiest		Album
1. Porcupine Tree		Closure/Continuation
2. Hats Off Gentlemen, It’s Adequate		The Confidence Trick
3. Magenta		The White Witch
4. Motorpsycho		Ancient Astronauts
5. Knekklectric		Alt Blir Verre
6. Soft Ffog		Soft Ffog
7. The Gathering		Beautiful Distortion
8. Envy Of None		Envy Of None
9. Tiger Moth Tales		A Song Of Spring
10. Brad Mehldau		Jacob’s Ladder
.

Rik van den Heuvel

Band / Artiest		Album
1. Star One		Revel In Time
2. Galaxy		Runaway Men
3. Devin Townsend		Lightwork
4. Jethro Tull		The Zealot Gene
5. Tears For Fears		The Tipping Point
6. Knight Area		D-Day II: The Final Chapter
7. Orkan		Livsgaranti
8. Marillion		An Hour Before It’s Dark
9. The Gathering		Beautiful Distortion
10. Porcupine Tree		Closure/Continuation
.

Math Lemmen

Band / Artiest		Album
1. Yesterdays		Saint Exupéry Álma
2. The Samurai Of Prog		The Spaghetti Epic 4
3. The Flower Kings		By Royal Decree
4. The Guildmaster		Liber De Dictis
5. Kerry Livgren		Q. A. R.
6. Kaipa		Urskog
7. Big Big Train		Welcome To The Planet
8. Pymlico		Supermassive
9. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
10. Porcupine Tree		Closure/Continuation
.

Fred Nieuwesteeg

Band / Artiest		Album
1. Banco del Mutuo Soccorso		Orlando: Le Forme Dell’Amore
2. Meret		Ceremonias
3. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
4. Kaipa		Urskog
5. Ben Craven		Monsters From The Id
6. Kalle Walner		Voices
7. Yesterdays		Saint-Exupéry Alma
8. Karfagen		Land Of Green And Gold
9. Flamborough Head		Jumping The Milestone
10. Dave Cureton		State Of Mind

.
Mario van Os

Band / Artiest		Album
1. Marillion		An Hour Before It’s Dark
2. Star One		Revel In Time
3. Ghost Toast		Shade Without Color
4. Antimatter		A Profusion Of Thought
5. Kalle Wallner		Voices
6. Long Distance Calling		Eraser
7. Bjorn Riis		Everything To Everyone
8. Incidense		Collide
9. Seventh Wonder		The Testament
10. Epica		The Alchemy Project
.

Hans Ravensbergen

Band / Artiest		Album
1. Threshold		Dividing Lines
2. Compass		Theory Of Tides
3. Glass Hammer		At The Gate
4. Kaipa		Urskog
5. Kaprekar’s Constant		The Murder Wall
6. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
7. Karfagen		Land Of Green And Gold
8. Ghost		Impera
9. Retrospective		Introvert
10. Jonas Lindberg & The Other Side		Miles From Nowhere
.

Jacco Stijkel

Band / Artiest		Album
1. Arena		The Theory of Mocular Inheritance
2. Threshold		Dividing Lines
3. Marillion		An Hour Before It’s Dark
4. Verbal Delirium		Conundrum
5. Magenta		The White Witch
6. Galahad		The Last Great Adventurer
7. Lonely Robot		A Model Life
8. Evership		The Uncrowned King part 2
9. Tears For Fears		The Tipping Point
10. John Holden		Kintsugi
.

Raph Uffing

Band / Artiest		Album
1. Crystal Palace		Still There
2. Millenium		Tales From Imaginary Movies
3. Kaprekar’s Constant		The Murder Wall
4. Michael Romeo		War Of The Worlds Pt. 2
5. Knight Area		D-Day II: The Final Chapter
6. Big Big Train		Welcome To The Planet
7. Oak		The Quiet Rebellion Of Compromise
8. Star One		Revel In Time
9. Tears For Fears		The Tipping Point
10. Arena		The Theory Of Molecular Inheritance
.

Ruard Veltmaat

Band / Artiest		Album
1. Hei’An		Imago
2. Marillion		An Hour Before it’s Dark
3. Venus Principle		Stand In Your Light
4. Wilderun		Epigone
5. Psychonaut		Violate Consensus Reality
6. Galahad		The Last Great Adventurer
7. Vanaheim		Een Verloren Verhaal
8. VerVerbal Delirium		Conundrum
9. All Things Fallen		Shadow Way
10. Crone		Gotta Light

Friso Woudstra

Band / Artiest		Album
1. Daniel Rossen		You Belong There
2. Compassionizer		Narrow is the Road
3. Giant Hedgehog		Im Siel
4. Surrilium		Aila
5. Porcupine Tree		Closure/Continuation
6. The Tronosonic Experience		The Shadow, vol. 1 & vol. 2
7. Magma		Kartehl
8. Arena		The Theory of Molecular Inheritance
9. Galahad		The Last Great Adventurer
10. Collage		Over And Out
.

In memoriam: Tracy Hitchings

Zangeres Tracy Hitchings is overleden. Dit hebben de leden van Landmarq bekend gemaakt na een bericht van Tracy’s man Peter. Ze leed al enige tijd aan kanker. Ze had onlangs haar 60^ste verjaardag gevierd.

Tracy Hitchings wordt geboren op 11 oktober 1962 in Wallington, London. Eind jaren ‘80 leest ze een advertentie in het blad Melody Maker van de neo prog formatie Quasar. Ze doet auditie en wordt aangenomen. Ze is te horen op hun album “The Loreli” dat in 1989 wordt uitgebracht. Ze blijft tot 1990 bij de band betrokken.

In 1990 wordt ze benaderd door Clive Nolan en Karl Groom, ze willen samen met haar een nieuwe formatie oprichten. Onder de naam Strangers On A Train brengen ze in 1990 het album “The Key” uit. Het is de eerste release op het dan nog onbekende Nederlandse label SI Music. In 1993 volgt er een tweede en laatste album “The Key, Part II – The Labyrinth.

Strangers On A Train

De samenwerking met Clive Nolan en Karl Groom krijgt een vervolg. Zij helpen haar met het maken van haar eerste (en enige) soloalbum. Clive Nolan schrijf veel van de muziek en speelt zelf toetsen op het album. “From Ignorance To Ecstasy” wordt in 1991 uitgebracht door SI Music. In 1999 wordt het album opnieuw uitgebracht door Verglas Music. Ze verzorgt de achtergrond vocalen bij de band Shadowland (eveneens van Clive Nolan) net als op het Pendragon album “The Masquerade Overture”. In 2013 werkt ze voor de laatste keer samen met Clive Nolan op zijn rockopera “Alchemy” waarin ze de rol van Jane Muncey zingt.

De neo prog formatie Landmarq timmert dan al een tijdje aan de weg. Halverwege de jaren ’90 stapt zanger Damian Wilson op. Bandleden Uwe D’Rose en David Wagstaffe kennen Tracy nog uit hun Quasar periode en besluiten haar te vragen als vervanger. Het blijkt een perfecte match. De positieve en enthousiaste Hitchings past perfect bij de band én de muziek. Met haar krachtige en typische liefelijke stemgeluid stuwt ze muziek van de band naar een hoger niveau. Met “Science of Coincidence” maakt ze haar indrukwekkende debuut met de band. Ze wordt als zangeres en revelatie op het podium direct door het publiek omarmt.

In 1999 is ze te horen in het samenwerkingsproject van Clive Nolan en Oliver Wakeman. Hun conceptalbum “Jabberwocky” wordt een groot succes (in 2002 is zo ook te horen op het hun tweede samenwerking “The Hound Of The Baskervilles”). In 1999 wordt eveneens het Landmarq live album “Thunderstruck” uitgebracht en in 2006 volgt het live album “Turbulence-Live in Poland” die ook op DVD verschijnt. Kort na de bijbehorende tournee wordt er borst- en eierstokkanker bij Tracy geconstateerd. Ze gaat vastberaden en positief het behandeltraject in en wordt uiteindelijk schoon verklaard. In 2012 brengt Landmarq het album “Entertaining Angels” uit waarin Tracy schrijft over haar ervaring met deze ziekte. In 2018 verlaat ze de band in verband met haar verhuizing naar Australië.

Landmarq

Tracy Hitchings werkte verder ook samen met Gandalf, Steve Hackett, John Wetton, Rick Wakeman, Bob Catley en Peter Gee. Met haar unieke stemgeluid en positieve inslag blijft ze liefhebbers van de neo prog betoveren met haar vele en bijzondere bijdragen aan dit genre.

Klaus Schulze (1947-2022)

Synthesizertapijten. Een term die Muziekkrant Oor in de jaren zeventig graag van stal haalde als het ging om de elektronische muziek van de Duitser Klaus Schulze. En nog altijd weet hij van wanten: op 10 juni verschijnt zijn nieuwe album Deus Arrakis. Helaas mag hij die dag niet meer meemaken. Op woensdagmiddag 27 april meldt zijn jongste zoon Max dat zijn vader de dag ervoor op 74-jarige leeftijd na een langdurige ziekte is overleden. Schulze laat zijn vrouw Elfi, twee zonen en vier kleinkinderen achter.

De boomlange Klaus Schulze is een typische babyboomer die net als zovelen van zijn generatie in de loop van de jaren zestig het ideaal heeft om totaal nieuwe muziek te maken. Dat doet hij in zijn geboortestad Berlijn, waar het Zodiak Free Arts Lab eind jaren zestig een waar broeinest is voor een hoop – met de kennis van nu – vooruitstrevende artiesten en bands. In die tijd is Klaus nog drummer. Eerst in Psy Free, daarna korte tijd in Tangerine Dream en vanaf 1970 in Ash Ra Tempel. Maar als hij de synthesizer ontdekt en aan het experimenteren slaat, is hij niet meer te stoppen op het gebied van toetseninstrumenten. Vijftig jaar lang.

Na zijn solodebuut Irrlicht (1972) volgen tientallen albums die hij solo, dan wel met lieden als Rainer Bloss, Pete Namlook en cellist Wolfgang Tiepold inspeelt. Aan de muziek van zijn eenmansorkest, een groot arsenaal aan synthesizers en diverse effectapparatuur, kan je de ontwikkeling van de elektronische muziek goed aflezen. Van analoog naar digitaal naar virtueel.

Eerst klinkt zijn werk vrij primitief zonder enige vorm, maar vooral vanaf Timewind (1975) en Moondawn (1976) krjgt zijn werk meer inhoud, evenwicht en daadkracht. Composities van 20 tot 25 minuten zijn geen uitzonderingen, maar eerder de regel. Ook op het podium, in kleermakerszit omringd door zijn Moogs, Arps en Korgs, plus Revox voor de bandecho. Vanaf 1979 omarmt hij de digitale wereld en slaat hij nieuwe wegen in. Muzikaal is hij dan over zijn hoogtepunt heen, maar met platen als Beyond Recall (1991), Are You Sequenced (1996) en vooral Kontinuum (2007) blijft hij relevant en opvallend. Altijd weet hij weer iets aan zijn muzikale universum toe te voegen.

Alhoewel hij sinds 2004 flink met zijn gezondheid sukkelt, produceert Schulze onverdroten door. Zijn samenwerking met Dead Can Dance-zangeres Lisa Gerard brengt hem in 2008 naar het Night Of The Prog festival op Loreley en een jaar later naar de Amsterdamse Melkweg. De laatste jaren wordt het stiller rondom zijn persoon, maar nooit verliezen collega’s en fans Schulze uit het oog.

Een virtuoos toetsenist is hij nooit geweest. Klaus Schulzes kracht lag in het laten samensmelten van klanken, akkoorden, ritmes en harmoniëen. Maar wat hem gedurende zijn carrière altijd heeft gesierd, is dat hij zich – in tegenstelling tot bijvoorbeeld zijn collega Edgar Froese van Tangerine Dream – nooit heeft laten verleiden tot muzikale concessies. Schulze koos zijn hele leven lang voor artistieke vrijheid. Het resultaat is een bijna Zappaiaans-achtig oeuvre van meer dan honderd albums. Een ware pionier en waardevolle componist voor de klassieke muziek van de toekomst.

Wouter Bessels – 27 april 2022

Delen uit dit artikel verschenen eerder in Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant – overgenomen met toestemming van de auteur.

Progwereld Special – Caravan Deel 2

In het tweede deel van onze special rondom Caravan richten we ons op zes studioalbums die Caravan maakte in de periode tussen 1980 en 2013 waaronder het voorlaatste studio album, Paradise Filter. Ook het bijzondere live album Live at Fairfield Halls, 1974 komt ter sprake. Je kunt recensies lezen van:

The Album (1980)
Back To Front (1982)
The Battle Of Hastings (1995)
All Over You (1996)
Live at Fairfield Halls, 1974 (2002)
The Unauthorized Breakfast Item (2003)
Paradise Filter (2013)

Alex Driessen schreef een uitgebreide introductie over de legendarische band. Als je hem vorige keer gemist hebt klik dan hier om hem alsnog te lezen.

Caravan: een introductie

Mijn eerste kennismaking met Caravan is het verzamelalbum “The Canterbury Tales – The Best of Caravan”, een verzamelaar in de vorm van een dubbelalbum uit 1978. Het heeft een fors aantal maanden op mijn draaitafel gelegen, ik kon er geen genoeg van krijgen. Daarna is het de beurt aan het beroemde live album “The Best of Caravan: Live”(Live at Fairfield Halls 1974) uit 1980, ook dat dubbel live album werd door mij grijs gedraaid. En ik was verkocht.

De officiële biografie vermeldt zeker twintig muzikanten die op één of ander ogenblik onderdeel van de groep hebben uitgemaakt. Gek genoeg is naast oprichter Pye Hastings ook violist/gitarist Geoffrey Richardson er al bij sinds 1972, terwijl drummer Richard Couglan ook al sinds het begin van de partij was, hij stierf echter in 2013.

Caravan maakt deel uit (en stond aan de wieg) van de zgn. Canterbury-scene (ook wel Canterbury-geluid), een muzikale gemeenschap rond de stad Canterbury in het graafschap Kent, in Zuid-Oost Engeland, tijdens de late jaren zestig en vroege jaren zeventig. De muziek wordt geassocieerd met progressieve rock met elementen van jazz, rock en psychedelica, met humor en diepgravende teksten.

De groene heuvels van Kent zijn blijkbaar een vruchtbare bodem voor rockmuziek, want uit deze stroming komen naast Caravan ook Soft Machine, Gong, Robert Wyatt, Kevin Ayers, Hatfield & The North, Egg en National Health voort.

De enige constante factor binnen Caravan is oprichter/gitarist/zanger/componist Pye Hastings. Hij was er al bij toen Caravan werd opgericht in 1968, samen met Dave Sinclair (toetsen), Richard Sinclair (basgitaar/zang) en Richard Coughlan (drums). De vier muzikanten hadden eerder op verschillende momenten gespeeld in een lokale band, The Wilde Flowers, waarin ook Kevin Ayers en toekomstige Soft Machine-leden Robert Wyatt en Hugh Hopper speelden.

Caravan was de eerste Britse act die tekende bij het Amerikaanse label MGM/Verve en het debuutalbum, getiteld “Caravan”, werd eind 1968 uitgebracht. Het album werd positief ontvangen door de critici, evenals de debuutsingle Place Of My Own.

Een tweede album kwam uit in september 1970, “If I Could Do It All Over Again, I’d Do It All Over You”. “In The Land Of Grey And Pink” zag precies een jaar later het levenslicht. Caravan was er ook bij op het legendarische Holland Pop Festival in Kralingen, Rotterdam in juni 1970.

De eerste scheurtjes ontstonden na de vervanging van toetsenist Dave Sinclair door Steve Miller. Dit veroorzaakte een meer jazzy stijl die de volgende albumrelease in mei 1972, “Waterloo Lily”, domineerde. Niet iedereen was happy met dit nieuwe geluid. Het was geen verrassing toen de line-up uiteenviel, waardoor Pye Hastings en Richard Coughlan de stukken moesten lijmen. Een verandering van richting resulteerde in de toetreding van Geoffrey Richardson op altviool.

In februari 1973 ontstond opnieuw enige heisa. John Perry verscheen op basgitaar en oudgediende Dave Sinclair werd weer bandlid. Het album, “For Girls That Grow Plump In The Night”, was een terugkeer naar het oude geluid en werd uitstekend ontvangen.

Hierna nam de band een album op met de New Symphonia Orchestra in 1974. Met Dave Sinclair weer stevig aanwezig, werd in 1975 een nieuw album uitgebracht. Dit album, “Cunning Stunts”.

Exit Dave Sinclair, hij werd vervangen door Jan Schelhaas, een nieuw album, “Blind Dog At St Dunstans” was het resultaat in 1976. Een verandering van label naar Arista leverde het album “Better By Far”op”, in 1977. De opkomst van punk maakte bands als Caravan het leven moeilijk en zelfs de ouwe getrouwe Geoffrey Richardson besloot te vertrekken om zijn geld met sessiewerk te verdienen. Na een pauze wordt in november 1980 “The Album” uitgebracht. Met Dave Sinclair op sleeptouw en Geoffrey Richardson wordt zelfs nog succesvol opgetreden voor volle zalen.

Daarna wordt het een tijdje stil. De band gaat langs de rand van de afgrond. In juli 1982 wordt nog wel een reüniealbum uitgebracht, “Back To Front”, met de originele line-up aangevuld met saxofonist Mel Collins. In 1985 was laatste’ optreden in Canterbury.

Of toch niet? In 1990 organiseerde een tv-station een reeks concerten met de focus op bands uit de jaren ’70. Zo speelde Caravan het Canterbury Festival in juni 1990, gevolgd door de concertopname in Central Studios in juli voor 400.

De ontdekking van oude banden die waren overgebleven van een opnamesessie in 1977 leidde tot een hernieuwde belangstelling en de release van dit materiaal onder de titel “Cool Water” in 1994.

“The Battle Of Hastings” ontstond in de herfst van 1995, met de deelname van Pye Hastings, Richard Coughlan, Dave Sinclair, Geoffrey Richardson, plus Jim Leverton op basgitaar. Dit betekende een ware terugkeer naar de ‘oude stijl’. In 1996 werd nog een andere Caravan-opname uitgebracht, een remake van vroege klassiekers getiteld “All Over You”.

In 1997 werd een live-album van een concert in het Astoria uitgebracht. Een jaar later werden ook nog twee albums met live-materiaal uitgebracht dat in de jaren ‘70 bij de BBC was opgenomen. 1999 was de wederopstanding van Caravan, met name door het aantal nieuwe en jongere fans dat de band nu volgde. In 2002 keerde Caravan triomfantelijk terug naar de VS, met een optreden tijdens Nearfest, New Jersey voor een uitverkocht, uitzinnig publiek.

De terugkeer van Jan Schelhaas, na een afwezigheid van 23 jaar, gaf de band in elk geval nieuw elan, hetgeen leidde tot het nieuwe album, “The Unauthorized Breakfast Item”, dat in 2003 werd uitgebracht, met uiterst positieve kritieken tot gevolg.

De band toerde in 2004/2005 over de hele wereld. In november 2004 speelden men een concert in het Bloomsbury Theatre, Londen, om hen 35-jarig jubileum te vieren. Het concert, dat werd opgenomen voor dvd, onder de titel “The 35th Anniversary Concert”, bevatte ook een bijdrage van saxofonist/fluitist Jimmy Hastings, Pye’s oudere broer en een korte akoestische set, een primeur in de geschiedenis van Caravan!

In 2010 kondigde Pye Hastings een eenmalige concertopname in de Metropolis Studios voor ITV in december aan. Met nieuw materiaal en een nieuwe drummer, Mark Walker, wordt het optreden een succes. De show werd in mei 2011 in zijn geheel uitgebracht op dvd met 2 schijven.

In de winter van 2013 keerde de band voor het eerst in tien jaar terug naar de studio na een succesvolle crowdfundings-campagne. Dan wordt Caravan geraakt door zeer slecht nieuws: oprichter en drummer-percussionist Richard Coughlan sterft na een lang ziekbed. De band brengt het gloednieuwe album uit in datzelfde jaar, getiteld “Paradise Filter”. Ze blijven de wereld rondtoeren en zijn nog steeds een zeer opwindende live-act. In 2018 vieren ze hun 50-jarig jubileum met een reeks concerten. De band doet ook regelmatig de theaters in Nederland aan, in 2017 ben ik getuige van een uitstekend optreden in de Boerderij in Zoetermeer.

Er wordt recent, redelijk onverwacht, nog een extra hoofdstuk aan de biografie van Caravan toegevoegd met het uitbrengen van het zeventiende studioalbum van de band. “It’s None Of Your Business” is het eerste album in maar liefst acht jaar en kan zeker tot de betere albums van de afgelopen decennia gerekend worden.

Door de pandemie kunnen gaan veel concerten niet door, maar Caravan gaat wel door, aldus oprichter Pye Hastings. Op naar het 60-jarig jubileum dan maar.

De saxofoon binnen progrock en metal

Saxofoon binnen progrock en metal
Redactie: Ruard Veltmaat

De saxofoon. Door sommigen bejubeld, door anderen gehaat.

De saxofoon is binnen veel muziekgenres sterk vertegenwoordigt. Denk aan de jazz, soul en funk. Het instrument met het geweldige klankenpallet komt echter niet veel voor in de door ons geliefde genre: progressieve rock.

Terwijl dat toch bijzonder is, want een saxofoonsolo kan voor een sferische, intense en expressieve beleving zorgen, iets dat de progrocker nu juist zo belangrijk vindt. Zoals we die beleving bijna unaniem wel vinden in de elektrische gitaar of in uitgebreide toetsenpartijen. Het voordeel van de sax is dat het een akoestisch blaasinstrument is waarin de muzikant ziel en zaligheid, maar ook virtuositeit kan stoppen. De saxofoon is een expressief instrument waarmee je een ultiem vrolijk gevoel kunt opwekken of een down, verdrietig gevoel. Dat kan met meer instrumenten natuurlijk, maar ik maak mijzelf wijs dat een saxofoon meer een gevoelsinstrument is dan een basgitaar of bijvoorbeeld toetsen.

In deze Progvizier gaan we dieper in op het gebruik van de saxofoon binnen progressieve rock en maken we een zijstap naar progmetal en andere soorten metal. We bespreken enkele artiesten die bekend zijn geworden binnen het genre, maar ook minder bekende artiesten. Daarbij laten we je kennis maken met parels van nummers en albums die nog maar weinig mensen kennen. We gaan op speelse wijze in op de geschiedenis van de saxofoon en zullen je door middel van You tube filmpjes nummers laten horen die je wellicht nog niet kent. Ook lees je een interview met Ronald Ottenhoff, een van de meest toonaangevende Nederlandse saxofonisten binnen de scene. Daarnaast vind je in deze update een recensie van het gelijknamige album van Gold Spire, een stevige band waar de saxofoon een prominente hoofdrol vervuld.

Geschiedenis van de saxofoon…

Enkele bekende muzikanten maakten de saxofoon beroemd. Als je het specifiek hebt over de laatste vijftig jaar levert dat een aantal bekende namen op. Internationaal hebben we het dan over Ornette Coleman, John Coltrane, Coleman Hawkins, Charlie Parker, Stan Getz, Clarence Clemons, Branford Marsalis en symbolisch voormalig president Bill Clinton van de Verenigde Staten.
Nationaal hebben we het dan natuurlijk over de familie Dulfer. Zo zijn Hans en Candy Dulfer het boegbeeld van de Nederlandse saxofoon-scene. Wereldberoemde nummers die worden gedreven door de saxofoon zijn Tequila van The Champs (wie kent het nummer met slechts één gezongen woord niet?), Careless Whisper van George Michael en het iconische nummer Baker Street van Gerry Rafferty. Raphael Ravenscroft speelde daarin de saxofoon en hem komen we later in deze vizier weer tegen. In dit stuk maak je bijvoorbeeld ook kennis met een cover van Careless Whisper die een heel andere benadering heeft dan het nummer dat je in de Top2000 elk jaar hoort.

Het instrument bestaat al sinds 1840. Wikipedia vertelt ons: “De saxofoon werd vanaf 1840 ontwikkeld door de Belgische bouwer van muziekinstrumenten Adolphe Sax (1814-1894) naar wie het instrument ook is vernoemd en die er op 28 juni 1846 in Frankrijk een patent op verwierf”. Adolphe Sax heeft in de loop der jaren verbeteringen aangebracht, ook aan verschillende andere houtblaasinstrumenten. Ook de basklarinet zoals we die vandaag de dag kennen is een ontwerp van Adolphe Sax. De Belg wilde een instrument maken dat de souplesse van de strijkers heeft, maar ook de dynamische mogelijkheden van het koper (luid) en de klankmogelijkheden van het hout. Hij beoogde een instrument dat alle goede eigenschappen van de klassieke orkestinstrumenten in zich zou verenigen. De eerste saxofoon was een bassaxofoon, de rest van de familie volgde later. Omdat een bas vanwege de verhoudingen en controle van de buis/stemming en dergelijk makkelijker te bouwen is, maakte hij die eerst. In de loop der jaren die er op volgden, bouwde hij de rest van de familie, zoals een altsaxofoon, de bariton-, tenor- en sopraansaxofoon. De saxofoon werd door Sax uitgevonden als klassiek instrument en kent een eigen ontwikkeling binnen de klassieke muziek. Alhoewel de saxofoon als regulier orkestinstrument nooit doordrong tot het traditionele symfonieorkest, heeft het als solo-instrument en binnen kamermuziek een belangrijke rol gespeeld. Vooral in de 20e eeuw heeft deze ontwikkeling een hoge vlucht genomen.

Progrock

De saxofoon is geen gebruikelijk instrument binnen de progressieve rock, hoewel de allergrootste bands het instrument veel hebben gebruikt. Zeker in de jaren zeventig waren Pink Floyd, King Crimson, Soft Machine en Supertramp bij uitstek bands die een grote en brede bekendheid hebben bereikt in hun carrière. Juist die bands/artiesten lieten het instrument regelmatig of zelfs structureel terugkeren in hun muziek, op verschillende albums binnen hun discografie. Echter, als je het grote geheel van progbands bekijkt wordt het instrument niet heel veel gebruikt, laat staan in het genre progmetal. De saxofoon wordt binnen de progressieve rock vaak als solo-instrument gebruikt en niet als structureel instrument, hoewel ook daar voorbeelden van zijn te noemen. Zo was de progressieve band Black Widow in de eind jaren zestig en beginjaren zeventig een band die de saxofoon veel gebruikte in zijn muziek. De band werd in september 1969 geformeerd in Leicester (Engeland). De band stond vooral bekend om het vroege gebruik van satanische en occulte beelden in de muziek en toneelacts.

Vooral binnen de fusion/jazz-prog is het instrument een belangrijk onderdeel van het instrumentarium, daarvan zijn er talrijke bands te noemen die het omarmen. Bijvoorbeeld Nucleus, Herbie Hancock, Billy Cobham. Gemakshalve proberen we in dit artikel ons te focussen op muziek gerelateerd aan prog en metal en niet op Blues of jazzrock, wat gelijk onbegonnen werk zou zijn.

Een bekende saxofonist binnen de progrock is John Helliwell. Die kennen we natuurlijk van Supertramp. Een band die we allemaal kennen is Pink Floyd waarin sessiemuzikant Dick Parry vaak een prominente rol vervult op het gebied van saxofoon solo’s. Bijvoorbeeld zijn aandeel in Money en Us And Them is bepalend voor de productie en wellicht ook wel voor het succes van die nummers. Naast “The Dark Side Of The Moon” heeft hij meegespeeld op “Wish You Were Here” en “The Division Bell”. In het nieuwe millennium heeft hij zijn diensten nog veelvuldig verleend aan David Gilmour, maar ook aan Roger Waters. Raphael Ravenscroft, (Baker Street) heeft ook een significante rol gespeeld voor Pink Floyd, hij speelde bijvoorbeeld de tenorsax op The Final Cut. Later werkte hij samen met Mike Oldfield en Vangelis. Ravenscroft is één van de proghelden die niet meer onder ons is, hij overleed in 2014.

Dick Parry

Steve Hackett, de voormalige gitarist van Genesis, staat ook bekend als liefhebber van de saxofoon. Een album zonder Rob Townsend is bij hem nagenoeg niet denkbaar, wellicht mede doordat Townsend meer blaasinstrumenten bespeelt dan alleen de saxofoon. Iemand die veel bij progbands betrokken is geweest is Theo Travis. Naast zijn specialisme op saxofoon is hij ook bedreven in veel andere blaasinstrumenten, waaronder de dwarsfluit. Hij heeft veel gastoptredens gedaan in samenwerking met progbands en vooral ook de grote namen in de prog (The Tangent, Steven Wilson, Gong etc). Een jazz/progrock band als The Tangent heeft ook veel gebruik gemaakt van verschillende saxofonisten, evenals de zojuist al genoemde Franse combinatie Gong.

Master Builder van Gong

In Master Builder horen we een stevige tenor met een Sonny Rollins achtig gebruik van lage en hoge noten. Het bevat ook een puntige articulatie.

Soft Machine is eveneens een formatie die veel gebruik heeft gemaakt van de saxofoon in zijn muziek, ondanks dat de band vele gezichten kent. In Scandinavië staat het Zweedse Änglagård bekend omdat het de sax regelmatig integreert binnen hun muziek. Verantwoordelijk daarvoor is Anna Holmgren, één van de weinige dames in het genre. Änglagård is een retroprogband die experimentele muziek maakt waar je van moet houden, maar voor de liefhebbers van sax-muziek is het aantrekkelijk daar eens in te verdiepen.
Panzerballet is een dynamische ‘jazz-progmetal’ band uit Duitsland met een enorme diversiteit op het gebied van de saxofoon. De band die wordt geleid door Jan Zehrfeld gebruikt en op elk album die ze ooit hebben uitgebracht komt de saxofoon in meer of mindere mate aan bod.

De Fransman Allen Simon kennen we van de reeks “Excalibur” en hij gebruikt het instrument ook veel binnen in zijn composities. Drie keer raden wie daar verantwoordelijk voor is: John Helliwell. Het tweetal onderhoudt een warme relatie, waardoor Helliwell regelmatig Bretagne aandoet.
Hedendaagse bands die veel saxofoon gebruiken in hun muziek zijn het Franse Klone, Matthieu Metzger drukt in veel songs een signficante stempel op het geluid van deze band. Een neoprogband die op elk album de saxofoon uit de kast rukt is de Poolse band Moonrise.
Het Finse Death Hawks produceert psychedelische rock waarin de saxofoon prominent tussen alle andere instrumenten staat. Saxofonist Tenho Mattila blaast vaak bezwerende structuren en is een bindende factor in de veelal lange nummers van de band.

Like An Arrow – Moonrise

Nederland, prog en saxofoon.

Een Nederlandse progrock band die veel gebruik heeft gemaakt van de saxofoon is Alquin. Binnen die band is Ronald Ottenhoff verantwoordelijk geweest voor het instrument, maar hij is ook verantwoordelijk voor andere blaasinstrumenten als de klarinet en dwarsfluit. Een interview met hem leest u hier. Tom Barlage van Solution mogen we ook absoluut niet vergeten, zijn carrière op de alt- en sopraansax is wellicht nog indrukwekkender op basis van samenwerkingen met grote Nederlandse artiesten en bands. Want naast Solution is Barlage verwant geweest aan BrainBox, Doe Maar, Jan Akkerman, Ten Sharp, Focus en de Time Bandits. De inmiddels vijfenzeventig jarige Bertus Borgers is ook een befaamde saxofonist, hem kennen veel oudere muziekliefhebbers nog van het psychedelische Dirty Underwear, en daarna van Mr. Albert Show, in die tijd bands die de progressieve horizon aan het verkennen waren. Borgers is ook maatschappelijk van belang geweest, zo is hij jarenlang docent popmuziek geweest en onder zijn leiding is eind jaren de Rockacademie van Tilburg opgezet, waar hij nog lang directeur van is geweest.

Bekende progrock saxofonisten

John Helliwell

John Anthony Helliwell werd geboren in een muzikaal gezin in de stad Todmorden in Yorkshire op 15 februari 1945, slechts vier maanden na een andere muzikaal beroemde Todmordarian, Keith Emerson, bekend van Emerson, Lake And Palmer. Helliwell kreeg als kleine jongen les in blokfluit en piano. In zijn puberjaren kocht hij zijn eerste klarinet en voegde hij zich als tiener bij het Todmorden Symphony Orchestra. Op zijn vijftiende kocht hij zijn eerst altsaxofoon en in de jaren daarna perfectioneerde hij zijn skills op verschillende blaasinstrumenten, maar de saxofoon bleef altijd favoriet. Aanvankelijk was zijn plan om muziek te studeren aan het Royal College of Music, maar tegen zijn achttiende en na voltooiing van zijn studie had hij werk gevonden in Birmingham (augustus ’63) als beginnend computerprogrammeur voor ICL, toen het grootste computerbedrijf van Groot-Brittannië.

John Helliwell

Muziek was nog steeds een belangrijk onderdeel van zijn leven en in zijn vrije tijd speelde hij in een opeenvolging van lokale dans- en bluesbandjes. Birmingham had een zeer opwindende mix van muzikanten in die tijd, waaronder belangrijke toekomstige leden van Traffic, ELO en de Moody Blues, die allemaal het pad van de jonge Helliwell kruisten. Jaren verliepen, evenals vele bands waaraan hij zijn diensten verleende waarvan The Alan Bown Set de belangrijkste was. Daarin speelde hij de laatste zes maanden van de band’s bestaan samen met Dougie Thomson. Thomson introduceert Helliwell bij Supertramp en hij speelde en schreef voor het eerst mee aan het iconische album “Crime Of The Century“. Dat bleek de absolute doorbraak van de Britse band te worden. Het eerste officiële publieke optreden van Helliwell met Supertramp was in maart ’74 in de Queens Club in Westcliff. Met de band Supertramp produceert Helliwell verschillende albums, tot aan het laatste officiële album “Slow Motion”.

Na dat album neem Helliwell afstand van Supertramp en werkt hij samen met de multi- instrumentalist en componist Alan Simon, waarmee hij meerdere albums opneemt binnen de “Excalibur” reeks. Op die albums spelen vele bekende sollisten, waaronder Martin Barre van Jethro Tull, John Wetton en Geoff Downes van Asia/Yes, Les Holroyd van Barclay James Harvest, Moya Brennan van Clannad en zo kunnen er nog heel wat namen genoemd worden.

Mel Collins

Binnen King Crimson is Mel Collins een fluitartiest die indruk maakt. Hij werd geboren op het eiland Man, omdat zijn ouders (beiden ook muzikant) op dat eiland rondtrokken voor een muzikale tour. De familie woonde in Walnut Tree Close, nabij Banstead in Surrey. In Banstead ging de jonge Mel naar de lagere school. Van beroep is Collins fotograaf, zo maakte hij voor zijn muzikale profperiode paspoortfoto’s en maakte hij reportages van trouwerijen. In zijn vrije tijd ontstond de liefde voor muziek en specifiek voor de saxofoon en andere fluitinstrumenten. Zijn muzikale carrière begon met de band The Dagoes uit Croydon. Collins reageerde vervolgens op een advertentie van de singer-songwriter Philip Goodhand-Tait en mocht binnen diens band Circus komen spelen. Echter Goodhand-Tait verliet de groep al vrij snel en de overgebleven musici namen mede daardoor slechts één album op. Circus had gedurende drie maanden een vaste standplaats in de Marquee, een bekende Londense muziekclub, waar ook andere bands een vaste verblijfplaats hadden.

Mel Collins en King Crimson

Een van die andere bands die daar ook verbleef was King Crimson, waar Collins als semi-bandlid instapte bij het tweede album, “In the Wake Of Poseidon”. Vanaf dat moment waren King Crimson en Collins onafscheidelijk van elkaar, hij speelde mee op bijna alle albums, tot en met het laatste live- album “Earthbound” en het album “Red”. Vanuit King Crimson werkt Collins met veel beroemde bands en artiesten, van Alan Parsons Project, Camel, Clannad, No Man, Uriah Heep, David Sylvian tot aan Caravan. En dat is nog een maar een kleine greep uit de vele prog gerelateerde bands, laat staan vele andere popacts.

Theo Travis

Theo Travis is waarschijnlijk in de huidige tijd één van de bekendste saxofoon- en fluitspelers ter wereld binnen de progressieve muziek. Zo speelt hij als solist op meer dan 150 albums. Travis begon op negenjarige leeftijd met de fluit en speelde tot diep in de puberjaren klassieke muziek en jazz georiënteerde muziek. Vanaf zijn zestiende speelde hij de saxofoon. Met gitarist Robert Fripp (King Crimson) richtte hij in 2007 de band Travis & Fripp op en het duo toerde internationaal de wereld rond. Samen namen ze vijf albums op. Theo is eveneens lid van de legendarische band Soft Machine, waar hij het stokje van Elton Dean overnam. Zo heeft hij aan de laatste twee albums ‘Hidden Details’ (2018) en “Live At The Baked Potato” (2020) meegeschreven en ook mee geproduceerd. Met de band toerde hij door de VS, Canada, Europa, Japan en Brazilië. Travis zegt zelf geïnspireerd te zijn door saxofonisten als Stan Getz, Michael Brecker, John Coltrane, Mel Collins en Tubby Hayes. Op sologebied heeft Travis meer dan tien albums geproduceerd en nog een handvol meer in nauwe samenwerking met één of twee artiesten (bijvoorbeeld Steve Lawson en John Foxx. In 1993 verscheen zijn eerste soloalbum, “2Am”, waar hij vooral nog een jazzgeluid laat horen.
De Brit heeft veel met Steven Wilson gewerkt en ze hebben samen aan 23 albums gewerkt. Bij persoonlijk navraag door Progwereld is hij speciaal tevreden over Wilson’s bewerking van zijn altsaxofoon op het eerste Bass Communian (1998) album, maar ook over de bewerking van de sax op “Stupid Dream” van Porcupine Tree in de song Don’t Hate Me. Travis was lid van Gong van 1999 tot 2009 en in 2015 trad hij toe tot de band van David Gilmour voor de ‘Rattle That Lock”-tour. Daarnaast heeft Travis opgetreden en geproduceerd met David Sylvian, Bill Nelson, The Tangent, Roger Eno, Keith Tippett, Harold Budd, John Foxx, Steve Hillage, John Etheridge, Cipher en Mick Karn.

Theo Travis

In gesprek met Progwereld zegt Travis het meest tevreden te zijn over de tracks Shore Thing (“2AM”), The Purple Sky (“View From The Edge”), Fire Mountain (“Transgression”) en The Crow Road (“Secret Island”). Hij woont in Londen met zijn vrouw, zoon, hond, twintig verschillende saxen en fluiten.

Marek Arnold

Een persoonlijke favoriet is Marek Arnold. Een artiest die naast zijn kwaliteiten als saxofonist ook begaafd is op toetsen en daardoor veelvuldig op cd’s is te vinden is als gastmuzikant. Zijn eigen band “Seven Steps To The Green Door” gebruikt de saxofoon daardoor veelvuldig in de muziek. Arnold begon op zijn achtste de klarinet te bespelen. Op zijn vijftiende stapte hij over op de saxofoon en studeerde dat instrument in Leipzig. Inspiratoren zijn Paul Desmond (Dave Brubeck Quartet) en Branford Marsalis (Sting, Tina Turner). Arnold speelt naast de fluitinstrumenten ook de toetsen en vanuit dat oogpunt componeert hij, waarna hij de saxofoon vaak toevoegt aan de compositie. Juist die losse en soms moeilijke benadering is voor Marek de uitdaging waardoor er ook een spontane toets binnen de muziek wordt gecreëerd. Marek’s persoonlijke favoriet is de song My lovely Mr. Singing`Club, dat op het album “Step In 2 My Door” staat. Dat nummer heeft een jazzy benadering, voornamelijk door de saxofoon. De melodie lijkt geïnspireerd te zijn door Footprints van Saxofonist Wayne Shorter. Ook zijn er elementen van modale jazz terug te vinden.

Metal

Binnen de metal wordt het instrument nog minder gebruikt dan in de progrock. De kenners van Black Sabbath kennen allemaal de song Breakout, van het album “Never Say Die!”. En wist u dat in Promised Land van Queensrÿche Geoff Tate himself de saxofoon beroert? Wat veel mensen ook niet weten is dat Tuomas Holopainen, toetsenist en componist van Nightwish opgegroeid is met de saxofoon en klarinet? Een van oorsprong jazzsaxofonist die ook een uitgebreid repetoire heeft binnen metal, rock en fusion is John Zorn. Wanneer je zijn discografie er op na slaat stuit je op veel verschillende participaties.

Hedendaagse metal saxofonisten.

Jørgen Munkeby

Een artiest die momenteel binnen de metal scene veel opzien baart is Jørgen Munkeby, onder andere bekend van Ihsahn. Die Noorse metalhead heeft meerdere nummers uitgebracht met daarin de saxofoon van Munkeby. Zo verschijnt het nummer After in 2009 met de gierende sax van Munkeby. Die Noorse artiest verschijnt op twee albums van Ihsahn en is bekend van zijn eigen band Shining. Als instrumentalist heeft Munkeby samengewerkt met Motopsycho, Devin Thownsend, Amorphis en Marty Friedman (Megadeth). De Noor begon op negenjarige leeftijd saxofoon te spelen. Na de middelbare school ging hij naar The Norwegian State Academy Of Music waar hij gedurende zeven jaar jazz en hedendaagse muziek studeerde. Naast de Shining is Munkeby een veelgevraagde saxofonist. Hij heeft talloze samenwerkingen op zijn naam staan.

Luminous Beings – Naeramarth

De saxofoon brengt een mooie sound en Munkeby gebruikt veel glissando in zijn spel (vloeiende reeks opeenvolgende noten)

In gesprek met Progwereld vertelt Munkeby geïnspireerd te zijn door John Coltrane en Michael Brecker. Hij doet ook een opmerkelijk uitspraak: “Ik heb veel nummers gespeeld die ik erg moeilijk vond om te spelen, zowel van mijzelf als van een andere componist. Maar ik heb meestal het gevoel dat dit komt omdat de compositie niet erg goed is. Een geweldige compositie moet enigszins gemakkelijk te spelen zijn of in elk geval natuurlijk aanvoelen, alsof het gewoon op aarde is gedumpt en door God gecomponeerd. Natuurlijk weten we dat het zo niet werkt, maar vaak met bloed zweet en tranen”. Naast de Shining is Munkeby ook blij met zijn met Nergal van het Poolse Behemoth. Munkeby figureerde in het project “Me And That Man”, dat door Nergal was opgezet. De rol van Munkeby in de hilarische clip was groot en met zijn sax gaf hij een groovy effect aan de song mee. Een project waarmee hij onlangs veel opzien baarde was de clip waarin hij saxofoon speelde in een metal cover van Careless Whisper van George Michael. De clip ontving al meer dan een miljoen views op Youtube.

Recent (November 2021) verscheen het album “Gold Spire” van de gelijknamige Zweedse metal/rock formatie. De saxofoon van Magnus Kjellstrand vervult daar een belangrijke rol en is volop aanwezig. De cd kent mooie gebalanceerde fusion tussen metal en lichte jazz, maar dan inclusief gematigde grunts. De recensie van dat album vind je elders op deze site.

Het Amerikaanse Rivers Of Nihil gebruikt de saxofoon lustig binnen zijn muziek en dat is opmerkelijk binnen het genre progressieve death metal. Vooral op het album “Where Owls Now My Name” speelt Zach Strouse een prominente rol. Ook op de voorgaande albums maakt hij zijn opwachting, weliswaar in een gereduceerde vorm. Een zelfde type band is het uit Frankrijk afkomstige Fractal Universe dat flink wat ruimte voor de saxofoon creëert op het onlangs verschenen “The Impassable Horizon”. De sax maakt in verschillende nummers zijn opwachting en wordt uitgevoerd door frontman Vince Wilquin. De bandleider is opgegroeid met het instrument naast de elektrische gitaar en wordt gemotiveerd doordat de saxofoon niet veel wordt gebruikt binnen het genre.

Het Italiaanse In Tormentata Quiete neemt de saxofoon niet altijd op binnen zijn composities, maar gebruikt het wel vaak. Op “TeatroElementale” en het recent verschenen “Krononota” komt het instrument regelmatig aan bod, overigens wel door verschillende saxofonisten gebracht.

Misschien het beste voorbeeld waar de saxofoon binnen de metal muziek het meest serieus wordt genomen is het laatste album van Mythic Sunship. Op het in 2021 verschenen “Wildfire” is het instrument volledig competitief ten opzichte van de andere instrumenten. De saxofoon en een psychedelische gitaar wedijveren driftig wie de boventoon mag voeren, eigenlijk gelijkwaardig aan Gold Spire. Een waarschuwing is op zijn plaats, je moet absoluut van deze pot met jazz/fusion/metal muziek houden. Óf je wordt gierend gek óf je dompelt jezelf in absoluut genot. De saxofonist gebruikt technieken uit de free jazz, met het gebruik van sopraan- en tenorsaxofoon, een veel voorkomende combinatie onder saxofonisten. Five The Hierophant, afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk, is een band die de saxofoon in occulte muzieksferen brengt. De muziek is bezwerend en fascinerend, zeker tijdens hun befaamde live-optredens.

Luistersuggesties

Hieronder vind je wat mogelijkheden een breed beeld te krijgen van de saxofoon binnen progrock en metal. De Youtube links verwijzen naar een aantal willekeurige nummers om de verschillende stijlen binnen de genoemde genres te ontdekken. In de nummers wordt de saxofoon in meer of mindere mate gebruikt.

Elizabeth The Last – New Future (instrumentale postrock) (vanaf 4 minuten, solo)
https://youtu.be/45YvTfq3JxM?t=1837

Cirrha Niva – Spring Before Winter (progmetal, dit is een rustig nummer)
https://youtu.be/1GaYi6WiHk0

Dark Suns – The Only Young Ones Left (prachtige song, zowel de trompet als saxofoon komt aan bod, hoewel de trompet domineert)
https://youtu.be/RuQraiLIhbI

Smalltape – Dissolution.
https://youtu.be/8UWDcWycvm4

Klone – Indelible
https://youtu.be/Dz0vvC-LRgw

Antimatter – Sanctification (doom metal met een proggy inslag)
https://youtu.be/SB9bNhGeaLo

Leo Moracchioli en Jørgen Munkeby – Careless Whisper (funky en metal versie van de beroemde George Michael song)
https://youtu.be/jt8lViuzILg

Day Six – Lost Identity
De song komt van het album “The Grand Design”, een persoonlijke favoriet, geweldige Nederlandse band.
https://youtu.be/7QuzCuVLulI

In Motion – Always In Motion
Een achttien minuten durende song die gedomineerd wordt door heftige metal, maar het kent ook akoestische passages met op het laatst een fraaie saxofoonsolo.
https://youtu.be/QlM4BPkRaNg

Mythic Sunship – Maelstrom
Wie gaat er winnen? De saxofoon of de gitaar?
https://youtu.be/NPgoWAVKUaU

Five The Hierophant – Queen Over Phlegethon
https://youtu.be/93BO3k4D2Qc

Dank aan:

Marek Arnold, Jørgen Munkeby, Theo Travis, Ronald Ottenhoff en
Arjen van El.

Het Wereldse Jaar 2021

De Nederlandse formatie US zingt op het album “A Sorrow In Our Hearts“: ‘Life is like a roller coaster, without a captain at the wheel‘. Zo zou je 2021 bijna kunnen samenvatten. Het jaar – waarin wij 20 jaar bestaan – was er een van lockdowns, polarisatie, vaccinaties, prikspijt, politiek onvermogen, boosters en frustraties. Het was voor velen ook een jaar zonder concerten. Heel onwerkelijk.

Overeenkomsten en verschillen
Muzikaal gezien waren er overeenkomsten en verschillen met 2020. Vorig jaar vatte ik samen als ‘veel releases, weinig uitschieters’. Ook dit jaar was de stroom aan releases niet bij te houden. Zelden schreven wij zoveel recensies als in 2021 en dan hebben we nog heel wat gemist. Het verschil met vorig jaar is dat dit jaar het niveau vele malen hoger lag. Wat zijn we verwend met releases als van Transatlantic, Sylvan, The Neal Morse Band, Kayak, Vola en Frost*. We werden verrast door albums van The Paradox Twin, Giant Sky, Caligonaut, Finally George, Broers & Klazinga en Smalltape.

Het jaar 2021
2021 was ook het jaar waarin Porcupine Tree opnieuw tot leven kwam, evenals het Nederlandse Timelock, David Longdon (zanger Big Big Train) overleed na een val, Marillion weer eens een succesvolle crowdfunding had, het Noorse Meer opzien baarde met het album “Playing House“, Tears For Fears een nieuw album aankondigt en Arjen Lucassen een nieuwe Star One en waarin Kayak een laatste tournee aankondigt.

Progwereld in 2021
Bij Progwereld waren we heel erg blij met de terugkeer van Hans Ravensbergen en met de komst van Friso Woudstra. Zwaar viel het afscheid van Dick van der Heijde die 19 jaar aan Progwereld was verbonden. Hij wilde zich volledig richten op zijn website Prog & Rock.
We presenteerden een ELO-special en een omvangrijke Krautrock special en 52 dinsdagen waren we paraat met nieuwe updates.

Het nieuwe jaar
Ook in 2022 gaan we ons stinkende best doen je op de hoogte te houden van alles wat er in de progwereld gebeurt. We hopen je weer in de concertzalen te mogen ontmoeten en willen je via deze weg bedanken voor het trouw bezoeken van onze site.

Een gelukkig, gezond en progressief 2022 gewenst!